enron skandalı
-
enron'un batisini daha ayrintili bir sekilde anlatmak lazim. aslinda enron yukarida bahsedildigi gibi oldukca inovatif bir sirket olarak yola cikmisti ve sirket sonradan 2 parcaya ayrilacakti. bu iki parcadan ikincisi olan kinder morgan gayet karli bir sekilde islerine devam ediyor. enron'un iflasinin sirri da burada yatiyor aslinda.
oncelikle onca teknoloji sirketi varken enron neden 1990'li yillarda ust uste birkac sene boyunca en inovatif sirket secilmisti? cunku sirket dogalgaz dagitiminda o zamana kadar denenmemis yeni bir yontem uzerinde calisiyordu. o ana kadar amerika'da tum eyaletlerde belli basli birer dogalgaz sirketi vardi ve bu sirketler dogalgaz uretip sonra da yerel halka satiyordu. atiyorum teksas'taki dogalgaz sirketi dogalgazi teksas halkina, new york'taki sirket new york halkina, boston'daki sirket boston halkina satiyordu. her sehrin belli bir dogalgaz fiyat tarifesi vardi ve bunun disina pek cikilmiyordu. enron sehirler ve eyaletler arasi dogalgaz hatti kurup sirketlerin diger eyaletlere dogalgaz satabilmesinin onunu acti ve bundan sonra bir dogalgaz borsasi olustu.
artik gunun cesitli saatlerinde, ayin cesitli gunlerinde ve yilin cesitli aylarinda dogalgaz fiyatlari artip cikiyor, enron musteriyle en ucuz dogalgazi en kisa surede ulastirmaya calisarak tasiyici firma rolunu ustleniyordu. yeri geliyor teksas'ta aldigi dogalgazi oregon'da satiyor, yeri geliyor new york'ta aldigini boston'da satiyordu. bu arada dogalgaz fiyatlari borsadaki hisseler gibi surekli inip ciktigi icin aradaki farki da kar olarak sayiyordu. bugun aynisini yapan kinder morgan sirketi karli bir sekilde yoluna devam etmektedir.
peki enron niye batti? sirket 5-10 yillik kontratlar yapip tum kari daha ilk yildan gosteriyordu ve boylece kendisini 10 yillik kari bir senede yapmis gibi sayiyordu (aziz yildirim'in stadin 10 yillik isim hakkini satip tum parayi ilk senede yemesi gibi). artik dogalgazin bir borsasi olusmustu ve uzun vadede fiyatlari tahmin etmek imkansiza yakindi. bu yuzden enron 10 yillik karini tahmin ederken rakamlari hep bol keseden atiyordu. ustelik sirketi dogalgaz da kesmemis olacak ki ayni modeli elektrik, su ve internet dagitiminda da yapmaya calisti ama bu konularda hicbir tecrubesi olmadigi icin kar etmesi cok zordu.
sirket zarar ediyordu ama hisselerin cakilamasi icin kar gostermek zorundaydi cunku sirket borc alirken hisse senetlerini teminat olarak gosterip ipoteklemisti. mesela atiyorum enron hisselerinin bugunku fiyati 200 dolarsa ve ipotek fiyati 175 dolarsa hisseler 175 dolara dustugu anda enron borcunu odemek zorunda kalacakti. bu durumda hisselerin yukarida tutulmasi cok onemliydi. sirket karini abarttikca abartti ve bol keseden gosterdi. artik 10-15 yillik projelerden gelecek karlar daha ilk seneden gosteriliyordu. hatta hindistan'da insa edilmeye baslayan bir elektrik santrali icin 20 senelik kar sirketin bilancosuna yazilmisti bile ama son anda devletin sirkete verdigi izni geri cekmesi sonucu fabrika hicbir zaman tamamlanamasa da olmayan fabrikanin 20 yillik kari coktan sirketin kayitlarina gecmisti.
sirket borcunu odeyemeyecek duruma gelince hisseler dustu, hisseler dustukce ipotek altindaki hisselerin teminat vadesi geldi, sirket bunlari da odeyemeyince hisseler daha da dustu ve sonunda zincirleme bir reaksiyon cikarak hisseler bir anda sifirlanana kadar dustu. ortada milyarlarca dolarlik zarar ve iflas eden bir sirket vardi. enron'un inovasyonunu alip ahlaksizligini almayan kinder morgan ise bundan en karli cikan sirket oldu.
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap