köpeklerde aşılama

• core aşılar
  
  distemper, parvo, parainfluenza, adenovirüs 2 (hepatit adenovirüs-1 ile antijenik ilişkilidir)
  başlangıç yavrularda: en erken 6. hafta başlanabilir 16. haftaya kadar 2-4 haftalık aralıklarla uygulanır. 16 haftalıktan büyüklerde 2-4 hafta
  ara ile tekrar dozu yapılır. yüksek riskli (distemper ve parvoviral salgının olduğu) yerlerde 18-20. haftaya kadar aşılama yapılabilir.
  başlangıç 16 hafta üstü köpeklerde: 1 yada 2 doz uygulanır.
  yükse risk varsa 16-20. haftalar arası 2-4 haftalık arayla 2 doz yapılır. 20 haftalıktan büyük köpeklerde riskli bölgelerde tek doz sonrası istenilen bağışıklık kazanılması beklenir.
  yıllık tekrarlar: başlangıç aşılarının son dozunun yapıldığı tarihten itibaren 1 yılı geçmeyecek şekilde tek doz yapılır. sonraki booster aşılar serumda antikor seviyesi bakılarak 3 yıl veya daha üstü bir sürede 1 defa yapılabilir.
  ^*modifiye canlı, rekombinant aşılar 3 yılı aşan bir bağışıklık kazandırır. distemper aşısı benzer olarak, aşılama zamanında anneden gelen koruyucu antikorların yokluğunda bu süreyi ve bağışıklığı korur. parvoirüse karşı yapılan aşı 2b ve 2c türlerini de kapsar. cav-2 esas olarak hepatite (cav-1) karşı koruyucu olması için yapılır bunun yanında köpeklerde kennel cough'ı yapan virüslerden biri olarak cav-2'e karşı bağışıklık sağlar. parainfluenza burun içi uygulanması daha avantajlıdır. bu aşılar açıldıktan sonra 1 saat içinde uygulanmalıdır.
  
  kuduz
  kas içi veya deri altı yapılabilir. 12 haftadan önce
  yapılmaz. köpeğin yaşı fark etmeksizin tek doz uygulanır. 1 yıl içinde tekrarı yapılır. yasal olarak core takviminde yer alır.
  
  core olmayan aşılar
  
  bordetella + parainfluenza:
  burun içi yapılması tavsiye edilir.
  başlangıç yavrularda: 8-16. haftalar arası tek doz burundan uygulama yeterlidir. barınak gibi riskli yerlerde 3-4 haftalık yaşta gerekli görülürse salgınların önüne geçmek için yapılır. anneden sütle gelen maternal antikorlarla ilişkiye girmez.
  başlangıç 16 hafta üstü köpeklerde: tek doz yeterlidir.
  yıllık tekrarlar: 1 yıl içinde tekrarlanır. 6 ayda bir yapılmasının bir değeri yoktur.
  ^* 48-72 saatte bağışıklık gelişmeye başlar. bordetella burun için uygulamasında koruculuğu 12-14 aydır. parainfluenzanın koruyuculuğu 1 yılı geçmez. burun içi yapılan cav-2 aşısı hepatite karşı koruyuculuk kazandırmaz.
  
  bordetella tek aşı:
  3 türü vardır, burun içi, deri altı ve ağız içi yanaktan.
  başlangıç yavrularda: deri altı olarak 2-4 hafta ara ile 2 doz yapılır. en erken 8. hafta uygulanır. burun içi olarak tek doz yeterlidir, en erken 3-4 haftalık yaşta yapılabilir.
  başlangıç 16 haftalıktan büyük köpeklerde: deri altı olarak
  yaşa bağlı olmaksızın 2-4 hafta ara ile 2 doz yapılır. burun içi tek doz yapılır.
  yıllık tekrarlar: 1 sene içinde tekrarı yapılır.
  
  lyme aşısı
  başlangıç yavrularda: 2-4 hafta arayla 2 doz yapılır. en erken 8-9 haftalık yaşta yapılabilir
  başlangıç 16 haftadan büyüklerde: 2-4 hafta arayla 2 doz uygulanır.
  yıllık tekrarlar: risk yoksa tek doz tekrarlanır.
  ^*köpeklerin gideceği bölgede bu aşıya yönelik bir risk varsa aşının son dozu yolculuktan 2-4 hafta önce yapılmış olmalıdır.
  
