charlie parker

• charlie parker, caz tarihini değiştirdi diyebileceğimiz ender müzisyenlerden biri, birçok kişiye göre de tüm zamanların bu müziği yorumlayan en iyi saksafoncusudur. enstürumanında olağanüstü hızlı pasajlar çalmasına rağmen, yarı hızla dinlendiğinde de tüm notaların bir anlam ifade ettiği rahatlıkla anlaşılabilir. bird, dizzy gillespie ve bud powell gibi çağdaşlarıyla beraber bebop'ın kurucularından sayılmaktadır. aslına bakılırsa bird,doğaçlamalarında swing'de olduğu gibi yalnızca melodiye yakın değil, olağanüstü sezgilerini de kullanan bir müzisyendir. melodilerini parçanın yapısı üzerine kuran sanatçı, akor üzerine doğaçlamanın da en büyük ustalarından biridir. bestelediği standartlarda (anthropology, ornithology, scrapple from the apple, ko ko, now's the time ve parker's mood vb.) eski parçaların armonik yapısından esinlenmiş fakat bunları kendisine göre modernize etmiştir. parker'ın olağanüstü tekniği, orijinal soundu ve armonik yapısı son derece kompleks pasajlar yaratmadaki ustalığı, genç müzisyenler tarafından her zaman örnek alınmıştır.
  
  parker, 1920 yılında kansas city'de doğdu. esas enstrümanı olan alto saksafona geçmeden önce bir süre bariton saksafon çaldı. kansas city'deki müzik piyasasının son derece hareketli olması yüzünden o yıllarda çok iyi bir müzisyen olmamasına rağmen (kafasındaki melodik fikirler parmaklarının çalabildiğinden daha hızlı gelişiyordu) 14 yaşında okuldan ayrıldı. "jam session"larda birkaç kez rencide olduktan sonra bütün bir yazını tekniğini ve temel müzik bilgilerini geliştirmeye ayırdı. 1937 yılında jay mcshann orkestrasında çalmaya başlağında dahi usta bir yorumcu olmak için henüz zamana ihtiyacı vardı.
  
  önceleri lester young ve buster smith'in etkisinde kalan parker 1939 yılında ilk defa new york'a geldi. her gece art tatum'u dinleyebilmek amacıyla bir süre bulaşıkçılık yaptı. ilk stüdyo kaydını 1940 yılında jay mcshann ile yapan parker "lady be good" ve "honeysuckle rose" adlı parçalarda attığı sololarla dikkat çekti. bu orkestrayla yaptığı diğer kayıt ve radyo programları, kendisini daha önce duymamış müzisyenler tarafından ilgiyle karşılandı. 1940 senesinde dizzy gillespie ile tanışan ve çalan parker, 1942'de kısa bir süre noble sissle grubuyla, 1943'de earl hines'ın maalesef ki hiç kaydı bulunmayan bop grubuyla ve 1944'de billy eckstine'nın orkestrasıyla çalıştı. bu orkestrayla ilk kayıtlarını yapmadan önce gruptan ayrıldı. hines ve eckstine orkestralarında beraber çalışan parker ve gillespie daha sonraları bu birlikteliği sürdürdüler ve özellikle 1944 yılın sonlarında iyi bir ikili oluşturdular.
  
  charlie parker 1944 yılında tiny grimes'in grubuyla stüdyoya girmesine rağmen caz dünyasını asıl hayrete düşüren 1945'de dizzy gillespie ile olan birlikteliği oldu. glenn miller ve benny goodman'ın müziğine alışkın olan dinleyiciler bu virtüoz ikilinin "groovin' high", "dizzy atmosphere", "shaw 'nuff", "salt peanuts" ve "hot house" gibi parçalarda çaldıkları süratli ünisonların ardısıra attıkları ateşli ve alışılmışın dışında soloları yadırgadılar. 1943 - 1944 yılları arasında bebop gelişmesini tamamlayarak müzik piyasasındaki yerini tam olarak aldı.
  
  charlie parker'ın gençlik yıllarından itibaren uyuşturucu bağımlısı olması maalesef ki onu idolize eden ve onun gibi çalmaya çalışan müzisyenleri uyuşturucuya itmiştir. diz ve bird, los angeles seyahatlerinde soğukluk ve düşmanlıkla karşılaşınca (onları yakından izleyen genç müzisyenler hariç) new york'a dönmeye karar verdiler. fakat parker düşüncesizce biletini bozdurunca sonunda los angeles'ta kaldı. birkaç kayıt ve sahne performansından sonra uyuşturucu bulamaması yüzünden bunu kompanse etmek amacıyla aşırı derecede alkol alması onu ruhsal bir çöküntüye sürükledi ve altı ay süresince camarillo state hastanesinde tedavi gördü. 1947'de hastaneden çıkan parker kısa bir süre sonra new york'a döndü ve böylece müzik hayatının en önemli devrelerinden biri başlamış oldu. 1947 - 1951 yılları arasında miles davis, duke jordan, tommy potter ve max roach'tan oluşan beşliye liderlik yapan parker, savoy ve dial firmalarıyla kayıt yaptıkları bu yıllarda kariyerinin doruk noktasındaydı. 1949 ve 1950'de avrupa'yı ziyaret eden parker yaylı çalgılarla bir kayıt yapma düşünü gerçekleştirmek amacıyla 1949 yılından itibaren verve firmasıyla çalışmalarını sürdürdü.
  
  fakat charlie parker uyuşturucu bağımlılığı ve risk almaya uygun karakteri yüzünden ateşle oynamaya başladı. 1951 yılında lisansı iptal edilen parker'ın caz klüplerinde çalması zorlaşmış ve giderek daha güvenilmez biri haline gelmişti. ilham geldiği zamanlarda hala çok iyi çalabilmesine rağmen (1953 massey hall'da gillespie ile verdiği konser gibi) parker yokuşaşağı gidiyordu. 1954 yılında iki kez intihara teşebbüs etti ve bir süre bellevue'de zaman geçirdi. bütün hayatı boyunca herşeyi aşırıya kaçırması yüzünden sağlığı bozulan parker 1955'de 34 yaşında öldü.