eşten gizli para biriktirmek ^*

• hovarda erkeklerin dolaylı yaptığı eylemdir. çünkü, metresi daha rahat düdüklemek için garsoniyer ev alınır. fakat metrese yedirilen paranın haddi hesabı olmadığı için yalnızca bir ev parası ile sınırlı kalmaktadır.
• samimiyetsizliğin önde gidenidir, ikiyüzlülüktür.
• bazı kadınların kocalarının yanlış tutumundan dolayı yaptığı, evlatlarının hayırı için bir nevi sigorta işlemidir. mesela benim peder, çalışmaya başladığım ilk gün itibari ile bana para göndermeyi kesmişti. sıkıştığım dönemlerde valide ek kaynak yaratmıştı bana. ben aslında acıların çocuğuyum ühühühühü...
  
  (bkz: onu ona eklemek bunu buna denklemek)
• aileden gizli para biriktimek olarak da genellenebilir. ihtiyacınız olduğunda sarı sarı altınları önünüze koymak için biriktirmişse, takdir edilesi insandır. yalnız o sarı sarı altınları görünce insanın aklına neden hep kalitesiz peynir, yağlı kıyma, ezik zeytin falan yediği gelebiliyor tabii. o ayrı
• (bkz: gizlice para biriktirmek)
• macit beni otomobillendirse hissiyatina burunmus olan kadinin pabuc pahali oldugundan oturu giristigi yan eylem.
  
  - macit, beni otomobillendir.
  - nereden bulucaz parayi?
  - aman caniiim! mutfak harcligimdan biriktirdim bile ben on milyar, sen ustunu denklestir.
  - dur be kadin!
• gayet yerinde bir harekettir. nitekim babamin har vurup harman savurdugu gunlerde annemin gizlice biriktirdigi paralar bize ev-araba olarak geri donmustur. ne de iyi olmustur...
• birlikte oldugu kisinin her yaptigini denetleme ve onaylama ihtiyaci hisseden, onu da gectim kendi yaptiklarinin da denetlenmesi ve onaylanmasi ihtiyacindaki kisilerin ahlaksizlik olarak etiketleyecegi hareket.
  
  her insanin sadece kendine ait bir magaraya ihtiyaci vardir suphesiz. bu magarada bir tane de para kasasi olmali tabi.
• degerli yazarlarimizca "en asagilik hareket" olarak nitelendirildigini gordugumde dehsete kapildigim sey. gayet normaldir gizlice para biriktirmek. kimsenin kimseye para biriktirdigini aciklamak gibi bir zorunlulugu yoktur. birikim yapmadaki gizliligin erdemsizlik oldugunu savunanlar cocukluklarini ne cabuk unutuyorlar? haftalik harcliginizdan birer, ikiser milyon artirip ay sonunda kendinize analog joystick aldiginiz zaman ben size kizdim mi? kizmadim. bu davranisa tepki gosterenlerimiz tahminim odur ki ekseriyetle erkek yazarlardir. bu noktayi goz onunde bulundurarak ayni kisiler, aile modelinde kadinin ekonomik ozgurlugu olmadigi genellemesinden cikisla her turlu finansal hareketlenmenin aile reisi olan erkege rapor edilmesi gerektigini dusunuyorlar. pekiyi, ben o zaman sorarim size, anneniz mutfak giderinden kendince ekonomi yapip birkac yuz milyon bir kenara koyunca onu ayiplayacak oluyorsunuz; babanizin yasami boyunca aile bireylerinin dunyada haberi olmayacak yatirimlarda bulundugu gerceginden neden tiksinmiyorsunuz? "hanim, tupras in uc lot hissesini aldim ben, haberin olsun. sonra bana gelip esten gizli para biriktirmek ha! deme sakin," dediklerini mi saniyorsunuz. o ayri, bu ayri demeyin. riski dusuk ya da yuksek olsun, her turlu yatirim da ozunde para biriktirmektir aslinda. partnerlerin kadin olanina ayri, erkek olanina ayri standart uygulamayiniz. anne ekonomisi belki serbest piyasa normlarina gore biraz ilkeldir, banknotu bir koseye saklamaktan ibarettir. ama babanin repo islemleri, altili kuponu, kooperatif ortakligi da bir cesit esten gizli para biriktirmektir, yanilmayin. ve ikisi de cok, cok masum seylerdir. hele annenin yaptigi; o, en masum olanidir.
