bitcoin

• soru 4:
  bitcoin balon mudur?
  
  cevap 4:
  kripto para birimlerinin saadet zinciri olmadıklarını daha önce izah ettim: (bkz: #72179691)
  
  ancak herhangi bir finansal işleyişin saadet zinciri esasına dayanmıyor olması, balon olmadığı anlamına gelmez. bir başka deyişle, her saadet zinciri yapısı gereği balondur ve bir gün patlar. ancak saadet zinciri olmayan balonlar da vardır. peki bitcoin ya da genel anlamda kripto para birimleri böyle bir balona mı karşılık geliyor?
  
  cevap vermeden önce, finansal dünyada balon derken tam olarak neyin kast edildiğini netleştirelim: dış dünya ile bizim zihnimiz arasında hiçbir zaman tam bir örtüşme olmaz. mesela, biz ekonominin gidişatı hakkında gayet iyimser olsak da, işler aslında pekala kötüye gitmekte olabilir. ya da, işler gerçekten de iyi gidiyordur, ama bizim zannettiğimiz kadar toz pembe bir ortam yoktur. ya da, ekonomi bizim zannettiğimizden bile güçlü bir durumda olabilir.
  
  balon dediğimiz şey, gerçekler ile tahminlerimiz arasındaki bu farklar ile ilgili. her ne zaman ekonomik alandaki bazı gerçekler bizim öngörülerimize nazaran iyimser ise, ortada bir balonun olduğundan şüpheleniriz ve bazen böyle düşünmekte haklı da oluruz. farazi bir örnek üzerinden düşünelim:
  
  falanca memlekette bir şirket büyük atılımlar yapar. çok sayıda insan bu şirketin ileride çok büyüyeceğini tahmin ederek onun hisselerini satın almaya başlar. haliyle hissenin fiyatları uçar gider... hisse fiyatı arttıkça, herkes öngörüsünde haklı olduğunu düşünme eğiliminde olur ve yükseliş yeni katılımlarla güçlenerek devam eder. ilgili şirketin önü gerçekten de açıktır, ama hisse artık şirketin çapının üzerinde bir rakamı yansıtmaya başlar.
  
  yukarıdaki şirketin gerçek potansiyeli ile hissesinin geldiği fiyat arasındaki farka balon diyebiliriz. şirketin performansı hakkında yeni bilgiler edindikçe, gerçekler hakkında daha net bir fikrimiz olur. dolayısıyla insanlar neticede balonun farkına varırlar ve neticede bir düzeltme yaşanır, balon söner.
  
  ekonomik dünyada balonlar sürekli oluşur ve söner. insanların düşünce ve kararlarının her zaman mükemmelden uzak olmasından ileri gelen bu durum gayet doğaldır ve ekonomik hayatın bir parçasıdır.
  
  peki bütün bunlardan hareketle "bitcoinin bugünkü değeri de bir balondur, yani haddinden fazla yüksektir" diyebilir miyiz? diyemeyiz. çünkü öyle olup olmadığını henüz bilmiyoruz. madde madde izah etmek gerekirse:
  
  - bitcoinin değerini tespit etmek, bir şirketin değerini tespit etmek kadar kolay değil. misal, ortada derhal kabaca bir fikir verecek fiyat/kazanç ya da pd/dd oranı yok. çünkü kripto para o türden bir varlık değil ve dayandığı bir reel meta yok. ama tabii aynı durum 1971'den beri geleneksel banknotlar için de geçerli. (bkz: #71747357)
  
  - ancak kripto para birimlerini geleneksel banknotlardan farklı kılan ve onları az da olsa hisse senetlerine yaklaştıran bazı özellikler de var: kripto para birimlerinden bazıları, inovasyona dayalı bir elektronik uygulama ile doğrudan ilişkili. (bkz.: #72246473) bu inovasyon ile ilgili beklenti, ilgili kripto para biriminin değerine doğrudan yansıyor. yani herhangi bir kripto para biriminin değerlemesini yaparken, aynı zamanda ilgili inovasyonun geleceği hakkında bir öngörüde bulunmuş oluyoruz.
  
  - kripto paralardan çoğu aslında değersiz (junk). ne bir inovasyona dayanıyor, ne de arkasında ciddi bir komünite var. bazıları ise, ümit vaad ediyor. bu ümit vaad eden grup içinden kimileri ileride gerçekten de çok değer kazanacak. diğerleri ise, başarılı olamayıp en iyi ihtimalle yerinde sayacak. tabii bugün piyasada bile olmayan bazı kripto paraların müstakbel ico'lar sonrasında çok değer kazandığını da göreceğiz. (yakın tarihli bir örnek için bkz.: power ledger) çünkü son tahlilde asıl önemli olan işlevsellik ve kullanışlılık. bu ikisi, zaman içinde ciddi bir komüniteyi de beraberinde getiriyor. bitcoin bu konuda ilk olmanın avantajını yaşıyor. yani değerini işlevsellikten ya da kullanışlılıktan ziyade, ününe ve komünitesine borçlu. ama bu tek başına bitcoinin balon olduğu anlamına gelmez.
  
  - hangi inovasyonların ve onlara bağlı para birimlerinin ileride daha başarılı olacağını bugün bilemiyoruz. hatta bunu hiç kimse bilmiyor. insanlar kahin değil. başkalarından daha bilgili olan ve daha analitik düşünebilen insanlar elbette var. ama bu onları yanılmaz kılmıyor. sadece yaygın olarak yapılan bazı yanlışlardan onları uzaklaştırıyor ve bir de genel manada hata paylarını biraz düşürüyor.
  
  - bütün bunlar neticesinde, "bitcoin balon mu?" sorusunu şöyle sormak daha doğru olabilir: "bitcoinin işlevselliği, kullanışlılığı ve komünite desteği önümüzdeki yıllarda diğer kripto paralara nazaran ne yönde ve ne derecede değişim gösterecek?"
  
  bugün için durum şu: bitcoin gayet hantal, maliyetli ama çok yüksek bir popülariteye sahip olan bir kripto para. bitcoinin bazı rakipleri ondan çok daha işlevsel ve kullanışlı, ama popülarite noktasında bitcoinin gölgesinde kalıyor.
  
  peki bu hep böyle gider mi? bitcoin kendini yenilemezse, gitmeyebilir, hatta gitmemeli. ama diğer yandan bitcoin deflasyonist bir para birimi. yani yenileri basılmayacak. dolayısıyla bunun fiyat üzerindeki güçlü etkisini gözardı etmek doğru olmayabilir.
  
  diğer yandan, deflasyonist bir kripto para birimi olmak sadece bitcoine has bir özellik değil ve dijital dünyada bugüne dek çok şey değişti, çok liderler devrildi.
  
  --- dipnot ---
  
  net bir cevap bekleyerek buraya dek okuyanlar kusura bakmasınlar. ama finansal alana dair değerlendirmeler bu şekilde olmak zorunda. "şöyle olacak!", "böyle olacak!", "hem ben şu tarihte böyle söylemiştim, bakın nasıl da çıktı!" gibi iddialarda bulunanlara kulak asmayın, yok yere cebinizdeki üç kuruştan olmayın.