tayland'da mağarada mahsur kalan çocuklar

• edit14 (final editi): mutlu son dostlar. antrenorleriyle beraber cocuklarin hepsi magaradan cikarildi.
  
  tayland deniz komandosu facebook sayfasi paylasimi
  
  "we are not sure if this is a miracle, a science, or what. all the thirteen wild boars are now out of the cave."
  
  "bu bir mucize mi, bilim mi veya baska bir sey mi emin degiliz. 13 yaban domuzunun tamami magara disina cikarilmis durumda."
  
  umuyorum hastanedeki tedavi esnasinda da hepsinin durumu iyi kalir, baslarina bir sey gelmez. arada mucize haberi almak iyidir, yasama olan umudu arttirir. simdi gelsin filmler, gitsin diziler kitaplar...
  
  takip eden herkese tesekkurler. umarim baska iyi haberlerin baska mucizelerin altinda gorusuruz.
  
  muhabir nazdravii, over and out.
  -----------------------------------------------------------------------------------------------------
  
  gençler bazı yorumlar cidden akılcı, güzel çözümler öneriyorsunuz eyvallah da, bazılarınız da işi resmen bilgisayar oyununa dökmüş. utanmasanız bazılarınız "döner bıçaklarıyla dalalım abi" yazacak. internet var elinizin altında, girin 2-3 sayfa bilgi okuyun bari öyle yorum yapın. ekşisözlük yazarısınız diye her konuda yorum beyan etme zorunluluğunuz yok. hele "e oraya gadar gidiyosunuz bari gurtarın çocukları" diye yazanlar "bonbe koyalım komple giriş açılsın" yazanlar var ki evlere şenlik. worms oyunu mu lan bu?
  
  neyse... yüksek lisans sahibi ve makine mühendisliği kökeni olan bir mühendis olarak hem eldeki verilere göre hem de internette paylaşılan bilgilere göre kendimce bir değerlendirme yapmak isterim. hem belki sizin sorularınıza da cevap verebilmiş olurum. düzeltmek istediğiniz veya eklemek istediğiniz kısımlar olursa yeşillendirin, edit yapıp ekleyeyim. uzun olacak uyarmadı demeyin.
  
  1) "çocuklar buraya nasıl ulaştı? orada ne işleri vardı?"
  
  okuduğunuz ve anladığınız üzere kendileri küçük bir futbol takımı. yaşları 11-16 arasında değişiyor. antrenörleriyle birlikte bir dağ gezisi planlıyorlar, bir nevi doğa yürüyüşü diyelim. ancak ulaşmak istedikleri noktaya dağın etrafından dolaşarak çıkmak yerine toplamda yaklaşık 11-12 kmlik yolu 4-5 kmye düşürmek için mağaraya girmeye karar veriyorlar. daha doğrusu ilk iddia bu şekilde. ikinci iddia bisikletleriyle dağ etrafında dolaşırken mağaraya girip biraz dolaşıp çıkmak istedikleri. yani aslında oraya girme amaçları gezi. bu konuyla ilgili farklı kaynaklar farklı haberler yapıyor ama aslında burası pek önemli değil.
  
  ilk bulunma haberleri
  
  ilk bulunma haberleri 2
  
  sonuç olarak çocuklar (12 kişi) ve antrenörleri evlerine dönmeyince arama çalışmaları başlıyor. bisikletleri mağaranın girişinde bulunuyor ama mağara öylesine su altında ki kayıp haberlerinden ilk temasa kadar geçen süre yaklaşık 7 gün.
  
  2) "bu çocuklar te oraya nası ulaştı kardeşim? deli mi bunlar oraya kadar gittiler?"
  
