sovyet savaş suçları

• kızıl ordu ve sovyetler birliği silahlı kuvvetleri askerlerinin işlediği savaş suçlar. iddialar sovyet düzenli ordusu olan kızıl ordu ve iç güvenliği sağlayan nkvd birliklerini kapsar. iddia edilen suçlamaların çoğunluğu ikinci dünya savaşı sırasında, doğu ve orta avrupa'da cereyan etmiştir. bunlardan en bilineni savaş esirlerinin öldürüldüğü katyn katliamıdır.
  
  savaş suçu tanımı
  savaş suçu, savaş sırasında veya sürmekte olan savaşla bağlantılı olarak gerçekleşen suçların toplamıdır. devletlerarası savaşlarda uluslararası kanunların ihlali savaş suçu kapsamında değerlendirilirken, iç savaş gibi durumlardaki ihlaller bu kapsamda değerlendirilmeyebilmektedir. savaş suçları arasında sayılan fiiller çeşitlidir:
  
  -ateşkes bayrağı kaldıranlara saldırmak
  -ateşkes bayrağını yanıltıcı şekilde kullanarak saldırmak
  -savaş esirlerine ve sivillere saldırmak, tecavüz etmek ve şiddet uygulamak
  -sivillere yönelik saldırılar
  -askeri olmayan hedeflere saldırmak
  -kızılhaç ve kızılay amblemleri taşıyan bina, malzeme ve personele saldırmak
  -zehir veya zehirli silahları, yasaklanmış silahları kullanmak
  -silahlı kuvvetlere 15 yaşından küçükleri almak
  -işgal edilen toprakların demografik yapısının değiştirilmesine yönelik eylemler
  -işgal edilen topraklardaki düşman devlet vatandaşlarını kendi ülkelerine karşı operasyonlara katılmaya zorlamak
  -soykırım ve toplu katliam
  
  sovyetler birliği ve cenevre protokolü
  sovyetler birliği, 1907 yılında imza altına alınan birinci lahey sözleşmesi ve devamı niteliğindeki 1925 yılında imzalanan cenevre protokolünü çekinceler belirterek tanımıştı. protokol hükümlerini çiğneyecek şekilde fiilen sovyetler birliğine karşı gelişen olası bir düşman devlet saldırısı durumunda protokol esaslarının bağlayıcı olmayacağı belirtilir. ikinci dünya savaşı doğu cephesi'nde nazizm ideolojisinin rus halkını untermensch olarak gören bakış açısı sovyetler birliği'nin cenevre protokolünü rezervsiz kabul etmemesi durumuyla birleşince savaşın ilk dönemlerinde çok sayıda sovyet askeri canlı esir alınmasına rağmen öldürülecektir. savaşın diğer cephelerinde karşılaşılmayan bu durum karşısında sovyet ordusu da almanya ve müttefiklerine karşı aynı tutumu sergileyecektir.
  
  rus iç savaşı döneminde kızıl ordu
  ekim devrimini izleyen dönemde bolşevik iktidarına karşı oluşan muhalefet silahlı mücadeleye girişince patlak veren rus iç savaşı süresince dahil olan tüm taraflar kuralsızca savaşmış ve sivil halk dahil olmak üzere düşman kuvvetlere karşı uzlaşmasız bir tutum sergilemiştir. bu dönemde gözlemlenen itilaf devletlerinin beyaz ordu lehine askeri müdahaleleri olan kutup ayısı seferi ve sibirya müdahalesi sırasında sorgusuz infaz, toplu katliam gibi suçlar işlenmiştir. özellikle bolşevik karşıtı çekoslovak lejyonu, japon silahlı kuvvetleri ve onların himayesindeki ataman grigori semyonov tarafından bu tür katliamlar tekrarlanmıştır. iç savaşın ilerlemesiyle beraber üstünlüğü geçiren kızıl ordu ise beyaz ordu birliklerinin yenilgiye uğratılmasından sonra ortaya çıkan ayaklanmalarda hiç taviz vermeyerek isyanları kuvvetle bastırmaya yolunu seçmiştir.
  
