terk edilme şeması

• "nasıl olsa her ilişki biter diyerek bir ilişkiye başlamak…"
  
  deniz erdem in konuyla ilgili blog yazısında ana hatlarıyla çok güzel anlattığı bir bilişsel şemadır. blog yazısının kesinlikle okunmasını tavsiye ederim. yazının uzun bir özetini de aşağıda paylaşıyorum.
  
  " nasıl olsa karşındakinin seni bir şekilde bırakacağına inanmak…
  
  bu yüzden ya hiç yaklaşmamak, ya yapışmak ya da karşındakinin sadakatini sevgisini sürekli test etmek. acaba şunları şunları yapsam hala daha yanımda kalır mı, beni gerçekten seviyor mu bakalım? diye sınav yapıp durmak, ve bütün bunlar yüzünden karşı tarafın yorulup kendini geri çekmesi. karşı taraf kendini geri çekince terk edilme şeması olan kişinin paniğe kapılıp aynı davranışların dozunu arttırması, bu sefer karşı tarafın daha da uzaklaşması ve kaçınılmaz son; terk edilme.
  
  terk edilme olmadığı durumlardaysa (her iki tarafın birden terk edilme şeması ve dolayısıyla ilişkiyi bitirememe eğilimi varsa) yıllar süren mutsuz ilişkiler. bazı durumlardaysa terk edilme şeması olan kişinin birdenbire, karşı tarafın hiç beklemediği bir anda ilişkiyi bitirmesi. daha bir hafta önce çiçek alan,sürprizler yapan, tatil programları yapan kişinin birden ilişkiyi bitirmesi ve karşı taraf ne yaparsa yapsın asla geri dönmemesi. böyle durumlarda en çok karşı taraf yıpranır. neye uğradığını şaşırır. oysa bilmez ki aslında birlikte olduğu kişinin terk edilme şeması var ve bu yüzden hiç bir sorunu konuşmuyor, karşısındakini elinde tutmak için sürekli onu memnun edecek şeyler yapıyor ve aslında içten içe ilişki bittiğinde üzülmeyecek şekilde bir yandan kendini soğuturken bir yandan da kendine başka birini arıyor. bu tür kişiler hep arka arkaya eklemli ilişkiler yaşarlar, arada boşluk yoktur.
  
  terk edilme şemasının kaynağı nedir? terk edilme evet, ancak her zaman gerçek bir terk edilme olmak zorunda değil. bedenen orada ancak ruhen başka bir yerde olan, örneğin depresyonda olan, çok çalışması gereken, sosyal statüsünü çocuğun ihtiyaçlarının önünde tutan bir temel bakım veren varsa da çocuk kendini terk edilmiş hissedebilir.
  
  ...
  
  çare? yapılan araştırmalar mindfulness çalışmalarının çok faydası olduğunu gösteriyor. yani, terk edilme şemasının ne zaman tetiklendiği, en çok nerelerde ayağına dolandığı, bu olduğu zaman ne düşünüldüğü,hissedildiği ve terk edilme şemasını onarmaktansa daha da güçlendiren baş etme mekanizmalarının analizinden sonra kişinin kendini tüm bunlara kaptırmaktansa içinde ve dışında olan bitene izleyici kalabilmesi.
  
  açayım; terk edilme şeması tetiklendiğinde kişi kendini tehdit altında hisseder. sanki köyden kovulmuş kimsesiz ve tek başına yaşayamayacak bir yavru gibidir en derinde. ama dışarıdan bakıldığında avaz avaz bağıran bir aslan görürsünüz. ya da çok ukala bir iş insanı. bazen hırslı ve sürekli çalışan bir meslek sahibi. bu kişilerin tüm derdi hiç kimseye muhtaç olmamaktır:
  
  “o kadar güçlü olmalıyım ki hiç bir zaman hiç kimseye ihtiyacım olmasın, ve o kovulan yavru konumuna düşmeyeyim” korkusu ile durmadan çalışırlar ve “bilir kişi” olmaktan büyük bir keyif alırlar. bilir kişi olurlarsa hep ona ihtiyaç olunacaktır, o kimseye ihtiyaç duymayacaktır ve böylelikle terk edilme gibi bir şeyin başına gelmesini engelleyebilecektir. kontrol edebilecektir yani…
  
  bu tabii ki nafile bir çabadır… sağlık sektöründe,akademide ve hukuk alanında sık rastlanır bu şemaya… etrafları insanlarla dolu bilir kişiler, aslında içlerinde yapayalnız ve kaygılı hissederler. gerçek anlamda kimseyle pek de yakınlaşamazlar ve bunu da yok sayarlar. ta ki gerçek bir kaybetme durumu yaşayana kadar.
  
  ...
  
  olay sadece mizaç ve çekirdek ailede değil. içinde yaşadığın toplum da en az bu faktörler kadar önemli. sosyal güvencesi olan, eğitim ve sağlık ihtiyaçları dünya kalitesinde ücretsiz karşılanan, işsizlik maaşı olan bir ortamda oluşacak şemalarla, “başıma her an her şey gelebilir” diye düşünülen bir ortamda oluşan şemaların etkisi çok farklı olacaktır. ruh sağlığı alanında çalışan herkes bunu göz önünde bulundurmalı diye düşünüyorum. insanı içinde yaşadığı ortamdan izole edersen anlayamazsın."