  öncelikle mağaranın yerel bölge halkı tarafından sık sık ziyaret edildiği, zaman zaman dağın farklı noktalarına ulaşmak için kullanıldığı biliniyor. yani mağaraya girmek onlara göre o kadar da deli bir durum değil. işin sıkıntılı tarafı şu, devlet tarafından temmuz ve kasım ayları arasında ani yağmurlar ve mağara içerisinde su yükselmesi sebebiyle mağaraya giriş yasak. mağaraya tırmanan merdivenlerin dibine de bu uyarıyı asmışlar zaten.
  
  uyarı fotoğrafı
  
  bir de şimdi çocukların oraya nasıl ulaştığına veya neden geri dönemediklerine bakalım.
  
  mağaranın gerçeğe yakın simulasyonlarından
  
  dışardan bakıca çok kolay duruyor olabilir, ama burada iki önemli durum mevcut. birincisi mağarayı bir tünel gibi düşünün. tavan yüksekliği yer yer 10-15 metre ama bazen 1 metreye kadar düşebilir. içeriye girip derinlere girdikçe arkanızda bıraktığınız kısımla ilgili görüşünüz ve bilginiz azalır. yani 10 metre gerinizde ne oluyor, çökük mü var, su mu basmış - bunları geri dönmeden görmeniz imkansız. grup muhtemelen içeriye girip gidebildikleri kadar gidip, yorulunca dönmeyi planladı, veya iddia edildiği gibi başka bi çıkıştan dağın farklı bir noktasına ulaşmayı planladılar. ama geri dönmeye kalktıklarında geldikleri yolun tamamen su altında olduğunu gördüler. çıkmaya çalıştıkça daha da derine indiler, ve sudan kaçtıkçta mağaranın derinlerine hapsoldular. ikinci önemli nokta, mağaranın haritasının bilinmemesi. bazı videolarda 1960'larda fransız mağara kaşifleri tarafından çizilen bir haritadan bahsediliyor ama arada 60 yıl fark var neredeyse. mağaranın tünellerinin ve içerideki yolların değişmiş olması fazlasıyla muhtemel. yerel halk sadece belirli noktadan girip çıktığı için diğer yollardan haberleri yok. dolayısıyla grup geri dönecekleri yolun hızla su altında kaldığını görünce panikleyip daha yükseğe çıkmak adına böylesine kör bir noktaya ulaşmış olabilir. veya ikinci / üçüncü bir çıkış bulmaya çalışırken onların da kapandığını görünce en güvenli noktaya sığınıp yardım beklemeye başladılar.
  
  3) "kimse yardıma gitmemiş, thailer orada tekmiş :( elon reis tesladan roketçi adam yollamış dağı parçalayacakmış helal sana adamsın elon reis"
  
  lan bu kadar bilgi eksikliği olmaz ya... birincisi, arama kurtarma çalışmaları başladığından beri orada birçok milletten gönüllü mevcut. sadece dalgıçlar değil, dağcılar, doğa uzmanları ve hayatta kalma ekipleri, aynı zamanda amerikan / ingiliz ordu emeklileri ve tabi ki thai ordusu ve arama kurtarma ekipleri oradalar. ilk kontağı kuran da ingiliz gönüllü dalgıç arama kurtarma ekipleri zaten.
  
  ilk temas ve ingilizce iletişim kurulması
  
  elon musk ne tesla'dan birilerini yollamadı oraya. yolladığı mühendis ekibi the boring company space x ekibinden. yani yerin kazılması, tüneller açılması, yeraltı yapılarıyla ilgili firmanın, ve uzaya roket gönderen firmanı mühendisleri. elon musk'ın önerdiği mağaranın girişinden çocuklara kadar bir hafif boru hattı döşenmesi ve çocukların yüzmeden bu borularla dışarıya ulaştırılması. the boring company isimli firmanın işi bu ama bildikleri yapılar üzerinde çalıştılar daha önce. mağaranın içinin bilinmemesi, tünel genişlikleri uzunlukları gibi değişkenler bu projeyi imkansıza yakın kılıyor.
  
  los angeles altına tünel projesi
  
  ilgili haber
  
  yani yapacakları bu tünel yapısının uzunluğunu kestirmek, mağaranın yapısına göre boyutunu ayarlamak, yıkılmayacak şekilde sabitlemek ve arkasından içindeki suyu bir şekilde izole etmek çok çetrefilli bir iş. projesini tasarlayıp uygulamaya geçilmesi ve yapımına başlanması, yapılırken çocukların hayatta kalması, ve yapımın tamamen sorunsuz gerçekleşmesi lazım. yani ölme eşşeğim ölme durumu. çocukların bu kadar bekleyecek vakti var mı, çocuklar dışarıya ulaşmaya çalışırken tünelde göçükler meydana gelecek mi, tünel o kadar basınca dayanacak mı vesaire... uygulanabilir ama çok zor bir çözüm önerisi.
  