  leptospira
  başlangıç yavrularda: 2-4 hafta ara ile 2 doz yapılır. en erken 8-9 haftalık yaşta yapılır.
  başlangıç 16 haftadan büyük yavrularda: 2-4 hafta arayla yaşa bağlı olmaksızın 2 doz yapılır.
  yıllık tekrarlar: risk yoksa tek doz tekrarlanır
  ^*kros reaksiyonun getirdiği fayda sebebiyle 4'lü serovara karşı olanı tercih edilmeli. (2 li olanı da var)
  
  aşıların yan etkileri
  
  günümüzdeki aşı teknolojileri ile beraber görülen yan etkiler son derece nadir olarak gözlenmektedir. biyolojik bir ürün olan aşı yapıldıktan sonra vücutta birkaç saatten, birkaç güne kadar bir seri yanıt oluşturur. en yaygın görülen yan etkiler, iştahsızlık, aşı bölgesinde ağrı, orta seviyede ateş, aktivite de düşüş, yürüme ve koşmaya isteksizliktir. genelde tedaviye ihtiyaç duyulmaz. ancak sistemik bir hastalık, yüzde şişme, ishal, kusma, solunumda güçlük, ataklar görülmesi halinde hayvanınızı hemen kliniğe götürmeniz gerekmektedir. yine yan etkiler ya da istenmeyen etkiler aşının içerdiği virüse karşı oluşan etkilerden ya da aşının suyunda ve aşının
  yapılmasında kullanılan bazı organik ve inorganik maddelere karşı reaksiyonlar olarak da tanımlanabilir. bu yan etkileri listelersek;
  -aşı yapılan bölgedeki sorunlar: şişlik (apse gibi),
  kızarıklık, ağrı, kıl kaybı, ve lokal sorunlar
  -geçici aşı sonrası hastalık sendromu: bu insanlardaki gibi aşı
  yapıldıktan sonra ateş, eklem ağrısı, iştahsızlık gibi belirtileri içerir.
  -allerjik reaksiyonlar 3 tipi var. en önemlisi tip 1 anaflaksi, özellikle başta anjioödem ile karakterize acil müdahale edilmesi gereken bir durum.
  -aşıya karşı yetersiz yanıt, anneden gelen maternal
  antikorlar varlığında yapılan aşılamalar ve genetik olarak aşılara karşı
  yeterli bağışıklık oluşturamayan köpekler olabilmekte. yine oda sıcaklığında
  aşının uzun süre tutulması ve karıştırılmaması gereken aşıların karıştırılması
  sonucu yetersiz yanıt görülür.
  -tümörler: daha uzun vadede.
  -weimaraner cinsi köpeklerde görülen çoklu sistemlerin etkilendiği otoimmun reaksiyonlarla karakterize hastalıklar.
  -aşı kaynaklı bağışıklığın baskılanması, 3 gün sonra başlar
  ve 7-10 gün sürer, diğer hastalıklarla ilişkili olabilir. ilk veya ikinci
  dozdan sonra görülebilir.
  -yanlış uygulamalar: burun içi yapılması gerektiği halde canlı
  bordetella aşısının deri altı yapılması, ya da yanlışlıkla damar içine
  yapılması aşının. ölüme kadar götürebilir.
  -virülensi düşürülmüş aşıların kalan reaksiyonları ile
  ilgili: burun içi aşı uygulaması sonrası görülebilen hapşırıklar.
  
  soru ve cevaplar
  
  1. farklı türdeki aşılar aynı iğne ile karıştırılıp yapılabilir mi? farklı aşılar etiketinde yazmadığı sürece karıştırılıp yapılamaz.
  
  2. aynı anda farklı aşılar yapılabilir mi? farklı aşı türleri aynı anda yapılabilir ancak farklı bölgelerdeki lenflerden emilecek tarzda yapılabilir. örneğin canlı aşılardan distemper, adenovirüs-2 (kennel cough etkenlerinden biri), parvovirüs-2 (kanlı ishal) sol omuzdan deri altı uygulanırken, ölü inaktif aşılardan leptospira veya kuduz sağ omuzdan deri altı uygulanabilir.
  
