borodino muharebesi

• onceki savas icin #77743754
  
  bu savas hakkinda yazmayi uzun zamandir istiyordum. uzun uzun arastirdim, inceledim, okudum, ettim ama en sonunda tolstoy tum hevesimi bitirdi. bu savasin aslinda kazanani yoktur. iki taraf da asagi yukari ayni kayiplari vermislerdir. sonrasinda fransizlar moskova'yi isgal ettigi icin taktiksel fransiz zaferi olarak gecer. fakat bu isgal de pirus zaferi (bkz: pyrrhic victory) olarak gecer. yani fransizlar bu iki aylik surecte kendilerini bitirmislerdir.
  
  aslinda bizim kosova savasi ile benzerlik gosterir diyebiliriz. o savasta da osmanlilar ve sirplar agir kayiplar vermis, ikisi de hukumdarini kaybetmistir. sonrasinda politik olarak daha duzgun devam eden osmanli, balkanlar'da ilerlemeye devam etmistir ve stratejik osmanli galibiyeti olmustur.
  
  savas oncesi
  
  austerlitz maglubiyeti sonrasi, dorduncu koalisyon olusturulur. ruslarin ordusunun basina levin august von bennigsen getirilir. kendisi aslinda eylau savasinda(7-8 subat 1807) napolyon karsisinda iyi is cikarmistir. iki taraf da asagi yukari esit kayiplar vermistir ve kazanan bir taraf cikmamistir. hatta ve hatta fransiz maresallerden michel ney "nasil bir katliam! hem de sonucsuz..." demistir. bu savas, ruslar tarafinda napolyon durdurulabilir heyecani yaratmistir. bu arada eylau, yamulmuyorsam gunumuzde bagrationovsk olarak gecmektedir. sanirim buranin ismi, az sonra cokca bahsedecegimiz, pyotr bagrationdan gelmektedir.
  
  bunun ardindan 14 haziran 1807'de friedland savasinda bennigsen ve napolyon bir kere daha karsi karsiya gelir ve bu sefer napolyon affetmez. net fransiz galibiyeti sonrasi tilsit barisi imzalanir. tilsit'te genel olarak westfalya kralligi, varsova duklugu ve ozgur sehir danzig olusturulur. bunlar tabi ki de fransizlarin uydu devletleri olacak sekilde dizayn edilmistir. buradaki danzig, bugunku gdansk'a denk gelir ve daha sonra uzun donem sikintilara yol acacaktir. cunku nufusu alman, leh ve yahudilerden olusmaktadir. fakat almanlara gore burasi net olarak alman sehridir. bunun yaninda rusya da kita ablukasina katilacagi garantisini verir ki, sonuc olarak ingiltere'nin avrupa kitasinda ticareti bitme noktasina gelir.
  
  bu sirada osmanlilar
  
  tabi ki bu surecte biz de rahat durmadik ve 1806-1812 rus-osmanli savasina dahil olduk. fransizlar, dalmacya kiyilarini ele gecirince, ruslar da sinir guvenligi icin osmanli topragi olan eflak-bogdan ikilisinden eflaka(wallachia) girdi. bunun uzerine bogazlari kapayan 3.selim, bir de ruslara savas ilan eder. burada tabi ki austerlitz'den ve fransizlardan aldigimiz gaz da soz konusudur. fakat ruslar osmanli donanmasini tokatlayinca, meshur kabakci mustafa isyani ile selim'i derdest ederler. ardindan 4.mustafa gelir fakat o da uzun sure tutunamaz. en son 2.mahmutgetirilir ki o da yaklasik yirmi yil sonra yenicerileri kaldirir.
  
  efendim bu 6yilda biz pek bir bok yiyemeyiz zaten. yeniceriler kendi icinde bolunmus, darbe uzerine darbe yapan bir kurum olmustur. 1811-12 kisminda da ruslar bu cepheye komutan olarak kutuzovu tayin ederler. kutuzov, austerlitz sonrasi car 1.aleksandr tarafindan pek sevilmemektedir ve bundan dolayi buraya gonderilmistir. kutuzov'un turklere karsi basarilari icin #34003683.
  
  hemen oncesi
  
  napolyon, neman nehrini gecerek rus topraklarini ilhak etmeye baslar. bir yandan da 1.alexandr'a, "bu isi masada cozelim"mesajlari gonderir. bunu duyan car, bir elci ile "baris ancak topraklarimizi tamamen terk ettiginizde konusulabilir." der. napolyon'un en buyuk ikmal merkezi kovno(kaunas)'dadir. hemen buradan neman'i gecer. bu sirada car, vilno(vilnius)'da bulunmaktadir. fakat rus ordusunun genel gorusu, car'in burayi terk edip, moskova'ya gitmesidir. cunku car, bir asker degildir ve orada bulunmasi, ordunun kontrol edilebilmesini guclestirmektedir. car, orduyu barclay de tollye verir.
  