  4) "neden dalarak kurtarılamıyorlar? te oraya gadar girmişiniz bari alaydınız çocukları ayıp ayıp..."
  
  gençler ingiliz ekibin çocuklara ulaşması yaklaşık 4 saat sürmüş. yani mağaranın içerisinde karanlık, çamurlu, görüş mesafesi olmayan ve yer yer 40-50 cm çapa sahip oluklardan geçtiğiniz bir yol düşünün. neden başka yollar değil de bu yol? çünkü şu ana kadar bilinen tek yol bu çocuklara ulaşan. yani içeride bilinmeyen yerlere çıkabilecek, yıkılabilecek, kaybolunabilecek belki yüzlerce tünel var. girince yıkılıp yıkılmayacağı bilinmeyen, su akıntı hızı hesap edilemeyen tüneller var. çözüm önerilerinden birisi bu evet, ama bu son çare. çocukların bir çoğu yüzme bilmiyor, aç ve bitap durumdalar, psikolojileri ne durumda tam olarak kestirilemiyor. çocuklardan birisi dönüş esnasında paniklerse hem kendini hem dalgıçı öldürür, üstelik dönüş yolunu da tıkayabilir. şu anda içeride çocuklara yüzme / dalma eğitimi verildiği söyleniyor ama muhtemelen bu yolu tercih etmeyeceklerdir.
  
  çıkarma yolları tartışılıyor
  
  eski bir amerikan özel dalış timi askerinin yorumu
  
  yani çocuklar orada kalırsa ölecekleri kesinleşirse bu yol uygulanacak gibi.
  
  4) "yok mu bi pompa be qardsm, basın boşaltsın tüm suyu"
  
  işte ekşisözlükten beklenen zeka. adamlar günde 60 milyon gallon su boşaltıyoruz demişler. buna rağmen su seviyesini yaklaşık 1.5-2 metre indirebilmişler. bu yağmur yağmadığındaki durum, yağmur yağdığında ellerindeki tüm pompaları kullansalar da su seviyesi artabilir de.
  
  5) "suyun girdiği kısımları kapatalım"
  
  süper fikir de, bu öyle havuz gibi bir yapı değil ki, suyun gelişini kapat pompayla boşalt? şöyle ki, dağı ve dağın içerisindeki mağarayı bir karınca yuvası gibi düşünün. belki farklı noktalardan suyun / havanın girebileceği 60-70 farklı nokta var. sıkıntı yine mağaranın haritasının bilinmemesi, yani bir noktayı kapatsalar bile başka noktalardan mağara içerisinde su dolmaya devam edebilir. üstelik içeride ciddi şekilde oksijen sıkıntısı var. suyun girdiği noktaları kapatacam derken hava boşluklarını da kapatıp çocukları karbon monoksit zehirlenmesinden öldürme şansın var.
  
  6) "o zaman tepeden tünel açalım?"
  
  şu an thai arama kurtarma ekibinin yapmaya çalıştığı şey bu. ya da en azından onlara oksijen ulaştıracak bir mini tünel açma. dağın farklı noktalarından günde 20'ye yakın tünel açtıkları haberi geliyor. ama şu an çocukların olduğu yere ulaşamadılar. üstelik yine çok riskli bir durum. zayıflamış belli bölgeleri yanlışlıkla sondajla açmaya çalışıp içerideki tünellerin yıkılmasına, değişmesine sebep olabilirler. bu şu anda da çocuklara ulaştığı bilinen yolun değişmesi demek, hatta mağaranın üzerlerine göçmesi demek. veya çocukların üst kısmında suyun geçtiği bi tünel olabilir. yanlışlıkla bunu delerlerse çocukların şu an bulunduğu kısımlar da su altında kalabilir ki bu çocuklar için kesin ölüm demek. çok dikkatli ve yavaş çalışmaları gerekiyor ama evet şu anda bunu yapıyorlar.
  