  3. riski düşürmek için küçük ırk köpeklerde aşının dozu azaltılabilir mi? aşının dozu -
  genelde 1 ml- üretici tarafından minimum bağışıklık yaratacak türde hesaplanmıştır. önerilen tam doz yeterli bağışıklık oluşturması için verilmelidir.
  
  4. danua gibi büyük bir ırk köpeğe, chihuahua gibi küçük bir
  köpekle aynı miktarda aşı vurulmalı mıdır? farmateröpatik ilaçların aksine (bunlar kiloya göre hesaplanır), aşı dozu kiloya, bedene göre hazırlanmaz, bunun yerine inaktif aşılarda minimum bağışıklık dozu, gücü düşürülmüş aşılarda minimum enfeksiyon dozu hesaplanarak oluşturulur. bu sebepten ötürü üreticinin önerdiği dozda yapılmalıdır aşılar, eğer bu dozdan aşağıda aşı verilirse yeterli bağışıklık sağlanamaz.
  
  5. hamile bir köpek aşılanabilir mi? modifiye canlı ve/veya inaktif aşıların hamile köpeklere yapılması fetüse zarar verebileceğinden önerilmiyor. ancak barınak gibi yerlerde hamile köpek hiç aşısız ise özellikle distemper, parvo gibi öldürücü hastalıklara karşı aşılanması tavsiye edilmektedir.
  
  6. kortizon tedavisi, ilk veya ikinci tekrarı yapılan core aşı programları ile etkileşime girer mi? araştırmalar kısa dönem kortizon tedavisinin yüksek dozlarda dahi aşı öncesi veya aşı zamanında antikor oluşumuna önemli bir etkisinin olmadığını gösteriyor. ancak uzun dönem kortizon kullanımlarında özellikle aşının ilk dozu yapıldığında, hayvan hastalandıysa ve tedavi alması gerekti ise tekrar aşılama yapmak için 2 hafta ve üstü sürelerde beklemeniz gerekmektedir.
  
  7. otoimmun veya kanser gibi hastalığı olan, bağışıklık sistemi baskılaması için kortizon harici bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanan hayvanlara aşı yapılmalı mıdır? sadece sağlıklı hayvanlara aşı yapılması öneriliyor. bağışıklık sistemini baskılayan kemoterapi olan köpekler aşılanmamalıdır. bunun yapılması immun sistemde az da olsa cevap oluşturacağından gerçek immun hastalığının daha da kötüleşmesine sebep olabilir.
  
  8. yüksek riskli yerlerde bulunan köpek yavrularına haftalık aralarla aşı yapılabilir mi? farklı türde aşılar yapılsa dahi iki aşı uygulamasının arası en az 2 hafta olmalıdır. bağışıklık sisteminin, yapılan aşıdan sonra geçici olarak kendine gelmesi 10 güne kadar uzayabilir. ancak hayvanın kısa süreli barınakta kalması gereken gibi durumlarda aşı aralıkları 2 haftanın altına çekilebilir.
  
  9. core aşıların en son dozu ne zaman yapılmalı? önceden uygulanmış aşı tekrarı ve dozuna bağlı kalmaksızın core aşının en son dozu 14-16. haftalarda yapılmalıdır.
  
  10. aşılar sağlıklı köpeklere yapılıyor. ancak kronik ya da sistemik hastalığı olduğu halde kuduz aşısı yapılması zorunlu ise veteriner aşıyı yapmalı mıdır? kuduz aşısı yerel belediyeler veya devlet tarafından yasal olarak bir yönetmeliğe bağlanmıştır. bazı yerlerde bu daha katı veya daha esnek olabilmektedir. çok az yerde devlet kurumları bu yetkisinden feragat edip veterinere sorumluluk vermektedir. muayene ve hastalık geçmişine bağlı olarak aşının ne zaman tekrarlanacağı hayvan sahibi ve veterinerin sorumluluğundadır. aşının (senelik tekrarı yapılan) zamanı yasal olarak geçmiş ise her köpek önceden yapılan aşı yeterli seviyede koruyuculuğa sahip olsa dahi yasal olarak kuduza karşı açık olarak görülmektedir. köpeklerde potansiyel olarak ısırılma vakaları ile karşılaşılabileceğinden hayvan sahibi ve veteriner hastanın ne zaman aşılacağına dair ortak bir şekilde hareket etmelidir ve veteriner bu konuşmayı belgelemek isteyebilir.
  