• o.henry'nin the gift of magi (turkceye de noel hediyesi adiyla cevrilmistir yanilmiyorsam) isimli hikayesini okuyup tekrar degerlendirilmesi gereken durumdur. esler birbirilerinden gizli para biriktirmeyi sadece arkadan gizli dolaplar cevirmek, digerinin hovardaligini musrifligini dengeleyecek bir unsur yaratmak icin degil bazan sadece guzel surprizler yapmak icin de goze alirlar. oyle hemen hainliktir ikiyuzluluktur dombililiktir taoculuktur diye atlamamak lazim. yani simdi kisitli butcesiyle esine surpriz bir hediye almak ona jest yaparak mutlu etmek isteyen kadinin ya da adamin (o.henry hikayesinde her ikisinin birden) yaptiginin ikiyuzluluk, dolandiricilik guvenmemek oldugunu kim iddia edebilir ki? dogrumotivasyonla yapildiginda ikiyuzluluktur diye bar bar yirtinani bile mest edecek bir davranis olabilir...yani sadece kocasini elin adami olarak goren, saman altindan su yuruten ya da kocasina (ya da karisina) guvenmeyen insanin yaptigi yapacagi bir sey degildir...
  o.henry'nin hikayesini bilmeyenler icin...
  
  tam bir dolar seksen yedi centi vardı. o kadar, ne bir cent eksik, ne bir cent fazla!.. bunun da altmış centi penniden ibaret ufaklıktı. bu pennileri teker teker bakkal, kasap, manavla çekişe çekişe pazarlık ederek ve her defasında satıcıların cimrilik isnatları karşısında utancından kıpkırmızı kesilerek biriktirmişti. della paraları üç defa saydı. bir dolar seksen yedi cent, o kadar! halbuki ertesi gün noel'di. kendini odadaki partal divanın üzerine atıp hıçkıra hıçkıra ağlamaktan başka çare yoktu. della da böyle yaptı. della'nın evi, haftada sekiz dolara tutulmuş mobilyalı bir apartman! tasvire değer bir hali yok. tam bir fakirhane! aşağıda antrede, içine tek bir zarf sığdırmaya imkan olmayan bir mektup kutusu ile ölümlü bir elin asla çaldıramayacağı bir zil vardı. kapıda da "mr. james dillingham young" ismini taşıyan bir kart asılı idi.
  mr. james dillingham eve geldiği vakit size evvelce della diye takdim ettiğimiz karısı kendisine "jim" diye hitap eder, boynuna sarılarak onu bağrına basardı.
  gözyaşları dindikten sonra della eline bir ponpon alarak yüzünü pudraladı. pencerede durarak apartmanın o kasvetli arka avlusundaki bulut rengi bir parmaklık üzerinde yürüyen bulut rengi kediyi aptal aptal seyretti. ertesi günü noel'di. jim'e bir hediye alabilecek yalnız bir dolar seksen yedi centi vardı. bu pennileri aylardan beri birer birer biriktirmişti. halbuki şimdi hiçbir işe yaramadıklarını görüyordu. haftada yirmi dolara pek bir şey yapmaya imkan yoktu. masraf umduğundan fazlaya çıkıyordu. zaten her zaman öyle olur!.. şimdi jim'e hediye alacak yalnız bir dolar seksen yedi centi vardı. sevgili jim'ine güzel bir şey almak hususunda hülyalar kurarak birçok mesut anlar yaşamıştı. güzel, nadir, parlak bir şey, jim'e ait olmak şerefi ile az çok mütenasip bir hediye.
  pencereden uzaklaşarak kendini aynanın önüne attı. gözleri pırıl pırıl yanıyordu, ama yirmi saniye içinde rengi uçuvermişti. saçlarını çözerek omuzlarının üzerine döktü. james dillingham young ailesi'nin iftihar ettikleri iki şeyleri vardı. birisi jim'in babasından intikal eden ve aslında büyük babasına ait olan altın saat, diğeri ise della'nın saçları idi. apartmanın hava deliğinin karşı tarafında saba melikesi otursaydı della, kraliçenin mücevherlerini kıymetten düşürmek kastiyle, o güzel saçlarını pencereden dışarı sarkıtırdı. hazreti süleyman apartmanın kapıcısı olsa ve bütün servetini, elmaslarını, bodrumda bulundursaydı, jim ihtiyarı kıskandırıp hasetle sakalını kaşıttırmak için önünden her geçişinde cebindeki saati çekip bakar gibi yaparak gösterirdi.
  della'nın saçları altın renkli bir çağlayan gibi parlayarak ve dalgalanarak dizlerine kadar döküldü ve bir elbise gibi vücudunu örttü. bununla beraber della, saçlarının uzun müddet böyle kalmasına müsaade etmedi. sinirli ellerle hemen topladı. bir aralık bir an için durdu. tereddüt eder gibi oldu. yerdeki kırmızı tüyleri dökük halıya bir iki damla gözyaşı aktı.