  ayni siralarda karl ludwig von phull(alman stratejist ve carin danismani), drissa'da kurulacak bir savunma hatti planlamaktadir. drissa kampi, arkasina nehri alacak sekilde bir u seklinde hat olusturmaya calisiyordu. kuzeyden birinci ordu(barclay de tolly) ve guneyden ikinci ordu(bagration) fransizlara saldirip, onlari bu hatta dogru cekeceklerdi. fakat gel gor ki, fransiz ordusu dusunduklerinden cok daha buyuktu ve drissa'da yapilmasi planan yedi koprunun hicbirine baslanmamisti. onun icin bu plan iptal edilidi.
  
  neman'i gecisinden dort gun sonra napolyon vilno(vilnius)'a girer. buradan devam ederek kuzeyden birinci orduyu, guneyden ikinci orduyu takip etmeye baslar. ruslarin birinci ve ikinci ordusu, ortak bi yerde birlestirilmesi planlanmaktadir fakat bagration, barclay de tolly'nin komutasina girmemek icin bunu surekli geciktirir. bu birlesme smolenske kadar gerceklesmez.
  
  smolensk'te ufak bir direnc gosterilir fakat tolly bir geri cekilme daha emreder. bunun uzerine tepkiler tolly uzerine yogunlasir. hatta ve hatta bagration cara iletilecek bir mektup yazar ve "alin bu adami basimizdan" der. bu gelismeler sonucunda car, kutuzov'u ordunun basina getirir. aslinda car bunu istememektedir, cunku austerlitz maglubiyetini kutuzov'a yuklemektedir. soylular da kutuzov'un napolyon'un dengi olmadigini dusunmektedir. ote yandan da bu ise ondan daha uygun bir adam yoktur. efsane rus generali suvarov'un veliahti olarak gorulmektedir ve rustur. barclay de tolly ise iskoc orijinlidir.
  
  kutuzov kontrolu ele alinca anlar ki, smolensk'te verilen geri cekilme karari dogrudur. basa geldigi sirada fransiz birliklerin ruslara orani 3:1dir. kutuzov bir geri cekilme daha emreder. boylece car ve rus soylularini biraz daha kudurtur. fakat son geri cekilmeler ile fransizlar ikmal hatti iyice uzamistir ve birliklerin orani 5:4'e gelmistir.
  
  artik savas kacinilmazdir ve savunma hatti borodino koyune kurulur. gel gor ki borodino savunma hatti icin uygun bi yer degildir. cok aciktir ve sadece sag kanat orman destegi ile duzgun bir hat olusturabilmistir. sol kanat ise ilk basta sevardino tepesine tabya kurar fakat on catismada buradan geri cekilmek zorunda kalir. bu da ruslarin sol kanadini oldukca daginik birakir.
  
  savas dizilim
  
  ruslar savasa sol kanatta bagration ve flesleri, sag kanatta 1. ordu ve kumandani olarak barclay de tolly, ortada ise general nikolay raevsky ve istikhamlari olarak ciktilar. fransizlarda ise sag kanatta yukselen yildiz davout ve napolyon'un kayincosu murat, sagin en disinda poinatowski ve alaylari; ortada ney ve saz arkadaslari ve solda grouchy ve eugéne dizilimi ile ciktilar.
  
  kutuzov, fransizlarin yeni smolensk yolundan moskova'ya gitmelerinden tirstigi icin, 1. orduyu sag tarafa koymustu. ote yandan da napolyon nezleydi ve savasi takip etmek icin konumlandigi yer savas alanindan cok uzakti.
  
  savas
  
  savas sabah 6'da, fransizlarin 102 top atisiyla basladi. ilk atak direk olarak bagration tarafina yapildi. fransizlar yedi kere flesleri ele gecirdi ve yedi kere geri puskurtuldu. burada kan govdeyi goturdu. bi ara davout'un ati vuruldu ve davout dustu. bunu goren jean rapp, napolyon'a kostu ve 'davout dustu' dedi. napolyon da komutayi sen al dedi fakat rapp geri dondugunde davout'un yasadigini gordu. bagration zaten zayif olan sol kanati cok iyi savundu. fransizlara karsi yaptigi puskurtme ataklarinin cogunda en ondeydi. bi ara tolly'den destek birlik istedi. burada emir komuta koptu ve kutuzov'a haber vermeden tolly 1.ordunun bir kismini buraya gonderdi. bagration saat 11 sularinda, bacagina gelen bir sarapnel ile yaralandi fakat savas alanini terk etmek istemedi. durumu beterdi ve savas alanindan tahliye edildi. zaten yarasi olumcul oldugu icin birkac hafta sonra oldu. son vurus murat'in meshur atli birliklerinden geldi ve ruslarin sol tarafi dagildi. fakat ortalik toz duman icindeydi, davout-murat ikilisinin tumenleri agir kayiplar vermisti ve ilerlemeden once napolyon'dan destek birlik istedi. napolyon ise imperial guardsi savas alanina yollamak istemedi ve talebi reddetti. savasin bu kisminda bagration kadar davout ve de murat da mermi menzillerine girdiler.
  