  11. köpeklerde de kedilerde olduğu gibi aşıların yapılacağı bölgeler belirlenmiş midir? hayır. türkiye'de kedilerde de bu aşı bölgeleri (kol ve bacaklar) çok tercih edilmemektedir.
  
  12. farklı marka aşılar aynı anda yapılabilir mi? yapılabilir. ancak farklı marka aşılar aynı iğnede karıştırılmamalıdır.
  
  13. aşı yapılmadan önce yapılacağı yere alkol benzeri dezenfektan uygulanmalı mıdır? alkol gibi ürünler modifiye canlı aşıların etkisini kesebileceğinden hastaya bir yarar sağlamaz, aşının yapılacağı bölgeye alkol sıkılması önerilmiyor.
  
  14. gücü düşürülmüş, virülensi olmayan, modifiye canlı veya recombinant teknoloji ile hazırlanmış bir core aşının tek dozu yeterli olur mu? anne sütünden gelen maternal antikorların yokluğunda, özellikle 16 haftalık yaştan sonra tek doz core aşı (parvo, distemper, adenovirüs-2) uzun dönem bağışıklık sağlayabilir.
  
  15. influenza, lyme, leptospira gibi 2 doz uygulanması gereken ölü aşıların ikinci dozu 6 hafta sonra dahi yapılamadıysa hayvan bu hastalıklara karşı korunuyor denilebilir mi? inaktif, ölü aşılar 2 doz uygulama gerektirir. ilk doz tanıtım amaçlıdır, ikinci doz bağışıklık oluşturur. ilk aşılamadan 6 hafta içinde 2. dozu yapılmadıysa o aşıyı yanmış kabul ediyoruz, bu sefer tekrarı zamanında olmak üzere -2-6 hafta arasında - iki doz daha yapılmalıdır. kuduz aşısı bunlar içinde bir istisnadır, tek doz yapılır.
  
  16. modifiye canlı aşı oda ısısında kaç dakika bekleyebilir? oda sıcaklığında distemper gibi bazı duyarlı virüsler 2-3 saat içinde etkisini kaybeder. 1 saatten uzun süre oda sıcaklığında kalan bu tür aşıların imha edilmesi ve yapılmaması gerekmektedir.
  
  17. beslenmesi ciddi oranda zayıf bir köpeğin aşılara cevabı nasıldır? e vitamini, selenyum gibi bazı vitamin ve mineral eksiklikleri bazı aşılarda özellikle yavrularda yeterli bağışıklık oluşmasının önüne geçer. sorun ortadan kalkınca köpek tekrar aşılanabilir.
  
  18. önerilen zamanında core aşısının yıllık tekrarlanmayan köpeğin tekrar aşılanmasını nasıl olması gerekir? bu tür enfeksiyöz core aşıların tek dozu önceden aşılanması yapılmış (3 sene geçmediyse üstünden) köpeklerde yeterli bağışıklığı oluşturur. ölü, inaktif aşıların aksine bu tür canlı aşıların tek dozu hem tanımlayıcı hem de bağışıklık geliştirici etkiye sahiptir, 2-3 doz tekrarına gerek duyulmamaktadır. yavru köpeklere core aşıların en az ekstra bir doz yapılmasının sebebi anne sütü ile gelen maternal antikorlarla etkileşimi önlemektir.
  
  19. eğer bir yavru köpek hayatının ilk 3 gününde anne sütünü (ağız sütü, maternal antikor) alamazsa herhangi bir pasif bağışıklık geliştirebilir mi? yavru bir köpek ağız sütünün yokluğunda çok az bir seviyede ama çoğunlukla herhangi bir pasif bağışıklık geliştiremez. ağız sütü ile alınan maternal antikorların %95'i doğumu takiben ilk 3 gün içinde barsaklardaki özel porlardan emilir, bu süreden sonra porlar kapandığından sütün koruycu özelliğinden yararlanamaz ve pasif bağışıklık geliştiremez.
  