  kızıl terör
  ekim devrimi ile iktidarı alan bolşeviklerin, sürmekte olan birinci dünya savaşı sırasında rusya imparatorluğu'nun düşmanı olan alman imparatorluğu ile barış kararnamesi gereğince imzaladığı brest litovsk antlaşması bolşevikleri destekleyen sol sr'lar silahlı ayaklanma kararı alacaktır. bu kapsamda gerçekleştirilen suikastlerde önce alman elçisi wilhelm von mirbach, sankt-peterburg çeka lideri moisei uritski öldürülecek, lenin ise ağır yaralanacaktır. bundan sonra eylül-ekim 1918 döneminde çeka tarafından bolşevik rejim karşıtlarına yönelik şiddetli önlemler alınacaktır. suçluların cezalandırmasında gulag sisteminin kullanılmasına da bu sırada başlanacaktır. bu dönemde ilan edilmiş bir savaş durumu olmadığından ötürü işlenen veya işlendiği iddia edilen suçlar savaş suçu kapsamında değerlendirilmemektedir.
  
  ikinci dünya savaşı
  1939-1941
  1933 yılında weimar cumhuriyeti'nde iktidara gelen adolf hitler önderliğindeki nazi partisi, almanya'nın birinci dünya savaşı'nın sonunda yenik çıkmasının üzerine dikte ettirilen 1919 versailles barış antlaşması hükümlerini reddetmeye başlamıştır. almanya silahlanmaya yeniden başlamasının yanı sıra ruhr bölgesini yeniden topraklarına katması ve avusturya'nın ilhakı ile kıtada yayılmaya başlar. 1938 yılında çekoslovakya'nın südet bölgesini talep etmesi üzerine sovyetler birliği, ingiltere ve fransa'ya çağrıda bulunarak nazi almanyası'na karşı ittifak yapılmasını önermiş ve reddedilmiştir. bunun ardından 29 eylül 1938 imzalanan münih antlaşması ile çekoslovakya ingiltere ve fransa tarafından almanya'ya hediye edilir. kendisine doğru yaklaşan tehlikeyi gören sovyet liderliği ağustos 1939'da almanya'nın girişimiyle başlatılan görüşmelerle alman-sovyet saldırmazlık paktı imzalanır. bu antlaşmadan sonra almanya batı cephesinde rahat hareket etmek fırsatı yakalarken sovyetler birliği de baltık ülkelerini ve polonya'yı işgal edecek ve finlandiya'ya saldıracaktır.
  
  baltık devletleri
  rusya imparatorluğu'nun birer parçası olan estonya, litvanya ve letonya'da çarlık rejiminin devrilmesine neden olan 1917 şubat devriminden sonra bağımsızlık hareketleri ve bolşevik akım birlikte güçlenir. ancak bölgede bulunan alman imparatorluğu'nun da desteğiyle bu ülkelerdeki bağımsızlık yanlısı hareketler estonyalı, litvanyalı ve letonyalı bolşevikleri kanlı iç savaş süreçlerinin ardından yener. bağımsızlıklarını ilan eden bu ülkeler rus iç savaşından galip çıkan sovyetler birliği ile normal uluslararası ilişkilere girseler de bağımsızlık sürecinde bolşevik sempatizanların maruz kaldığı baskılar iminci dünya savaşı döneminde sovyet diplomasisi tarafından kullanılacaktır.
  
  polonya
  1917 şubat devrimi öncesinde rusya imparatorluğu'nun bir parçası konumunda olan polonya'da, çarlık rejiminin yıkılmasıyla beraber baltık devletlerinde olduğu gibi bağımsızlık hareketleri güç kazandı. sürmekte olan birinci dünya savaşında bölgede bulunan alman imparatorluğu ordusu da polonya'ya dair planlar yapmaktaydı. ancak birinci dünya savaşında almanlar yenilince bölgeden çekilecektir. rus iç savaşı'nı kazanan bolşevikler ise hem bolşevik karşıtı józef pilsudski rejimini devirmek hem de ekim devrimini polonya üzerinden almanya'ya yaymak amacıyla polonya'ya saldıracaktır. sovyet-polonya savaşı'nı polonya kazanacak ve bolşevikler kendi ülkelerinde sosyalizmi kurmak için tek ülkede sosyalizm açılımını benimseyeceklerdir.
  
  1930'lu yıllarda avrupa'da yükselen faşizm akımlarına karşı bölgesel bir ittifak öneren sovyetler birliği'nin öneriler sürekli olarak polonya tarafından yanıtsız bırakılacaktır. sovyetler birliği alman-sovyet saldırmazlık paktının imzalanmasından sonra 1 eylül 1939 günü başlayan alman saldırılarına maruz kalan polonya'yı doğu sınırından 17 eylül 1939 tarihinden itibaren işgal eder. bu dönemde işbirliği sergileyen alman (einsatzgruppen) ve sovyet (nkvd) birlikleri arasındaki benzerliğe polonyalı tarihçi tomasz strzembosz dikkat çekmiştir sovyet işgali altında kalınan dönemde çok sayıda polonyalı asker esir edilecektir. katyn katliamı sırasında öldürülen polonyalı asker ve subaylar bu dönemde esir edilmiştir.
  
