öğrenildiğinde ufku iki katına çıkaran şeyler

• türkiye'ye en çok benzeyen ülkeler
  
  bugün bir belgeselde sahra çölü'nün 5 bin yıl önce sulak, yeşillik bir bölge olduğunu ve her 20 bin yılda bir yine böyle yeşillik bir bölgeye dönüştüğünü öğrendim. bunun nedeni de dünyanın güneş etrafında dönerken çok ufak da olsa yalpalamasıymış. 20 bin yıl gözümüze uzun bir zaman gibi gelebilir fakat dünya tarihinde elbette kısa bir zaman dilimi. yani böyle bir bilgiyi sonradan bilim insanlarından öğrensek de aslında hızlı bir gelişme evrenin aşamalarına göre. ilk toplayıcı insanlardan günümüze kadar çok uzun bir zaman dilimi geçmiş gibi görünüyor olabilir. şehirler, ülkeler, yönetim biçimleri için uzun bir süre gibi de görünüyor olabilir. fakat olaylar tarih kitaplarındaki gibi yavaş işlemiyor. bizim algıldadığımızdan çok daha hızlı. bunu günümüzde istatistik biliminin, bilgisayar teknolojisiyle birlikte büyümesiyle net bir şekilde görebiliyoruz. bu kadar hızlı hareket eden bir sistemde size benzeyen ülkeleri iyi takip ederek, ne kadarını modelleyeceğinizi, ne kadarını eleyeceğinizi ölçmeniz çok önemli.
  
  kuralımız sayacağım özelliklerde türkiye'ye en çok benzeyen 4 ülke olacak.
  
  nüfus
  
  mısır 87,8 milyon
  almanya 80,7 milyon
  iran 78.0 milyon
  kongo 71.2 milyon
  
  yüzölçümü
  
  namibya 824.268
  mozambik 801.590
  şili 756.102
  zambiya752.612
  
  gini katsayısı
  
  trinidad tobago
  tunus
  türkmenistan
  uganda
  
  insani gelişme endeksi
  
  iran
  venezuela
  sri lanka
  meksika
  
  gsyih
  
  endonezya 862 milyar dolar
  hollanda 750 milyar dolar
  isviçre 671 milyar dolar
  suudi arabistan 646 milyar dolar
  
  enflasyon oranı
  
  myanmar 11.19
  iran 9.60
  yemen 9.49
  kenya 9.04
  
  işsizlik oranı
  
  jamaika 12.90
  moritanya 12.85
  iran 12.70
  brezilya 12.60
  
  internet kullanıcı sayısı ( ülke nüfusuna oranı)
  
  vietnam
  ürdün
  grenada
  san marino
  
  yaşam süresi
  
  vietnam
  macaristan
  mekedonya
  cezayir
  
  intihar oranı (100.000)
  
  mauritius
  doğu timor
  çin
  bangladeş
  
  ne kadar doğrudur bilmiyorum ama grönland'da intihar oranı 1985 - 2015 yılları arasında çok yüksekmiş. nüfus zaten 50 bin küsürde ama intihar kayası diye bir yerden elemanlar kendisini aşağıya bırakıyormuş. büyülü bir yer olabilir.
  
  doğum oranı
  
  el salvador
  azerbaycan
  surinam
  maldivler
  
  hapishanelerdeki mahkum oranı (100.000)
  
  dominik cumhuriyeti
  azerbaycan
  kolombiya
  şili
  
  ufak not; brian bo larsen isimli bir arkadaş danimarka'da tam olarak 22 defa hapishaneden kaçma rekorunu elinde bulunduruyor.
  
  asker oranı
  
  iran 523000
  cezayir 520000
  vietnam 482000
  kolombiya 466000
  
  merak edenler için; çin 2,333,000 milyon aktif. kuzey kore 1,190,000, güney kore 630,000. ayrıca paramiliter ve yedek birliklerle beraber kuzey kore 7,679,000, güney kore 6,604,000.
  
  okuryazarlık oranı
  
  şeyseller
  panama
  umman
  kolombiya
  
  dönelim türkiye'ye
  
  ilk bakışta göze çarpan ülkeler iran, vietnam ve kolombiya. coğrafi olarak da kıtalarına göre birbirlerinden farklı noktalarda sayılmazlar. böyle bir araştırmada seçenekler ve ülke oranları da artırılırsa, daha net sonuçlara ulaşılabilir. bu ülkeler bizim orta noktamızı oluşturur. sadece gelişmekte olan ülkelere göre değil, bizim için daha tutarlı olabilecek kıstaslara göre hareket edebiliriz. ilk önce bu ülkelerin üstüne çıkmaya çalışırız. sonra diğerlerinin.
  elbette daha fazla seçenek ve ülke ekleyip daha tutarlı bir sonuç elde edebiliriz. bu arada ben seçeneklere bakmadan önce brezilya, arjantin, arabistan, meksika ve portekiz diye düşünmüştüm. ^*