iş mükellefiyeti

• 2. dünya savaşı döneminde savaşa girilmemiş de olsa, olağanüstü hal nedeniyle başlatılan bir seferberlik uygulamasıdır. uygulama türk siyasi oluşumu için çarpıcı yorumlara neden olabilecek boyuttadır. bu uygulamanın en karmaşık etkisi kömür işletmelerinde olmuştur. uygulama ile 60bin köylü ereğli kömür havzası'nda hiç bilmedikleri bir iş olan madenciliğe kör dövüşü şeklinde zorlanmışlardır. sağlıksız koşullarda ve demokratik olmayan bir şekilde çalıştırılmanın sonucunda yaklaşık 700 kişi iş kazası sonucu hayatını kaybetmiş ve firarilerin ailelerine işkence ve ırza tecavüz gibi iddialar ortaya atılmıştır^*. bu uygulamanın en önemli ayağı olan madencilikle ve iş mükellefiyeti uygulamasının türk siyasi hayatına etkisi ile ilgili bir yorum için genel maden işçileri sendikası'nın web sitesinden aktarıyorum;
  
  http://www.genelmadenis.org.tr/egitim.htm
  
  28 şubat 1940 yılında yayınlanan bir kararname ile zonguldak kömür havzasında “iş mükellefiyeti müdüriyeti” kurulur. görevli memurlar, muhtar aracığıyla köylerden işçi toplar. maden ocaklarında çalışmak istemeyen kaçakları bulmak için de tahkimat komutanlığı kurulur. baskı uygulaması 1948 yılına kadar sürer.
  
  satılabilir kömür üretimi 1941-48 yıllara arasında yılda 2 milyon 125 bin ton ile 2 milyon 670 bin ton arasında değişir. sadece 1942 yılında 1 milyon 814 bin tona düşer. sonuç, baskıyla amaca ulaşılmadığını gösterir.
  
  karabük demir-çelik fabrikasından sonra 1948 yılında çatalağzı termik elektrik santralı kurulur.1960 yılında, daha gelişmiş bir teknolojiyle, ikinci demir-çelik fabrikası ereğli’ye kurulur. bunu filyos ateş tuğla fabrikası, bartın çimento fabrikası ve diğer irili ufaklı fabrikalar izler. zonguldak, ülke sanayisinin can damarı olur.
  
  ülkemizin kömür ihtiyacı arttıkça, maden ocaklarında çalışan işçi sayısı artar. zonguldak büyürken türkiye hızla gelişir. başlangıçta zorla da olsa zamanla, madencilik zonguldak ve yöre insanının vazgeçemeyeceği bir meslek olur.
  
  tek parti döneminde, özellikle mükellefiyet uygulamasında müthiş baskı gören yöre halkı bunun faturasını chp’ye keser. 1950-54 ve 57 seçimlerinde zonguldak demokrat partiye oy verir. sendikanın kurucularından ve zamanın genel başkanı ömer karahasan kurucu meclis’te olmasına rağmen zonguldak halkı 1961 anayasası’na da “hayır” der.
  
  1961 anayasası’nın getirdiklerini yaşamında görmeye başlayan yöre halkının siyasi tercihi de zamanla değişir. 1973’de toparlanan chp, 1977 de ap’nin önüne geçer.