  orta alanda isler eguene'nin borodino'ya yurumesiyle alevlendi. borodino'yu ele gecirince, rayevski tabyalarina yoneldi. birlikler koloc nehrini gectikten sonra, eguene topcularin rayevski tabyalarini dovmesini emretti. fransiz topcularinin etkili atislari sayesinde birlikler tabyayi ele gecirme firsati yakaladi. gobegin cokme ihtimali cikinca ortaya, tolly yeniden insiyatif alarak paskevic'i gobege yardima gonderdi. bu sirada kutuzov da general yermolov'u karsi atak icin gobege gonderdi. yermolov, atagi ile rayevski tabyalarinin kontrolunu ele gecirir tekrardan ve bu atak savasin en efsanevi hamlesi olarak hatirlanir ruslar tarafindan. fransizlar geri cekilince eguene topcularina tekrar dovme emri verir. ruslarin sol kanadi fransizlarin eline gectigi icin ney ve davout'un topculari, o bolgeden rayevski tabyalari top atisina tuttu. bunun uzerine tolly sag kanattan eguene uzerine yurumeye karar verdi. kendisi o yuruyusu 'ceheneme yuruyus' olarak anlatmistir sonradan. tum bunlar olurken kutuzov transa girmis gibi bir haldeydi. savasin atesi ve heyecanindan uzak, olan biteni idrak edemiyor gibi gorunuyordu. rus topculari generali kutaysov da tam bu sirada olunce, rus topculari hicbir katki saglayamaz oldu ve etkili fransiz topculari savasi yavastan almaya basladi.
  
  ruslarin sag en ucunda olan uvarov ve platov, kuzeyden bir manevra ile eguene ve birliklerinin arkasina bir atak dusundu. bunu kutuzov'a ilettiler ve onay geldi. onay geldi gelmesine ama herhangi bir hedef ya da amac konulmadi. ortada sadece fransizlara arkadan saldirmak vardi. tam istedikleri gibi fransiz birliklerinin tam arkasina cikan uvarov ve platov, fransizlarin ikmal hattini tehdit edince alarm verildi. euguene hemen rayevski tabyalarindaki atagi kesti ve uvarov-platov ikilisine yoneldi. bu sirada geri kalan rus suvarileri de fransiz piyadelerine karsi atak duzenledi, fakat bu atak pek bi sonuca varmadi. uvarov-platov ikilisi de ataklarinda bekleneni veremedi ve hatlarina geri cekildiler.
  
  bundan sonra saat 14.00 sularinda rayevski tabyalarina son atak yapildi. general likachev her ne kadar "yoldaslar! arkamiz moskova, dayanin"diyerek gazlasa da, sonunda fransizlara esir dustu. 15.30 civari rayevski tabyalari dustu fakat rus birliklerinin cogu geri cekilmisti. 18 sularinda da savas tamamen sona erdi.
  
  tum bunlar olurken, savas alanindan napolyon'a destek talepleri geldi. fakat napolyon israrla imperial guards'i savasa surmedi. bircok tarihci, bu hamlenin fransiz kayiplarini arttirdigini one surer.
  
  savas sonrasi
  
  kutuzov birliklerinin ucte ikilik kismini kurtarip, fili'ye geri cekilir. aslinda bu tam da planladigi seydir. savas aslinda ortada kalmistir ve iki taraf da asagi yukari ayni kayiplari vermistir. kutuzov daha geri cekilerek, fransiz ikmal hattini uzamasini istemektedir. elinde hala buyuk bir ordu bulundugu icin de, napolyon'a tehdit olusturabilecek konumda kalmistir.
  
  napolyon ise buradan sonra dumduz moskova'ya yurumustur ve sehri ele gecirmistir. fakat 1.alexandr, elinde hala ordusu oldugu icin herhangi bir anlasmaya yanasmamistir. durum boyle olunca, napolyon ve koca ordusu, moskova'da ne yapacagini bilmez halde oturmustur.