  20. ağız sütünü içmemiş bir köpek hayatının ilk haftalarında aşılanmalı mıdır? modifiye canlı aşıların riskini düşürmek için 4 haftadan önce yavru bir köpek aşılanmamalıdır. annesinden gelen maternal antikorların yokluğunda 2 haftadan önce yapılan modifiye canlı aşıların merkezi sinir sisteminde veya kalpte hastalık oluşturma ihtimali vardır.
  
  21. ağız sütünü almamış yavrular core hastalıklara karşı nasıl korunabilir? yavru 3 günlükten küçükse ve diyetinde hiç protein tüketmediyse yapay ağız sütü verilebilir. eğer yavru herhangi bir süt ürünü aldıysa ve 3 günlük yaşı geçtiyse bağışıklığı iyi olan diğer köpeklerden alınan serumlar bağışıklık için kullanılabilir. detaylı bilgi için hekiminize danışın.
  
  22. yavru köpeğe yapılan bir aşı zayıf ya da maternal antikorlarla bağlanıp köpeği hastalıklara karşı açık bırakabilir mi? maternal antikorlar aşılarla ilişkiye girebilir, ama maternal antikorların seviyesi değişkenlik gösterse de bitmez, yavrunun bağışıklığı pasif olarak devam eder.
  
  23. bazı core aşıların ikinci dozu 10-12. haftada olmak üzere sadece iki kere yapılması öneriliyor bu doğru mu? bazı aşılar üreticinin belirttiği üzere iki başlangıç dozuna ihtiyaç duymaktadır, ilki 6. haftada 2. dozu 10. haftada olmak üzere. ancak bazı ciddi araştırmalar göre başlangıç aşılarının son uygulama dozunun 14-16. haftalık yaşta olması gerektiğini öne sürüyor. piyasadaki core aşılardaki hiçbir kombinasyonun son dozunun 10-12. haftada uygulanmasının kabul edilebilir düzeyde yeterli bağışıklık oluşturduğu kabul edilmiyor. önceden kaç doz yapılmış olursa olsun son dozun 14-16. haftada yapılması şiddetle öneriliyor. 10-12. haftada son dozu yapılan core aşılarda distemper ve parvo virüsüne karşı oluşan bağışıklığın
  tespiti için titre bakılması gerekmektedir. bu süre zarfında yavrunun diğer köpeklerle iletişimi sınırlı olmalıdır.
  
  24. anne sütü içememiş sağlıklı bir köpeğe yapılan core aşılar ne kadar süre sonra hastalıklara karşı yeterli bir koruma sağlar? canlı ve rekombinant distemper de aşı yapıldıktan sonra kısa süre içinde immun yanıt başlar. eğer hastalığa maruz kalmadan 2-3 gün önce yapılırsa aşı bu erken yanıta rağmen hastalığı engelleyemez ancak enfeksiyonun şiddetlenmesini (nörolojik atakları) ve ölümleri önler. canlı parvovirüs aşısında immunite 3 gün içinde gelişir ve 5 gün sonra genel olarak
  koruyucu olduğu araştırmalar tarafından öngörülmüştür. yine canlı cav-2 aşısının deri altı uygulanması 5-7 gün içinde hem hepatit cav-1 hem de cav-2 kennel cough'a karşı koruyucu bağışıklık sağlamaktadır. cav-2 aşısının bordetella, parainfluenza ile beraber burun içi uygulanması kennel cough hastalığında 3 gün içinde koruyucu bağışıklık oluşturmaya başlar.
  
  25. kuralına uygun yapılan core aşılar ne kadar etkilidir? 14-16. haftada modifiye canlı ve/veya rekombinant aşılarla aşılanan köpeklerin %98 ve üstü parvo, cav-2, distempera karşı tek dozda yeterli bağışıklık geliştirmesi beklenir.
  
  26. distemper virüsünün sahada bilinen yeni farklı türler var mı ve aşılama bunlara karşı yeterli bağışıklık oluşturuyor mu? distemperin modifiye canlı ve rekombinant aşıları bilinen izole edilmiş tüm türlerine etkilidir.
  
