ibn-i haldun

• avrupa alemi, hıristiyanlığın dorukta olduğu orta çağını yaşarken, ve düşünsel yaşamı da hıristiyanlıkla sınırlı tutup, aristo'yu ve platon'u yok ederken, ibn haldun islam medeniyeti içerisinde aristo'yu, eflatun'u, farabi'yi ve kendinden önce gelen birçok değerli düşünürü çok güzel okumuş, harmanlamış, yorumlamış, dönemini ve geçmişini iyi gözlemleyip analiz etmiş, islam kültürü ve dinince kabul görecek kılıfa sokmuş ve bir sosyolog ve tarihçi olmanın dışında siyaset bilimine de önemli katkıda bulunmuştur. machiavelli ile benzerlikler gösterdiği doğrudur ancak ibn haldun, niccolo'nun (machiavelli) olsa olsa büyük büyük babası olacak yaştadır (sidik yarıştırmıyorum, sadece belirtiyorum).
  
  bu arada ömrü herhangi bir devlete değil hanedanlık sistemindeki (elde o vardı o zaman) bir devlete biçiyor olmasına dikkat. bir başka siyasal sisteme uygulama çabaları günümüz sistemlerinin kendilerini yeniden yapılandırabilme ve sürekli adapte olabilme yetilerinden dolayı tam sonuç vermez.
  
  sonuç olarak ibn haldun kendi dönemsel contexti içerisinde yorumlanmalı ve hakkı verilmelidir derim. mamafih islam medeniyetinin yalnız ibn haldunla değil birçok başka düşünürle harmanlanan bütün bu düşünsel kültürünün parlak yükselişinin, köktenciliğin öğretileri ve toplulukların "aql" (akıl)'dan çok dini çerçevelenme arayışı yüzünden son bulmuş olması da oldukça hazindir.