etnosantrizm

• yine guzel orneklerini guzide sozlugumuzun pippa bacca basligina son gelismeler (cesedinin bulunmasi) uzerine girilen entrylerde gorebildigimiz bir yaklasim. benmerkezciligin bizmerkezcilik versiyonu bir nevi. kadincagiz olmus, ve kim bilir oldurulmeden once nelere maruz kalmis, ama kadinin ismi olan baslikta yapilan tartisma turkluk, turkler, turklerin bilmemnesi, turklerin suyu buyu. biri lanet olsun bu turkiyedeki cinsel acliga diyor, biri turkiye boyle o islere girmeseydi diyor, biri turklere halel gelmez siz eziksiniz diyor, biri dondurup dolastirip turkiye'deki mevcut hukumete giydiriyor, biri turklugunden utaniyor, biri turkiye'nin medeniyetine laf ediyor, biri turkiye'nin erkekleri hepiniz boylesiniz diyor... ve bana daral geliyor. yahu bir insan olmus, oldurulmus. bu cirkinlik bizim ulkemizde yasandi evet, ve bu tartisilmali. ama olayi olumun kendisinden ve olenden soyutlayip, bunlarin uzerinden turkiye'nin cinsel sorunlarini, psikolojisini, sosyolojisini, politikasini (yuh!) tartismanin manasi nedir? bu kadin yolunun uzerindeki herhangi bir yerde oldurulse bu kadar tepki duymayacaktiniz hadi itiraf edin (ha bulgaristan'da olsa "herifleri ab'ye aldilar, biz daha cok hakediyormusuz bakin gorun" veya daha guneyde, misal lubnan'da olsa "iste bu araplar da boyle, iyi ki modernlesmisiz avrupailesmisiz"e gelen yorumlar yapilirdi --o da yorum yapilsaydi eger). olen ayni kisi, oldurulus sekli ayni sekil olsa da, isin icinde turkiye olmasa tin tin bir olay olurdu bizce, es gecilirdi. aldirmanizin ve tepki duymanizin sebebi ucunun "biz"e dokunuyor olmasi, etnosantrikligimiz.
  
  pippa'ya uzulun, hunharliga nefret kusun ama etnosantrik hezeyanlarin yeri o baslik degil bence. turkiyenin susunu busunu bilmemnesi tartismalariniza alet etmeyin oldurulmus gelini. kimliklerinizden siyrilip insan olarak bakin azicik.
  
  edit: en favorimi unutmusum --tuh, dunya aleme rezil olduk, ab'ye hic almazlar simdi bizi (veya tersi: bisi olmaz, imajimiza halel gelmez korkmayin)
  
  tekrar edit: efendim entrye bazi itirazlar geldi, arkadaslar entryi okumuslar sagolsunlar, ve sasirmislar. itiraz su seklide: pippa bacca bu ulkede olduruldu, ve bu zaten yuksek olasilikli bir olaydi, bunun sebeplerini tabii ki tartisacagiz o baslikta, olayi sadece bir kadinin olumune indirgemek siglik olur. olay tabii ki tartisilmali, tartismaya hic bir itirazim yok, ama yerinin yanlis oldugunu soyluyorum. turkiye'de kadina siddet basliginda tartisin, ne bileyim hatta pippa bacca'nin olumu/hazin sonu/ugradigi vahset diye baslik acin orada tartisin. su haliyle, dun geceden beri, "pippa bacca" kisisini kendi sorunlarimiz uzerinden tanimliyor, onu bir metaya ceviriyoruz -isin etnosantrikligi burada. olayi sadece bir kadinin olumune indirgemek tabii ki siglik olur, ben tam bunun aksini yapalim diyorum, onu "turkiye'de oldurulmus yabanci bir kadin"a indirgemeyelim, "pippa bacca" kalsin. mesela ben pippa bacca'nin olumunde yaklasimda gordugum etnosantrikligi gunun populer basligi olan o basliga bir entry ekleyip "olumune cok etnosantrikce yaklasilan kadin" demedim, buraya yazdim meramimi: etnosantrik olan biziz, o sadece "obje"miz oldu, kendi etnosantrik yaklasimimizi o baslikta tartisirsam onu kimliginden, kisiliginden soyutlayip bir obje olarak tanimlamis olacaktim. olumunun etrafindaki butun turkiyesel sorunlar (cinsel baski, turk kadinlari, turk erkekleri, turk hukumeti, daha gider bu) icin de bu gecerli. biliyorum biraz karisik ama eminim anlarsaniz hak vereceksiniz.
  
