2019 ekonomik krizi

• krizin var olup olmadığını tartışmak absürd. evet hala "ekonomi çogh eyi" diyenler olabilir. ama idrak kapasitesi tüm toplumda eşit olmak zorunda değil. biz yolumuza bakalım.
  
  bundan sonra ne olacak?
  
  az çok net birkaç ifade söylenebilir; suni şişirmelerle tl değerlenebilir kısa süreli ama orta ve uzun vadede türk lirası ve ona bağlı bist hisseleri tutanın elinde kalacak birer ateş topu. çakılacaklar. belki bir gün "bist hisseleri çok ucuz ve bazıları önemli potansiyeller taşıyor" diyebiliriz. ama o gün bu gün değil, çooook uzak bir gelecekte.
  
  diğer konularda ise ekonominin ne olacağına dair kısa ve orta vadeli bir takım belirsizlikler mevcut. bunlar neler;
  
  1- trump
  
  herifin ne yapacağı belli değil. fevri ve tutarsız. bir gece yarısı türkiye ile ilgili absürd bir tweet atabilir. bizim buradaki ekonomiyi sallayabilir. öngörülemiyor.
  
  2- abd duvar krizi
  
  abd siyasetinin şu andaki bir numaralı konusu meksika sınırına yapılacak duvar. özetle; trump çocukça bir kaprisle duvar inşaatına kafayı takmış durumda. seçmene "yapıcam dedim seve seve yaptırdım bakın ne kadar güçlü bir liderim" mesajı vermek istiyor. başarırsa 2020'de seçim öncesinde her iki kelimesinden beşi "duvar" olur. demokratlar da direniyor. bütçeyi geçirmiyorlar. sonuçta hükümet kapandı. bu girdi yazılırken hala kapalıydı. bu siyasi karmaşa doları baskılıyor. ne olacağı belirsiz. abd'de siyaset çocuklaştı.
  
  3- fed
  
  fed gayet aklı başında davranıyor. onlar da trump ile kavgalı olsa da, hala teknokrat ve ekonomiye cidden kafa yoran bir kadroları var. fakat doların değerini yükselten şahin politikalardan ziyade, güvercin bakış açısı da hakim olmaya başlıyor. toplantı tutanakları yakın zamanda yayınlandı. kurulda "faizlere bir süre dokunmasak mı?" fikri hakim oluyor. faiz arttırımlarına ara vermek, ve hatta bilanço küçültmesinde yavaşlamayı konuşmak dahi doları aşağı çekebilecek bir unsur.
  
  4- çin
  
  çin ekonomisi yavaşlıyor. apple hisselerinin yakın zamanda sert çakılmasının sebebi bu. özellikle çin'de emlak piyasasında bir balon var ve xi jinping yönetimi bu balonu yumuşak inişle söndürmeye çalışıyor. ama ticaret savaşları ellerini zora sokuyor. söz konusu bu ticaret savaşlarının bir amacının da çin'i ekonomik krize sokmak olduğunu düşünüyorum. çin krizi evet en çok çin'in gücünü kırar, ama başta abd olmak üzere tüm dünya'yı etkiler. abd bunu göze almış gibi.
  
  5- iki eski sevgili; türkiye ve imf
  
  burası karışık. türkiye borcunu döndüremez hale gelmeye başlıyor. hani türkiye'deki şirketler borcunu döndüremediği için kredi garanti fonu kuruldu ya; şirketlerle bankaların arasına girip bankalara "dur birader, bu delikanlının arkasında kapı gibi ben varım, ben borcuna kefilim" diyerek şirketleri biraz rahatlattı. işte uluslararası arenada da imf biraz kredi garanti fonudur. o türkiye'ye borç verip diğer borçlarına da kefil olmadan türkiye'nin işi zor. pek öyle çin'den arap sermayesinden de alternatif fon bulmak zor. yapabilecek olsa zaten onlar çıkar "yeni imf biziz ulan" diye racon keserlerdi.
  
  ama akp hükümeti'nin imf ile işi biraz karışık. çünkü zamanında büyük konuşuldu. ha denilecek ki "rahip brunson hakkında da atılıp tutuldu". doğrudur. fakat ben ekonomi katakullileri konusunda maharet kazanmış bir takım kadroların bu açmaza, bir üçüncü bankayı araya sokup sanki oradan kredi çekiyormuş gibi göstermelerini, imf ile çaktırmadan masa altından flört edilmesini bekliyorum. tabi ki bazı gazeteciler bunu kolaylıkla ortaya çıkarır. ama taban bunu umursamayacak, liderlerinin "müslümanlığı bitirmek için yanıp tutuşan hain batıya karşı nasıl da dik durduğunu" övüp duracaklardır.
  
  6- seçim
  
  şu anda her şey buna endeksli. ben aman aman değişik bir sonuç beklemiyorum. ama ola ki beklenmeyen oldu (trump'a "seçilemez" dedikten ve ağzımın payını aldıktan sonra falcılık kariyerimi sonlandırdım), ve diyelim istanbul veya ankara'yı akp kaybetti. o zaman ortalık fena karışır. hükümet "çöküşe geçiyorlar" laflarını susturabilmek için erken seçime gider ki bir başka seçim ekonomisi ülkenin nallarını havaya diker. haa "aman ekonomi kötüye gitmesin" diye oy mu kullanmayacağız, tabi ki gidip kullanacağız. ama seçim de geleceği görmeyi engelleyen önemli bir risk.
  
  kısaca tüm bu etmenler geleceği sisli kılan bir takım unsurlar. usd/try kuru iki ileri bir geri sonra 5 ileri ardından "atakları durdurduk" nidaları eşliğinde 3 geri gelir ve böyle yükselmeye devam eder. burası neredeyse aklı başında herkesin hemfikir olduğu nokta. ama 2019 sonunda 7 tl mi olur, "aman 10 lirayı geçmesin sonra tutamayız" panik atakları halinde 9 buçuklarda mı dolanır, yukarıdaki sebeplerden ötürü bilemiyoruz.