  6 ile ilgili edit: @horlayan balik kardeşimiz der ki, "4-5 metre aşağısında su olup olmadığı teknik olarak anlaşılabiliyor." evet, ultrasonic sensörlerle veya lazer / termal tarayıcıyla bunu yapabilirler. buna katılıyorum. işin buradaki sorun yaratan kısım o suyun nereye bağlı olduğunu kestirememe, veya yaratacakları basınç değişimiyle ne olacağını tam çözememe durumu. yine de bana göre hala yapılması en mantıklı şey durumu sabitlemek için tepeden sondajla tünel açmak.
  
  7) "dinamit minamit bonbe bişeyler koyalım pataltıp tüneli genişletelim"
  
  üstte yazdım, worms oyunu mu lan bu? patlattığın noktadaki toprak, taş kayıp mı olacak? en temel fizik / kimya bilgisidir ama yine de burada yazayım. madde kaybolmaz, şekil / form değiştirir. yani patlattığın noktadan çıkan taşın toprağın biyere gitmesi lazım. patlattığın zaman yaratacağın mini deprem belki de mağaranın komple çökmesi demek, tünellerin zarar görmesi belki de kapanması demek. üstelik suyun akıntısı çok kuvvetli içeride, patlamadan sonra çıkan maddenin su yönünde devam edip çocuklara ulaşan kısımları kapatması içten bile değil.
  
  8) "maden ekipmanlarıyla tünelleri genişletelim büyütelim, çocuklar rahat çıkar hem onlara ulaşım kolay olur. "
  
  en temel kazım, maden bilgileriyle yaklaşalım. su altında çalışan ekipman lazım. tamam onu hallettin, bunu kullanmayı bilen ekip lazım. onu da halletin o da tamam, zaman lazım. oksijen seviyesinden dolayı çocukların vakti daralıyor. son bilgilere göre oksijen seviyesi %20 seviyelerinde ve azalıyor. maden çalışmaları, tünel kazılması öyle "hopparey haydi kazmayı aldım dalalım beyler" diye işlemiyor. her 5-10 metreye bir geri dönüş yolunu güvene alman, destekleyici yapılar koyman lazım. buna rağmen tünelin yıkılma ihtimali mevcut, su basıncının çok artıp o güvenli yapıları yıkma ihtimali mevcut.
  
  9) "asansör - kutu gibi bi yapı yollayalım içinde oksijenle, onla kurtarılsınlar."
  
  aslında evet çok akıllıca bir fikir, ki elimde olsa bu tarz bir çözüm uygularım ben de. ama o yapıyı o daracık tünellerden geçirebilme, geçirecek adamların 4 saatlik yola dayanması, geçerken de o yapıyı bir şekilde zarar vermeden girişe ulaştırmaları lazım. şu an bunun uygulanması önündeki en büyük engel tünel darlığı ve akıntı. anlatılanlara göre akıntı yer yer o kadar güçlü ki, geri dönerken dalgıçların bir çoğu neredeyse bilincini kaybediyor. keza bilincini kaybeden asker emeklisi bir thai dalgıç abimiz zaten dönüş yolunda bus sebeple yaşamını yitirdi. yine çok riskli bir yöntem.
  
  sonuç olarak bu çocuklar nasıl kurtulacak? şu an için onlara oksijen sağlayıp, bir şekilde suyun azalmasını beklemeleri en mantıklı çözüm gibi duruyor. bu çözüme ulaşabilmek içinse dağın herhangi bir noktasından çocuklara bir hava / erzak tüneli açılması şart. bu iş tamamlandıktan sonra zaman sorunu ortadan kalkacak gibi duruyor. öyle olursa belki daha uzun soluklu çözümler düşünülebilir.
  