  1941-45
  bu dönem ikinci dünya savaşı'ndaki doğu cephesi olarak tanımlanan bölgedeki kızıl ordu'ya mal edilen savaş suçu iddialarını kapsar.
  
  polonya
  polonya'daki alman işgali sona erdiğinde batı yanlısı, londra'daki sürgündeki polonya hükümetine bağlı ve bolşevik karşıtı armia krajowa yaklaşan kızıl ordu'ya karşı ülkede iktidarı almaya çalışır. bu dönemde armia krajowa üyelerine karşı savaş suçu iddiaları bulunmaktadır. ayrıca polonyalı direnişçi witold pilecki'nin 1948 yılında idam edilmesinin savaş suçu olduğu iddia edilse de savaş döneminde gerçekleşmeyen ve mahkeme süreci sonucunda idam cezasına çarptırılmıştır, dolayısıyla savaş suçu kapsamında değerlendirilmemektedir.
  
  sovyetler birliği
  sovyetler birliği'nde nüfus göçü
  1941 yılıyla beraber saldırıya maruz kalan sovyet toprakları stalingrad muharebesi ile beraber yeniden fethedilmeye başlar. 1942 yılı yaz aylarında almanların başlattığı mavi durum adlı saldırılar sırasında düşmanla işbirliği yaptığı iddia edilen bazı kafkas halkları geleneksel topraklarını terk etmeye zorlanarak zorunlu olarak yer değişikliğine mecbur bırakılmıştır. zorunlu yer değiştirmeler sovyet topraklarına ilk saldırıların başlamasıyla birlikte 1941 yılında volga almanlarının zorunlu terk değişikliğiyle başlamıştır.
  
  almanya
  savaşın son dönemlerinin almanya topraklarında savaşıldığı dönemlerde kızıl ordu birliklerinin savaş suçları işlediğine dair iddialar vardır. bu suçlamalar arasında aşağıda sıralanmıştır:
  
  askeri olmayan hedeflerin tahrip edilmesi
  savaş esirlerine ve sivillere saldırmak, tecavüz etmek ve şiddet uygulamak.
  
  sivillere yönelik saldırılar
  "binlerce kilometre yol katetmiş, kan ve ateşin içinden ilerleyen bir askerin bir kadınla biraz eğlenmesinde ne var?"
  — yugoslav komünist milovan dilas'ın şikayetleri üzerine stalin'in yorumu
  
  ilya ehrenburg
  kızıl ordu askerlerinin başta tecavüz olmak üzere çeşitli savaş suçlarını işlemelerinde sovyet vatandaşlarını almanlardan intikam almaya teşvik eden yahudi kökenli ilya ehrenburg'un çağırısının etkisinin olduğuna dair görüşler vardır.
  
  macaristan ve avusturya
  bu ülkelerde de sovyet ordusunun sivillere karşı saldırıda bulunduğu, tecavüz ettiği ve şiddet uyguladığı yönünde iddialar bulunmaktadır.
  
  mançurya
  sovyetler birliği'nin japonya imparatorluğuna savaş ilan ettiği 8 ağustos 1945 tarihinden savaşın resmen sona erdiği 2 eylül 1945 tarihine kadar mançurya, mançukuo ve kore yarımadasındaki japon sivillere karşı işlediği iddia edilen suçları kapsar.
  
  soğuk savaş dönemi
  soğuk savaş döneminde abd önderliğinde oluşturulan nato örgütüne karşı doğu bloku ülkeleri ile birlikte varşova paktını meydana getiren sovyetler birliği, sosyalist ülkelerde ortaya çıkan iç karışıklıklara müdahil olmuştur. ancak bu müdahaleler sırasında yaşananlar sovyet savaş suçları kapsamında değerlendirilmemektedir. 1956 macaristan, 1968 çekoslovakya olayları sadece sovyet müdahalesiyle açıklanamayacak karmaşık iç yapıya sahiptir. iktidardaki hükümetin davetiyle demokratik afganistan cumhuriyetine askeri yardımda bulunan sovyet ordusu 1979-1989 yılları arasında afganistan'da hükümet saflarında savaşmıştır. iki ülke arasında bir savaş durumundan bahsedilemeyecek olan savaş sırasında işlenen suçlar tanım gereği savaş suçlarına girmemektedir.