  della, gözlerinin yaşı kurumadan kahverengi ceketini kapıp aynı renkteki şapkasını başına geçirdiği gibi, eteklerini savurarak kapıdan fırladı. merdivenleri inip sokağa çıktı. "mm. sofronie. her nevi saç levazımı" ibaresini taşıyan bir tabelanın önünde durdu. bir hamlede kendini yukarıda buldu. iriyarı, süt beyaz, soğuk bir kadın olan madam sofronie'ye nefes nefese, "saçlarımı alır mısınız" diye sordu. madam, "saç alırım ama şapkanı çıkar da bir bakalım" cevabını verdi. della altın renkli, çağlayana benzeyen saçlarını döküverdi. madam, saçları pişkin bir alıcı eli ile bir yokladıktan sonra.
  "yirmi dolar" dedi. della, "peki. derhal" cevabını verdi. ondan sonraki iki saati pembe bir bulut üstünde uçar gibi sevinçle nasıl geçirdiğini bilmiyordu. edebiyat bertaraf, jim için istediği hediyeyi bulmak arzusu ile dükkanların altını üstüne getiriyordu. nihayet bulabildi. hasseten jim için yapılmış bir şey? dükkan dükkan gezmiş, hiçbirinde buna benzer bir şey görmemişti. platin bir saat zinciri. kıymeti, fazla gösterişli süslerde değil, deseninin sadeliğinde ve kibarlığında idi.
  bütün iyi şeyler böyle olmalıdır. zincir jim'in o emsalsiz saatine layık derecede güzeldi. della ilk nazarda kararını verdi. zincir tıpkı jim gibi idi. gösterişsiz, fakat kıymetli. kocasını da, zinciri de aynı şekilde tarif etmek mümkündü, yirmi bir dolar verdi. bu zinciri taktıktan sonra jim artık, saatine nerede olsa bakabilir, daha doğrusu bakmaya heveslenebilirdi. halbuki, şimdi o emsalsiz saate, bir kayışa asılı olduğundan hep gizleyerek bakıyordu.
  eve avdet ettikten sonra della'nın sarhoşluğu biraz geçti. aklı başına gelerek ihtiyatlı hareket etmeyi düşündü. saç maşalarını çıkartarak havagazını yaktı. ve aşkla cömertliğin birleşmesinden doğan tahribatı tamire koyuldu. sayın dostlar, burun kıvırıp geçmeyin. bu her zaman muazzam bir iştir. müthiş bir iş!.
  kırk dakika zarfında saçları mektep kaçağı bir çocuk kafası gibi kıvrım kıvrım olmuştu. della aynadaki aksini tenkitçi bir nazarla uzun uzadıya dikkatle seyretti.
  kendi kendine, "jim bu halimi görüp de ilk bakışta öldürmezse iyi. tiyatro kızlarına benzetecek ama ne yapayım. bir dolar seksen yedi centle ne alınabilirdi ki" dedi. yedi buçukta kahve pişirilmişti. tava da sobanın arkasına yerleştirilerek ısıtılmış olan pirzolaları kızartmak üzere hazırlanmıştı.
  jim, hiç geç kalmazdı. della zinciri avucuna alarak kapının yanındaki masanın başına oturdu. kocasının, merdivenlerin ilk basamağındaki ayak seslerini duyunca bembeyaz oldu. gündelik, en basit şeyleri için dua etmeyi adet etmişti.
  " büyük allahım! yalvarırım sana, ne olur, saçlarımı beğendir" diye mırıldandı.
  jim kapıyı açtı ve içeri girip arkasından kapadı. zayıf ve pek ciddi bir hali vardı. zavallı henüz yirmi iki yaşında, aile yükü taşıyordu. yeni bir pardesüye ihtiyacı vardı, ellerinde eldiven yoktu.
  odaya koku almış bir av köpeği gibi etrafına kayıtsız bir halde bakınarak girdi. gözleri della'ya dikilmişti. della bu dik nazarların manasını anlamayarak korktu. bu nazarlar ne hayret, ne hiddet, ne dehşet, ne beğenmemezlik, yani genç kadının hazırlandığı hislerden hiçbirini ifade etmiyordu. jim, yüzünde o garip ifade ile nazarlarını karısına dikmiş sadece bakıyordu.
  della masanın yanından kıvrılarak yaklaştı.
