bizi bir arada tutan şey laikliktir

• (bkz: #79928121)
  
  uzun uzun güldüğüm sözde tespit. laiklik nerede ve kimi bir arada tutmuş ki? senin laiklik diye anlatmaya çalıştığın şey insanların hoşgörülü olmasıdır.
  
  laikliği yeniden tanımlamaya gerek yok. hepiniz biliyorsunuz ki tanımda kabaca din ve devlet işlerinin bir birinden ayrı tutulmasıdır. pratikte böyle olmadığı malumumuz. batılı devletlerin çoğu bize göre çok az laik. bu noktadan hareketle onları da bir arada tutan şeyin laiklik olmadığını söyleyebiliriz. ekonomik olarak ferah olmaları en büyük etken olabilir onların bir olmalarından. bu konudaki sosyolojik çalışmaların da ortak kanılara bu şekildedir. tabi başka etkenler de vardır ama ana faktör refah ekonomidir.
  
  ister dindar olun ister seküler; ister muhafazakar bir sağcı ister gerçek bir solcu veya tatlı su solcusu; isterse apolikit olun veya anarşist hiç fark etmez yalnızca şunu inkar etmeniz maalesef gerçeği değiştirmiyor: bu ülkede bin yıldan fazladır insanları bir arada tutan şeylerin başlıcaları ortak din ve ortak kültürel geçmiştir. laiklik, demokrasi gibi şeyler değildir. bu gerçeklikle hareket edenler siyaseti ele geçirdiler ve artık hep elde tutacaklar. sekülerizm, batıcılık gibi olguların pratikte halk üzerinde etkisi çok azdır. fazla olsaydı bu ekonomik göstergelerle kitlesel isyanlar çoktan baş göstermişti.