charlie and the chocolate factory

• en sevilen çocuk romanlarından biri olmasının yanında, bu ayki sinema dergisinde engin ertan'ın filmle ilgili yazısında da belirtildiği gibi farklı bir okumayla kapitalist sistemi idealize eden bir sınıf atlama hikayesi olarak da değerlendirilebilecek roald dahl romanı. nedir peki bu okumaya yol açan ipuçları? öncelikle, hikayenin vardığı noktaya bakılırsa bir çocuk romanı olarak söylediği şu: iyi huylu, alçakgönüllü, açgözlü olmayan, uslu ve terbiyeli çocuklar sonuçta hayatta kazanan kişi olurlar. ama farklı bir okumayla fakir bir işçi ailesinin çocuğu olan charlie'nin sisteme uyumlu olduğu, kendisine verilenden fazlasını talep etmeye yeltenmediği, ses çıkartmadığı ve sırf bu yüzden yine kapitalist sistem tarafından ödüllendirildiği ve sınıf atladığı görülebilir. yine willie wonka karakteri üzerinden bir okuma yapılırsa görülüyor ki wonka için dünyadaki hiçbir şey ve kişi koskoca fabrikasından, ürettiği çikolata ve şekerlerden önemli değil. hatta üreteceği bir sakızın tüm yemek endüstrisini çökertmesi de hiç umrunda değil. yine tüm işçilerini kapının önüne koymaktan ve onların yerine lumpa ülkesinde yaşayan yerlileri, oompa loompaları gemilerle fabrikasına getirmekten de çekinmiyor. bu davranışının günümüzdeki bir takım sanayi devlerinin kaçak işçi çalıştırması ya da karın tokluğuna çalışmaya niyetli fakir ülkelerdeki işgücünü sömürmelerinden pek bir farkı yok. üstelik kitapta bu sömürü idealize ediliyor gibi görünüyor. çünkü wonka sürekli oompa loompalara büyük bir iyilik yaptığını düşünürken, oompa loompalar da "balta girmemiş ormanlarla dolu, korkunç bir yer" olarak tasvir edilen ülkelerini hiç özlemiyorlar. dış dünyayla hiçbir bağlantılarının olmamasına, sabah akşam demeden aralıksız çalışmaları, hatta bazılarının wonka'nın deneyleri sırasında hayatlarını kaybetmeleri çok da umurlarında değil gibi, çünkü sürekli şarkı söylüyor ve dans ediyorlar, kısacası çok mutlular. çalışmalarının karşılığını da parayla değil, kahve çekirdeği ile ödeniyor, ne de olsa dışarı çıkmadıkları için paraya da ihtiyaçları yok. wonka'da böylece elindeki fazla sermaylerden biriyle başka bir sermayeyi iş gücünü tatmin ederek kendi içinde karlı bir devir daim sağlamış oluyor. evet alt tarafı bir çocuk kitabı, belki bu tip detaylara inmek biraz anlamsız kaçıyor ama zamanında bu detaylar yüzünden oldukça tartışılmış bir kitap bu, göz ardı etmemek gerekiyor.
  
  film uyarlamasına gelince tim burton kitaba ne kadar bağlı kalsa da benzersiz görselliği ile yine kendi imzasını atmış gözüküyor. oldukça keyifle izlenen, hiçbir anında sırıtmayan (bazı görsel efektler hariç) çok iyi bir uyarlama olmuş bu. burton sonlara doğru bir de kubrick'e kocaman bir selam çakmış ki tadından yenmiyor. oyunculara gelince; johnny depp her zamanki gibi mükemmel oynamış ama charlie rolündeki freddie highmore,finding neverland'den sonra bir kez daha johnny depp'den ciddi şekilde rol çalıyor. tartışmasız dakota fanning ile birlikte son dönemim en yetenekli çocuk oyuncularından biri bu çocuk. diğer dört çocuk da ilk sahnelerinden itibaren kendilerinden nefret ettiriyolar, amaç da bu olduğuna göre demek ki çok başarılılar. dıştan edward scissorhands'deki kasvetli yapıyı andıran fabrika ise içine girilince ağzı açık bırakan bir masal dünyası sunuyor izleyiciye. sonuçta, burton filmografisi içinde çok yüksek bir yerlere koyulamayacak olsa da vaadettiklerini sonuna kadar veren bir film charlie and the chocolate factory, izleyici kitlesini hiç pişman etmeyecek bir eğlencelik.