kırık pencereler teorisi

• ing. kirik pencereler.
  
  ilk kez 1982 de james q wilson ve george kelling tarafindan ortaya atilmis ve 1995 te o siralar amerika birlesik devletleri nde housing and urban development^* departmaninda yoneticilik yapmakta olan henry g cisneros tarafindan makale seklinde kaleme alinmis bir teorinin adi.
  
  kisaca bir fikir versin amacli ozetliyorum izninizle.
  
  sunu bilin ki prensim, kabaran okyanuslarin atlanti i ve onun gorkemli kentlerini yutmasindan sonra, james q wilson ve george kelling adli iki parali asker kalabaligin arasindan siyrildi. efsanelere gore kursun gecirmez camli gozlukler kullanan ve ellerinden kalemlerini hic birakmayan bu iki yigit buyurdular ki, bir toplumdaki bozukluk acilen duzeltilmedigi zaman, o toplumdaki bireylerin evlerini korumak ve kuraldisi davranislari kontrol altina almak yonundeki cabalarina engel olusturabilir.
  
  "kirik pencereler sendromu" adini verdikleri bu iddiaya gore, eger bir mahallede kirik bir pencere varsa ve tamir edilmeden oylece birakilmissa, kisa zaman icinde tum diger camlar da kirilmaya mahkumdur. o tamir edilmeden birakilmis tek kirik cam, olayi kimsenin umursamadigina, yani bunun bir ceremesi olmadigina isaret eder. bakimsiz mulkler, eglence ve talan pesindeki kitleler icin hedef haline gelmis olur.
  
  eger bu duzensizlik ortadan kaldirilmazsa, bir nevi zincirleme reaksiyonu tetikler. ilk olarak, o bolgede oturan mahalle sakinlerinin yureklerine bir korku salar ki, bu korku insanlari gittikce daha fazla kilitli kapilar ardinda kalmaya tesvik eder. mahalli islerle olan iliskileri gitgide azalir, insanlar halk arasinda olusan kaba ve kural tanimaz hareketleri goz ardi etmeye baslar. insanlar zamanla, sosyal kisitlamalara olan duyarliligini kaybetmeye baslar(sokaklara dokulen copler, kirik sokak lambalari, okulu kirip kaldirim kenarlarinda takilan gencler, vb.). kurallara uyan kisilerin ortamdan el ayak cekmesiyle, sosyal duzen yara alir ve suclular ortaya cikar. boylece sakin ve huzurlu mahalleler, bir kac ay icinde balta girmemis orman karakterine burunebilir.
  
  wilson ve kelling, bu durumun ayni zamanda ekonomik yapiya da zarar verebilecegini ifade etmisler. insanlarin, tehlikeli buldugu yorelerden alisveris yapmamasi, adi cikmis bolgelerde yatirimcilarin yeni isler kurmaya hevesli olmamalari gibi ornekler vermisler.
  
  sadece problemi ortaya surmekle yetinmeyen bu iki yigit, karinca kararinca sucu onlemek ve suc oranini azaltmak icin cozum onerileri de getirmisler prensim. sevdim ben bu adamlari. oneri listelerini de cevirdim utanmadan.
  
  +kirik kapi, pencere gibi zimbirtilarin tez elden onarimi
  +ortalikta hurda, terk edilmis arac falan varsa hemen ayak altindan kaldirilmasi
  +sokaklarda karsilasilan gunluk coplerin, yiyecek ve icecek atiklarinin ivedilikle temizligi
  +bir takim kendini bilmez velet tarafindan yaratilmis duvar yazilari, vandalist eserler ve saire var ise hemencecik silinmesi, olmadi ustlerinin boyanmasi
  +coluk cocuk icin, sokak koselerinden daha cekici, daha guvenli ve daha uygun yerlerin bulunmasi, yoksa imece usulu yaratilmasi
  +mahalledeki evlerin temiz ve itina ile boyanmis gorunumune kavusturulmasi
  +kaldirim ve atik su izgaralarinin temiz tutulmasi
  
  iste prensim, bu iki yigit, kural tanimaz ve huzursuzluk cikaran bunyeleri bu yontemleri kullanarak sandalli ayaklari altinda cignemek istiyordu.^*