  sağlıcakla kalın. inşallah kurtulurlar da hep beraber sevinç entarileri girer, sinemada filmlerini izleriz.
  
  edit: düzeltmeler
  
  edit2: "buddy dive" - "eşli dalma" planının bu akşam uygulanacağı konuşuluyor. yani her dalgıç 1 çocuğu alacak ve onlarla geri dönecek. normalde bu ihtimali sona bırakmaya çalışıyorlardı ama muhtemelen tepedeki tünellerden çocuklara ulaşamadılar ve oksijen seviyesi çok düşmüş durumda... gerçekten uygulamaya koyacaklar mı göreceğiz. gelişme olursa editlerim.
  
  edit3: yetkililer bölgeye girişi yasaklamışlar son 3-4 saattir. daha doğrusu içeride hala haber verebilecek muhabirler var ama çekim yasaklanmış, risk bölgesine giriş çıkışlar da ordu tarafından kontrol ediliyor. "eşli dalma" operasyonu başlamış olabilir dedikoduları dönüyor ama henüz onaylayabilen çıkmadı. belki de bununla ilgili hazırlık yapıyorlardır.
  
  edit4: acil durum hazırlığı olarak mağaranın üzerindeki ormandan mağaraya inen 400-500 irili ufaklı tünel açıldığını paylaşmış hint haber sitesi. eğer bir şeyler ters giderse belki de en uygun buldukları tünelden mağaraya girmeye çalışacaklar. şimdilik hala durum pek iç açıcı değil.
  
  kaynak
  
  edit5: bugün yağan yağmur sebebile su seviyesi tekrar yükselmiş. o yüzden "eşli dalma" ile ilgili ciddi sıkıntılar mevcut. yarın durum daha da kötü olacak çünkü öğleden sonra mason yağmurlarının başlanması bekleniyormuş. bu gece bir hamle yapacaklar gibi, yoksa iş çok ciddi çıkmaza girecek.
  
  kaynak
  
  edit6: chiang tai'nin hava durumuna bakarak durumun vehametini anlayabilirsiniz. neredeyse 1 hafta yağmur gösteriyor. acele etmeleri bir yandan da bu yüzden.
  
  hava durumu
  
  bugünlük başka bir açıklama geleceğini düşünmüyorum. yarın tekrar editlerle devam ederiz.
  
  edit7: yaklaşık 15 dakika önce ajanslara düşen haberlere göre bölgenin eski valisi operasyonun başladığını doğrulamış. gece boyunca başladığına dair dedikodular dönüyordu ama ilk kez onaylandı. dün gece gece yerel saatle 03:00 civarında bütün basın mensuplarını alandan uzaklaştırmışlar. yerel saate göre 04:00 civarı operasyonun başladığını aktarmışlar. 5'i thai, kalanı farklı ülkelerden olmak üzere 18 dalgıç operasyonda görev alacak. bölge valisi ekibi "all-star" olarak tanımlamış. bir çocuğa 2 dalgıç eşlik edecek. her çocuğun dalgıçlar onlara ulaştıktan sonra dönüşünün 11-12 saat sürmesi bekleniyor. bugün tsi gündüz 11-12 civarı ilk çocuk kurtarılmış olabilir. vali'nin söylediğine göre su seviyesini olabildiğince azaltmışlar, çocuklar yer yer yürüyerek çıkacakmış, ama hala su altında kalan kısımlar var ve buraları dalarak geçmeleri gerekiyor.
  
  kaynak
  
  kaynak2
  
  bu da twitterdan olayı dakika dakika aktaran bir gazeteci kardeşimiz - aha
  
  bu arada durumun korkunçluğunu hala kavrayamayanların şu fotoğrafa bakmalarını öneririm;
  
  delirmemek elde değil
  
  edit8: "eşli dalma" operasyonuyla ilgili sıkıntıların tartışıldığı bir video. ingilizcesi olanlar için güzel açıklama yapılmış. adamlar mağara dalış uzmanı. işin tehlikelerinden bahsediyorlar doğal olarak.
  