  27. şu an kullanılan cpv-2 aşısı (kanlı ishal) cpv-2c'nin oluşturduğu hastalıklara karşı korur mu? tüm cpv-2 aşıları antikor seviyesinde uzun vadede 4 sene üstü gibi bir süre için cpv-2'nin bilinen tüm türlerine karşı 2a,2b, ve 2c'ye karşı yeterli bağışıklığı sağlamaktadır. bu hem deneysel hem doğal olarak oluşan hastalarda belgelenmiştir.
  
  28. başlangıç için hiç aşısız ve 14-16 haftalık yaşı geçmiş bir köpeğe kaç doz aşı yapılmalıdır? çoğu üretici 3-4 hafta ara ile 2 doz tavsiye etmektedir. inaktif, ölü aşılarda kuduz hariç 2 doz yapılması zorunludur. ancak modifiye canlı veya rekombinant distemper aşısı için 14-16 haftalık yaştan sonra tek doz yeterli bağışıklığı sağlar.
  
  29. şu an kullanılan kennel cough aşıları influenza virüsünden kaynaklanan hastalığa
  koruyuculuk sağlar mı? şu an bordetella, parainfluenza, cav-2 ye karşı kullanılan hiç bir aşı influenza virüsüne karşı koruyuculuk sağlayamaz.
  
  30. homeopatik olarak hazırlanan nosodelar bağışıklık için kullanılabilir mi? nosodelar herhangi bir enfeksiyöz hastalığı önleyemez. hücresel veya humoral bağışıklık için gerekli olan antijeni içermediği için bağışıklık sağlayamaz.
  
  31. fazla aşılama yapmanın ya da belirli bir hayvan için kullanımı gerekli olmayan bir aşının yapılmasının riski var mıdır? aşılar biyolojik bir ürün oldukları için iyi hesaplanarak verilmeli ve yıllarca körü körüne verilmemelidir. tüm aşılar potansiyel yan etki oluşturma kapasitesine sahiptir. günümüzde artık bir hayvanın parvo, distemper gibi hastalıklara karşı ne kadar korunduğunu belirlememize yardımcı olan kitler var. bunları kullanarak hayvanlara gereksiz aşının önüne geçilebilir ya da aşı aralıklarının 2-3 seneye çıkartılması sağlanabilir.
  
  32. aşılar otoimmun hastalıklara sebep olabilir mi? aşı sade kendisi otoimmun bir hastalığa sebep olmaz ama genetik olarak yatkın köpeklerde aşılama bu hastalığı uyandırabilir. bu tür hastalıkların enfekisyon, oral veya derialtı/kas içi/damar için ilaç uygulamaları ve diğer muhtemel çevresel faktörlerle ilişkili olduğunu unutmayın.
  
  33. çok sık veteriner ziyareti yapamayacak olan ya da olası en az sayıda aşı yaptırmak
  isteyen hasta sahipleri içini bir aşı programı var mıdır? aşı programları yapılması gereken en az sayıda aşıya göre oluşturulup yeterli bağışıklık sağlaması için uygulanmaktadır. 16 hafta ve daha büyük bir köpekte gücü düşürülmüş, canlı, rekombinant aşı teknolojilerine sahip distemper, parvo ve adenovirüs-2 aşısı farklı bir bölgeden yapılan kuduz aşısı ile beraber tek uygulamada yeterli olabilmektedir
  
  bunun yanında, corona, mantar, tetanoz gibi aşı türleri de bulunmakta. bunları tercih etmek ya da ne zaman gerekli olduğunu görmek hekiminizin sorumluluğunda olacaktır.
  
  köpeklerin 16 haftaya kadar sosyalleşmeleri lazım. aşı programında aşılı köpeklerle ve insanlarla dışarı çıkıp sosyalleşmeleri iyi olabilir. aşı programı bitmeden eve kapatmak ne kadar doğrudur tartışılan bir konu, negatif bir etki yapabilir, sosyallik ve hayvan doğası itibariyle yani aşıları bitene kadar evde durup durmaması ile ilgili hekiminizle riskleri belirleyerek ortak bir sonuca varmanız iyi olacaktır. benim tavsiyem temiz olduğu bilinen yerlerde ve sadece aşılı köpeklerle oynamasında sorun olmayacağı yönündedir.
  
  ^*