fundamental attribution error

• x kişisi telefonda nahoş bir haber alır. 5 dakika sonra y kişisi yanına gelip, uygunsuz bir espri yapar. x kişisi suratını asıp espriye gülmez ve ortamdan uzaklaşırsa, y kişisi x kişisi için "geçimsiz biri." diyecektir. oysa geçimsizlik x kişisinin fıtri bir niteliği değildir.
  
  bu örnekte görüldüğü gibi; fundamental attribution error, insan davranışlarının sebeplerini yorumlarken davranış sahiplerinin şahsi niteliklerine, içlerinde bulundukları dışsal vaziyetin gerektirdiği koşullardan daha fazla atıf yapmaktır. genellikle sebeplere atfedilen şahsilik mantıklı veya adil olmaz. eğer masadaki bir bardağı biz düşürmüşsek, bu bardak masanın fazla kenarına konduğu içindir lakin başkası düşürmüşse o insan sakardır.
  
  temel atıf hatalarının açık örneklerini ekşi sözlük'ün "ilişkiler" kanalında bol bol görebiliriz. insan ilişkilerinde bitmek bilmeyen bir çatışma mevcuttur. söz konusu "ego"muz iken, "öteki"nin yargılanmasında orta çıkan yüzeysel sebeplerin yerini bahaneler almaktadır, bu durum da objektif bir değerlendirme ile insanlar veya belirli bir kimliğin çatısı altında birleşen topluluklar arasındaki uzlaşmayı sağlamaya ve insan davranışlarının ardındaki hakiki motivasyonları akılcı bir perspektif ile irdelemeye ket vurmaktadır.
  
  bir homo sapiensin davranış nedenleri irdelenir iken, nedensellik ilişkisi iki farklı şekilde kurulabilir:
  
  1) içsel atıf: davranışın ana nedenleri şahsidir.
  2) dışsal atıf: davranışın ana nedenleri çevreseldir.
  
  elbette, yapılan bu atıflar doğru bile olsalar, nedenlerin sonuçlara etki oranlarını tam olarak yansıtamazlar. alınan her nihai karar içsel ve dışsal faktörlerin bir bileşkesi olacaktır. lakin insanlar, çoğu zaman, davranışı belirleyen etmenlerin ağırlıklı olarak çevresel olduğu durumlarda bile başkalarının davranışlarını yorumlarken içsel atıflarda bulunmayı yeğleyeceklerdir.