  blue world academy
  
  edit9: yeni editleri sayfanın üstüne taşıyalım kolaylık olması açısından. çocuklar 4 grup halinde ilerleyeceklermiş. ilk grubun koordinasyon merkezine (mağaranın içine kurulmuş kriz merkezi) ulaşmasının ardından ikinci grup yola çıkacakmış. her çocuğa 2 dalgıç eşlik edecek. antrenörleri ve an yaşlı çocuklar son grupta yer alacaklar (3 kişilik grup olarak). halatları takip ederek çıkacaklar tabi ki, ama en büyük sıkıntı 40cm genişliğindeki tırmanmaları gereken boşluk. çocuklar yolculuk boyunca tüp taşımayacaklar, tüpleri dalgıçlar taşıyacak ve tüp değişimi de dalgıçlar tarafından yapılacak. channel news asia muhabirine göre ilk grup şu an yolda olmalı.
  
  muhabirin tweeti
  
  dakika dakika gelişme yayınlayan siteler mevcut. (guardian / sunday express / channel news asia) son bi gelişme olarak mağaranın şimdiye kadar çizilmiş en detaylı haritası şu şekilde;
  
  harita
  
  edit10: dostlar iki çocuğun çıkarıldığına dair dedikodular muhtemelen yalan. bölgedeki hareketliliğin tayland başbakanının ziyareti sebebiyle olduğu konuşuluyor. seçimi takip ettiğiniz gibi şu olayı da twitterdan takip etmeyin, girin haber sitelerine bakın farklı kaynaklara göz gezdirin.
  
  tsi 17–18 civarı ilk çocuğun çıkması bekleniyor. öncesi mucize olur. zaten çocukların çıkarılıp hastaneye götürülmemesi gibi bir durum olamaz. hastane önünde belki 200 gazeteci var çocukların gelişini resmetmek isteyen.
  
  edit11: yanılmışım, 4 çocuk tamamen mağara dışında, 4 tanesinin de güvenli bölge denilen son galeriye ulaştıkları bilgisi yetkililer tarafından onaylanmış. çıkan çocuklar ilk olarak bir süre çadırda tutuluyor, sağlık kontrolleri yapılıyor arkasından hastaneye helikopter yardımıyla ulaştırılıyor. bbc, nbc, channel news asia, guardian hepsi bu bilgileri doğruladı.
  
  edit12: su anki duruma gore 4 cocuk hastanede tedavi goruyor, kalanlar icin bugun bir operasyon daha yapilacakmis paylasildigi uzere, sartlarin uygun olmasi bekleniyormus.
  
  cocuklardan birinin babasi verdigi demecte kendilerine "en guclu cocuklarin once cikarilacagi, ama bunlarin hangileri olacaginin soylenmedigi" bilgisini verdi. cikan cocuklar en zayiflari mi en gucluleri mi simdilik bilinmiyor. cikan cocuklar 48 saat boyunca kontrol altinda tutulduktan sonra ailelerine bilgi verilebilirmis. bazi uzmanlar ailelerin umutsuzluga kapilmamasi adina kimliklerin paylasilmamasindan yana gorus bildiriyor.
  
  bu arada elon musk onerisini yaptigi "cocuk boyutunda deniz alti" onerisiyle ilgili twitter adresinde bazi paylasimlar yapti.
  
  elon reisin paylasimi
  
  yaklasim dogru ama oksijen yenilenmesi nasil yapilacak, veya akintiya karsi bu yapinin agirligi ne gibi sorun yaratacak bilinmiyor. yine de kabul edilirse guzel sonuclar verebilecek bir calisma. adamsin elon reis.
  
  edit13: yaklasik 14 dakika once tayland deniz komandosu facebook sayfasi toplamda 8 cocugun magaradan guvenli sekilde cikarildigini duyurdu. kaldi 5. hadi lan dunya kupasinda sizi televizyondan izleyip aglayacagiz. hadi.
  
  facebook paylasimi