  "jim, şekerim ne olursun öyle bakma" diye yalvardı. "saçımı kesip sattım. noel'i sana hediye almadan geçiremezdim, ölürdüm. ne olacak yine büyür. affediyorsun değil mi? ne yapayım başka çarem yoktu. saçlarım çabuk büyür. unutalım bunu, haydi jim, şekerim. noel'in mübarek olsun de de barışalım. ne güzel ne hoş bir hediye aldığımı tasavvur edemezsin" dedi.
  jim zihnini yoracak kadar düşünüp taşındığı halde bir türlü anlayamamış gibi yavaş yavaş: "saçını mı kestin" dedi.
  della, "kesip sattım. bu halimi beğenmedin mi? eskisi kadar sevmedin mi? saçsız da yine aynı insan değil miyim" diye yalvardı. jim etrafına şaşkın şaşkın baktı. nihayet aptallaşmış gibi, " saçımı kestim mi dedin" diye cevap verdi.
  della, "evet, kesip sattım diyorum" diye izah etti. "yavrucuğum bu akşam noel! beni mazur gör, affet. senin uğruna gitti" deyip ciddi bir tatlılıkla, "saçlarımın tellerini saymak belki mümkündür ama sana olan sevgimi ölçmek imkansızdır. şekerim, pirzolaları ateşe koyalım mı" diye sordu. jim, daldığı rüyadan uyanır gibi oldu. della'cığını kollarına aldı, pardesünün cebinden bir paket çıkararak masanın üstüne attı.
  "dellacığım, aldanıyorsun. saçını nasıl kesersen kes, hiç fark etmez. sana olan sevgimde hiç değişiklik yapmaz. paketi açarsan birdenbire neden afalladığımı anlarsın" dedi.
  della beyaz parmakları ile kağıdı yırtarak ipleri kopararak paketi açtı. açmasıyle feryadı basması bir oldu. gözlerinden yaşlar akmaya başladı. paketten della'nın broodway'de bir vitrinde görüp uzun müddettir arzuladığı taraklar çıkmıştı. kaplumbağa kabuğundan yapılmış elmas kenarlı o güzel taraklar işte önündeydi. renkleri de saçlarına ne kadar uyuyordu. pahalı olduklarını bildiğinden hiç ümide kapılmadan beğenmiş ve arzulamıştı. hiç beklemediği olmuştu. ama ne çare ki pek tamah ettiği bu canım tarakları süsleyecek lüleler gitmişti.
  della nihayet kendini toplayarak kocasının getirdiği hediyeleri bağrına bastı. gülümseyerek kocasına baktı. "şekerim, saçım pek çabuk uzar" deyip tüyleri tutuşan bir kedi gibi yerinden fırlayarak, "ay unutuyordum" diye bağırdı.
  jim alınan güzel hediyeyi görmemişti. della avucunu açarak sevinçle kocasına uzattı. bu kıymetli, fakat donuk maden genç kadının ruhundaki ateşin aksi ile parlar gibi oldu.
  "şekerim, güzel değil mi? bütün şehri altüst ettikten sonra bulabildim. saatini ver bakalım nasıl yakışacak" dedi. jim, della'nın dediğini yapacak yerde kendini sedire attı. ellerini başının arkasına koyarak gülmeye başladı. "della sevgilim, noel hediyelerimizi bir kenara koyup bir müddet saklayalım. bugünkü halimize uygun değil. biraz fazla. tarakları almak için saati sattım. pirzolaları koy bakalım ateşe" dedi.
  .... isa'ya doğduğu zaman hediye getiren mecusiler akıllı insanlardı. noel'de hediye vermek adetini onlar keşfettiler. akıllı oldukları için daima uygun hediyeler getirirler ve çift olanları değiştirirlerdi. birbirleri için en kıymetli şeylerini feda eden iki akılsız gencin bir vakasını hikaye ettim. fakat bugünün akıllı gençlerine şunu hatırlatmak isterim.. bu iki gencin birbirine verdikleri hediyeden daha uygunu olamazdı. alıp verilen armağanlar arasında bunlarınkinden daha uygunu yoktur. günümüzün hakikaten kıymetli insanları işte bu gibilerdir.
  .....................
  (o. henry'nin bu öyküsünü dilimize nuri eren çevirdi. öyküyü milli eğitim bakanlığı, dünya edebiyatından seçmeler dizisi/hikâyeler1/ o. henry adlı kitaptan aldım. )
  
  ben de bunu en rahat bulacagimi bildigim yerden hincal uluc'un eski bir yeni yil yazisindan aldim. hazret her yilbasi sanki lutufta bulunurmus gibi yayinliyor da kosesinde.