20. yüzyılı özetleyen tek kelime

• fordizm
  
  fordist fabrika sistemi 20. yüzyılda yaşamın her alanına damgasını vurmuştur.
  
  20. yüzyılın başlarında ilk defa otomobil sektöründe henry ford tarafından uygulamaya konulan montaj hattı sistemi, fordist fabrikanın da temellerini atmıştır. temel mantık olarak devamlı hareket halinde olan bir üretim bandının etrafına işçilerin yerleştirilmesi anlayışı doğrultusunda, üretimde çok ciddi bir verimlilik artışı yaşanmıştır. seri üretim anlamına gelen montaj hattına dayalı fordist fabrika, bu sayede 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren tüm dünyaya yayılarak gerek toplumsal, gerek siyasal gerekse de ekonomik yaşantıyı kökünden değiştirmiştir.
  
  fordist fabrika sistemi ile yaşanan bu muazzam verimlilik artışı, amerika birleşik devletlerine ıı. dünya savaşı'nı kazandıran yegane unsur olmuştur. almanlar'ın teknik mükemmellik içeren tanklarına karşı, amerikalılar montaj hattı sayesinde daha fazla tank üreterek, almanların mekanik üstünlüklerini yenebilmişlerdir.
  
  fordist sistem, ıı. dünya savaşı sonrasında ise dünyayı kasıp kavurmuştur. fordist sistemin emek süreci açısından oldukça zorlu koşullar dayatması, (bkz: modern zamanlar) fabrika sistemi bünyesinde o güne kadar hiç olmamış bir uygulamayı da beraberinde getirmiştir. yüksek ücretler! henry ford, işçinin motivasyonu açısından ücretleri 2.34 dolardan 5.00 dolara çıkarması, bir başka önemli gelişmenin önünü açmıştır. 1945 - 1970 yılları arasında altın çağını yaşayan refah devleti uygulamalarının. böylelikle, alım gücü yükselen işçi sınıfı, talebi (efektif talebi) canlı tutarak, talep yetersizliğinden kaynaklı 1929 buhranı gibi ekonomik krizlerin önlenmesine katkı sağlayacaktır.
  
  fordizm ile birlikte işçi sınıfı artık, klasik anlamda işçi sınıfı olmaktan çıkarak bir tüketici sınıf haline gelmiştir.
  
  bu nedenle sistemin başarılı olması için talep yönlü iktisat politikalarının uygulanmasının yanı sıra, yığın üretim - yığın tüketim dengesinin kurulduğu istikrarlı piyasaların varlığı da önem kazanmıştır.
  
  fordizm, 1970'lere gelindiğinde tıkanmış, yüksek ücretlerin oluşturduğu enflasyonist etki ve montaj hattının uzun dönemli sabit ürün üretme kapasitesi sonucunda, artan teknoloji sonucunda değişen talep çeşitliliğine fabrikaların cevap verememesi sonucu ortaya çıkan yığın üretim - yığın tüketim dengesizlikleri sonucunda sistem tıkanmıştır.
  
  1980'lerden itibaren talep yönlü iktisat politikaları terkedilmiş, daha sermaye odaklı arz yönlü iktisat politikaları uygulamaya sokularak 1970'lerin durgunluğu aşılmaya çalışılmıştır. fordist fabrika sistemi parçalanarak yerini post fordist fabrika örgütlenmesine bırakmıştır.
  
  bu çerçevede fordist fabrika sistemi, 20. yüzyıla her açıdan damgasını vuran en önemli unsurdur.