beklenen büyük istanbul depremi

• prof. dr. celal şengör'e göre 10 atom bombası enerjisine eşit bir güç ortaya çıkaracaktır. tabi burada hiroşimaya atılan bomba kastedilmektedir. fatih altaylı'ya gönderdiği mektubu buraya bırakayım.
  
  “sevgili fatih,
  
  sayın bakan özhaseki’nin bir beyanını okudum: istanbul depremi için ‘en geç 2030’da diyorlar’ demiş. bunu duyan sanki böyle kesinleşmiş bir yargı var sanır. bu doğru değildir. sayın bakan bilgisini ne yazık ki yanlış almış. bundan sorumlu olanlar da ortalıkta depremin d’sini bilmedikleri halde medyamız tarafından halkımıza ‘deprem uzmanı’ diye tanıtılan kişilerdir. bilim insanlarının söylediği şudur: 1999’dan sonraki ilk elli sene içerisinde istanbul güneyindeki kuzey anadolu fayı’nın kuzey kolu üzerinde 7’den büyük bir deprem olasılığı kabaca yüzde yetmiştir (tam rakam % 67’dir).
  
  bu şu demektir: sayın bakan’ın söylediği gibi depreme hazırlıklı olalım, ama 2030’a kadar (ve ondan sonraki uzun bir zaman diliminde) deprem olmazsa şaşırmayalım. 1509 depreminden önce fay bir ‘dönemi’ tamamen atlamıştır. 1509 depreminin ‘küçük kıyamet’ denecek kadar korkunç olmasının sebebi de budur.
  
  olabilecek en büyük deprem büyüklüğü de 7.6’dır. aslında basit bir lise fiziği bilgisine sahip herkes bu hesabı yapabilir. kırılacak fayın uzunluğu en çok 160 km’dir. derinliği de en çok 16 km’dir. etkisi en çok güneye doğru olacaktır: buradaki mesafeyi kesin bilmek zor ama 25 kilometre olarak alabiliriz (le pichon ve diğ. 2003’te journal of geophysical research’de yayımlanan makalemizde bu konuda bilgi vardır). depremde en çok 2 dakika içinde hareket edecek kütlenin ortalama özgül ağırlığı 2.85 gr/cm-küptür.
  
  şimdi: 160 km= 16.000.000 cm; 16 km= 1.600.000 cm; 25 km= 2.500.000 cm. hareket edecek kütlenin hacmi= 16.000.00 x 1.600.000 x 2.500.000 = 64000000000000000000 cm-küp.
  
  bunun ağırlığı= 18.240.000.000.000 metrik ton.
  
  deprem bu ağırlıkta bir kütleyi iki dakikada yaklaşık 6-6.5 m sürükleyecektir. gerekli sürükleme enerjisi kabaca şudur:
  
  18.240.000.000.000.000 kg x 0.001m/saniye-kare = 18.240.000.000.000 newton = 18.240.000.000.000 jül!
  
  bu değer deprem kaynağından yayılan enerji açısından yaklaşık 6-6.5 büyüklüğünde bir depreme karşılık gelir.
  
  unutmayalım ki 6.5 ile 7.5 büyüklükler arasındaki enerji farkı 32’dir. yani 7.5’luk bir deprem, 6.5’luk bir depremden 32 defa daha büyüktür (daha “şiddetli” değil! aman bu iki kavramı karıştırmayalım).
  
  bu hesapların doğru yapılabilmesi için gereken bilgilerin ise pek azına sahibiz. bu sırf türkiye veya istanbul için değil, hemen hemen dünyadaki tüm büyük faal fay sistemleri için geçerlidir. onun için depremin önceden kestirilmesi mümkün değildir.
  
  hiroşima’ya atılan atom bombası yaklaşık 60.000.000.000.000 jüllük enerji boşaltmıştır. bu büyüklüğü 6 olan bir depremin boşalttığından epey fazladır. şimdi, depremimizin 7 olacağını düşünelim:
  
  18.240.000.000.000 x 32 = 583.680.000.000.000 = jül.
  
  bunu bir atom bombasının enerjisine bölersek yaklaşık 10 atom bombası elde ederiz. istanbul, deprem olduğunda en az 10 hiroşima boyutunda atom bombası yemiş gibi olacaktır (tabii radyasyonsuz!).
  
  bunların minimalist rakamlar olduklarını unutmayalım.
  
  senin, hande’nin ve zeynep’in huzurunuzu kaçırdıysam beni affet.
  
  sevgiler, celal”