uman muharebesi

• ikinci dünya savaşı'nın doğu cephesi'nde 15 temmuz - 8 ağustos 1941 tarihleri arasında gerçekleşen bir muharebedir. muharebe, barbarossa harekatı'nın başlarında, mareşal von rundstedt komutasındaki alman güney ordular grubu'nun, iki sovyet ordusunu uman güneyinde kuşatması ve imha edilmesiyle sonuçlanmıştır. kuşatılan sovyet orduları general i. muzirçenko komutasındaki 6. ordu ve general p. ponedelin'in 12. ordu'sudur.
  
  bölgedeki sovyet kuvvetlerinin tümü, general mihail kirponos'un güneybatı cephesi de dahil olmak üzere güneybatı askeri bölgesi komutanı mareşal semyon budyonni komutası altındadır. genel karargahlar ve 12. ordu'nun birçok alt birimi, alman piyade birliklerinin kuşatma çemberini tam olarak kapatmak konusunda yetersiz kalması nedeniyle kuşatılmaktan kurtuldular. yine de her iki ordu, kuşatma çemberinden çıkarken dağıldı ve birlikler arasında irtibat kayboldu. uman muharebesi'yle alman kuvvetlerinin gerçekleştirdiği kuşatma, ikinci dünya savaşı'nın doğu cephesi'nde savaşın ilk aşamasındaki en geniş kapsamlı kuşatmalardan biri olmuştur.
  
  harekat öncesi
  alman güney ordular grubu, barbarossa harekatı'nın ilk haftalarında, doğu yönünde hızla ilerleyerek lvov'u, ternopil'i ve vinnitsa'yı ele geçirmiş, general kirponos'un karşı taarruz için sevk ettiği dört sovyet mekanize kolordusunu brody muharebesi'nde imha etmişti. alman ilerlemesi 29 haziran'da geçici olarak durdu, fakat sovyet kuvvetleri güçten düşmüşlerdi ve geri çekilmeye başladılar. sovyet zırhlı birliklerinin 1. panzer grubu'na yönelik karşı taarruzu başarısızlığa uğramasıyla güney ordular grubu, doğuya ilerlemeyi sürdürdü ve temmuz ortalarına doğru kiev önlerine ulaştı. bu anda mareşal budyonni tarafından, 1. panzer grubu'nun ulaşım hatlarını kesmesini önlemek için uman'ın kuzeyinden berdiçev yönünde bir karşı taarruz başlatıldı. ancak bu karşı taarruz başarılı olmadı. çok sayıda alman zırhlısı, sovyet taarruzu sürerken onların yaklaşık 50 km. doğusuna geçmişti bile. dahası bu karşı taarruz girişimi kızıl ordu birliklerinin, alman taarruzunun gelişme hızından daha hızlı olarak geri çekilme yeterliliğini tüketmişti. temmuz ayı ortalarında alman birlikleri talnoye demiryolu hattını ve gorniy tikiç üzerindeki köprübaşlarını, hemen sonra da sinuça üzerindeki köprübaşını ele geçirdiler.
  
  muharebe düzeni
  sovyet birliklerinin büyük bir kısmı, polonya sınırından geri çekilmeleri sırasında süregelen şiddetli luftwaffe akınları altında ciddi biçimde hırpalanmıştı. öte yandan mekanize birlikler, brody muharebesi sırasında önemli ölçüde kuvvet kaybetmişlerdi. bünyelerindeki mekanize piyade, artık sıradan piyade olarak muharebe etmek durumundaydı.
  
  harekat
  mareşal budyonni emrindeki kuvvetler 1,5 milyondur. bu birlikler vinnitsa - uman ve kiev olmak üzere savunma cephesinin iki stratejik bölgesinde toplanmış durumdadır. mareşal budyonni'nin komutayı üstlendikten çok kısa bir süre sonra güney ordular grubu'nun üç koldan devam eden taarruzları kiev bölgesinin 26. ordu'su ve güneyinde 6. ordu arasında oluşan gedikte ilerledi. aynı sırada general von kleist'in 1. panzer grubu kama düzeninde iki sovyet askeri bölgesi arasından ilerledi, 15 temmuz'da berdiçev'i, 16 temmuz'da ise koziatin'i ele geçirdi. general carl-heinrich von stülpnagel'in 17. orusu uman'ın güneyi yönünde ve general eugen von schobert'in 11. ordusu romanya sınırından kuzey yönünde ilerledi. stavka ve güney cephesi komuta heyeti, alman kuvvetlerinin kiev ve çerkasi arasından dinyeper'i geçmeyi amaçladıkları yanılgısına düşmüştür. bu bağlamda 6. ve 12. sovyet ordularının kuşatılma tehlikesini doğru bir biçimde değerlendiremediler. güney ve güneybatı cephe'lerine 28 temmuz'da, geri çekilmemeleri ve dinyeper geçişlerinde alman kuvvetlerini durdurmak emri verilmiştir. sonuç olarak güneydoğu yönünde çekilerek tehlikeli bir kuşatmadan kaçınma fırsatı elden kaçırılmış oldu. mihver kuvvetlerin oluşturduğu kıskaçların kapanışının etkisi, kızıl ordu kuvvetlerinin giderek daralan bir alanda yığılmaları oldu. ayrıca iki sovyet ordusunun karargahları da podvisokoye'de iç içe geçti.
  
  alman 17. ordu'sunun ve 1. panzer grubu'nun öncü müfrezelerinin temasıyla 2 ağustos'ta çember tamamlandı. kuşatma ertesi gün, macar mekanize kolordusu il 16. panzer tümeni'nin bir araya gelmesiyle oluşan ek kuvvetlerce takviye edildi. kızıl ordu birliklerinin direnci 8 ağustos'ta büyük ölçüde kesilmiştir. sovyet 6. ve 12. ordu'suna bağlı 20 tümen kuşatılmıştı. alman kaynakları çatışmaların sonunda 103 bin sovyet askerinin tutsak alınmış olduğunu ifade etmektedir. tutsak alınan subaylar arasında her iki ordunun komutanları, dört kolordu komutanı ve 11 tümen komutanı bulunmaktadır.
  
  kuşatma sonrası
  buradaki kuşatma çemberi daraltılırken 1. panzer grubu'nun tankları, alınan emir üzerine 2. panzer grubu'nun kiev bölgesindeki bir başka kuşatmasına destek olmak üzere kuzeye hareket ettiler. hitler, kırım'ı bir süreliğine sahra ordularına bıraktı. doğu seferi boyunca ordu gruplarının hedeflerini zaman zaman değiştirecektir. stavka, almanların 1. panzer ordusu'na ağırlık vermesinin kendilerine sağladığı ek süreyi, cephelerini yeniden düzenlemek için kullandılar. bunun için 9. sahil ordusunu ve imha edilmiş orduları yeniden oluşturmak, iç askeri bölgelerden 37. ve 56. orduları ihtiyat hattına getirmek, ayrıca 38. ordu'yu, cephenin harkov kesiminde fazlasıyla yayılmış cephe hattını sonunda kadar tutmak için getireceklerdir.