herkesten yeteneğine göre herkese ihtiyacına göre

• marx'tan çok evvel platon'un ağzından sokrates tarafından sağlıklı bir devlette benimsenilmesi gereken düstur olarak dile getirilmiştir. biraz tefekkürle, harmoni sağlanabilen küçük çaplı sistemlerde bunun gerçeklenebilirliğine kani olunabilir. olmayacak iş de değildir. dejenere bir örnek de olsa köylerdeki imece usülü çok çok eskilere dayanmaz. salt iktisadi olarak düşünüldüğünde belli bir raddeye kadar orta ve hatta büyük ölçekli sistemlere de uyarlanabilir. işin enteresan ve instabiliteyi artıran, kaosun elini çok daha fazla güçlendiren yanı burada başlıyor zaten. bu kadar basit bir kuralın implementasyonu, diğer pek çok sosyal alanda yeni kuralları gereksiniyor ve aynı sokrates'in yaptığı gibi memlekette okunacak şiirlere kadar karışmaya gidiyor iş.
  
  bilgisayarcı olduğumdan cs üzerinden bir analoji yapacağım. aslında bu direkt olarak matematiksel bir örnek. aslında örnek de değil direkt bir tanımlama diyebiliriz. sisteminiz karmaşıklaştıkça elinizdeki parçaların (component) birbiri ile olan etkileşimlerinin doğrulanması gerekir. normalde atomik bir parçanın, sadece kendisinin verifikasyonu neredeyse trivyaldir. sisteminiz salt o parçadan oluşsaydı, tamamen tutarlı (consistent), dışardan gelen girdileri en az şekilde işleme tabi tuttuğunuz görece esnek bir sisteminiz olacaktı. ama birbiriyle asimptotik olarak sonsuz sayıda ilişkiye sahip, sadece iki çok basit parçayı bile bir sistemde cem etmeye çalıştığınızda bir anda intractable bir problemle baş başa kalıyorsunuz. aslında bu düsturu benimsemiş cesur ülkeler de bu durumun acısını çektiler. kimi gelen girdiyi, sonsuz işlemlere tabi tutup sistemin kasnaklarını parçalamayacak kıvama getirmeye çalıştı.(bkz: sscb). kimi girdi kanalını tamamen kapattı, zaten bu durum sisteminizin gerçek-zamanlılığını kaybetmesine ve artık işe yaramaz bir örnek olmasına yol açar.(bkz: kuzey kore). tabi lokaliteyi dıştalayarak konuşulduğunda durum böyledir. lokalite işleri tamamen tersine çeviremese de belli bir fonksiyonalite sağlayabilir.
  
  velhasılı, bu acayip bir slogandır. insanlık tarihinde dönem dönem buna dönüşlerin kaçınılmaz olarak olacağını düşünmekteyim. bu sloganın belli bir biçim kazandırma cüretinde bulunduğu çok eski bir probleme, yine bu slogan doğrultusunda bir çözüm getirmenin, günün araçlarıyla mümkün olmadığını düşünmekteyim. ama tarihin şu anki kesitinde deneyimlediğimiz şimdilik bilgisayar devrimi olarak adlandırılsa da aslen bir bilinç devrimi olan bölümünde bu teorik limit aşılabilir.