lend-lease

• silahların ve savaş araçlarının dışında sovyetler birliği'ne başka malzemeler de tedarik edildi. örnek olarak, savaş sırasında sovyet üretiminin %37'si olan 2.586.000 ton hava yakıtı, kızıl ordu'nun araçlarının %45'i olan 410.000 otomobiller vb. gönderildi.gıda yardımı savaşın ilk yılında çok az gönderildiyse de ikmal ve lojistikte önemli rol oynadı. amerika gönderilen gıda miktarının %15'inden azını karşılamıştır. bu yardımlar aynı zamanda makine araçları, demiryolu parçaları, lokomotifler ve radar gibi bir savaş makinesinin ihtiyaç duyacağı şeyleri kısmen karşıladı.
  ama amerikan üreticileri aynı zamanda nazi almanyası'nı da besliyordu. standard oil, nazilere 20 milyon dolarlık petrol satışı yapmıştı. aynı şirketin venezuela şubesi de almanlara her ay 13 ton ham petrol gönderiyordu. ama bu iki ülkenin ticareti sadece yakıt satışıyla sınırlı değildi. tungsten, sentetik kauçuk gibi naziler tarafından savaşta kullanılacak bir çok ham madde henry ford sayesinde atlantik'ten almanya'ya ulaştı. ayrıca ford, fabrikalarında üretilen tekerlerin %30'unun wehrmacht'a gönderilmesine hüküm vermişti.
  
  lend-lease hayır işi değildi. abd'nin lend-lease'i iyilik olsun diye ve karşılık beklemeden yaptığı gibi doğruluk payı olmayan bir algı var. diğer ülkeler daha savaş bitmeden abd'nin gönderdiği yardımların %20'sini ham madde olarak geri gönderdi. örnek verecek olursak, sovyetler birliği, askeri endüstride çok önemli olan 32.000 ton manganez ve 300.000 ton krom cevheri geri gönderdi. ayrıca ödemeyi altınla da yaptılar. 1942 mayıs'ında bir alman denizaltısı tarafından batırılan ingiliz kruvazör hms edinburgh, 5.5 ton altın taşıyordu.
  anlaşıldığı üzere, sovyetler birliği savaştan sonra silah ve savaş araçlarının büyük çoğunluğunu geri gönderdi. önlerine 1.3 milyar dolar fatura çıktı. diğer ülkelerin ödeyeceği miktar göz önünde bulundurulunca bu rakam ödemeden çok bir soyguna benziyordu. stalin borcun yeniden hesaplanmasını istedi. en sonunda amerikanlar hatalarını anladılar ve faizle birlikte toplam ödenmesi gereken miktar 722 milyon dolardı. 1972'de iki taraf da bu rakamda anlaştı. bu miktarın 48 milyon doları üç eşit taksitle 1973'te ödendi. ama sonraki ödemeler abd'nin sovyetler birliği'ne karşı ayrımcı politikalarından (jackson-vanik kararı) sonra durduruldu. iki taraf 1990'da yeniden masaya oturdular ve ödenmesi gereken borcun 674 milyon dolar ve son ödeme tarihinin 2030 olduğunda karar kıldılar. sovyetler birliği dağılınca rusya 2006'da borçları tamamıyla ödedi.