kesb

• eşarinin insanın iradesi mevzuunu açıklarken cebriyeden kurtulmak için kullandığı kavram. ha kurtulmuş mudur? tam başaramamış olacak ki içinden çıkılamayan meselelere, bu mesele eşari'nin kesbinden bile ince, diye bir söylem gelişmiş.
  
  geçmişinde mutezile olduğu bir dönem de bulunan eşari'nin kesb nazariyesi onlara karşı olmak adına geliştirilmiş zorlama bir görüş izlenimi verir. ona göre bütün fiiller allah'ın iradesi ve yaratması ile meydana gelir. bu fiillerin oluşumunda insanın irade ve gücünün etkisi yoktur, insan ancak kesb eder. insanda fiili yaparken bir güç olur, o da fiille birlikte yaratılır, fiil bitince güç geri alınır. ve bu güç ne için verilmişse insan sadece onu yapabilir zıddını yapamaz.
  
  toparlayalım: insanda bir kesb var ancak fiile tesiri yok, zıddını yapmaya güç yok dolayısıyla cebriyeden bir fark yok.
  
  ince mesele olan kesbi tam anlayamadıysanız "meyil" gibi düşünebilirsiniz. irade olarak düşünmeyin çünkü kelime olarak onu tercih etmiyorlar.
  
  son olarak eşari görüşüne kurandan ayet delil getirir. bir çok var ama önemli bir tanesini yazacağım. ayet saffat suresi 96. ayet, mealen: oysa sizi ve yapmakta olduklarınızı allah yarattı. bu ayette 'yapmakta olduklarınız' kısmını eşari insanın fiilleri olarak yorumlar. oysa bir önceki ayette, yonttuğunuz şeylere mi tapıyorsunuz, der. dolayısıyla 'yapmakta olduklarınız'ı putlar olarak yorumlamak daha makuldür.