  hatta dun cevaben yazdigim bir mesajin ilgili kismini kopya edeyim, biraz kendini tekrar etme pahasina:
  sizin de dediginiz gibi turkiye'de kadinin yeri/kadina yonelik siddet vs. konularinda ciddi sorunlar var, ve bunlarla ilgili bir seyler yapilmasi sart. benim bu entrymde bahsetmek istedigim butun bu turkiyesel sorunlarimizi pippa bacca cinayetinin uzerine empoze etmememiz gerektigi. pippa bacca'yi bir sekilde kendi sorunlarimiza alet edersek hem ona haksizlik olacak (onu insanligindan, kisiliginden soyutlayip turkiye'de basina isler gelmis bir yabanc kadina indirgemis oluyoruz) hem de benzer islere maruz kalan nice turk kadinina haksizlik olacak. kadinimizin gordugu siddeti umursamamiz icin ille de bir yabanci kadinin basina mi bir sey gelmesi gerekiyor yani?
  gidin turkiye'de kadina siddet basliginda "yabanci kadinlar da nasibini aliyor bakiniz pippa bacca" deyin o tamam, turkiye'de cinselligin bastirilmisligi basliginda "pippa bacca da buna kurban gitti, bence cunku munku" deyin o da tamam. ama pippa bacca basligi altinda atiyorum akp'ye giydirme firsati yakaladim giydireyim, turk-islam sentezime hakaret ettiler cevabimi vereyim turu sacmaliklar bulunmasi bana acimasiz geliyor. o kadini oldugu haliyle, yapmak istedigiyle degil tamamen kendi sorunlarimiz uzerinden tanimliyoruz, bu etnosantrik ve ona haksizlik. resmen metalastiriyoruz kadini. olen insana uzulmek yerine "vah vah imajimiz bes paralik oldu" diyenleri anlayamiyorum.
  
  bilemiyorum derdim anlasildi mi.
• (bkz: ethnocentrisizm) kendi etnik kültürünü digerlerinden ustun gormek etnik merkezcilik diye cevirmek daha dogrudur. tersi, (bkz: cultural relativizm) dir. (bkz: egocentrisizm) da bunun bir benzeridir, bireysel anlamda kullanılabilir.
• biraz daha açarsak iki anlamı vardır:
  1- katı, sert otoriteler tarafından tanımlanmış kişilik türü. kendi içinde olduğu grubu üstün görme durumu, bir bakıma ırkçılık.
  2- diğer grupların hareketlerinin ve niyetlerinin kişinin kendi öz kültürüne göre anlayıp yorumlarken kültürel farklılıkların anlam ve önemini değerlendirememe sonucunda ortaya çıkan önyargı durumu.
  etno santrisizm diğer kültürleri doğru olarak anlamayı ve hatta evrensel teoriler üretmeyi engelleyen bir kavramdır.
• insanları insanlıktan filan çıkartmayan, tam tersine fena halde insana özgü bir meyildir etnik anlamda ben merkezcilik. inceleme amacıyla gittikleri güney amerika ve afrika'daki kabilelere tepeden bakan, onları 'gerçek ve üstün batı medeniyeti'nin öğretilmesi gereken ilkel, yetersiz ve düzgün işleyemeyen topluluklar olarak gören eski neslin antropologları için de, sıradan insanlar için de bu çok doğaldır. etno santrisizmi 'boktan insan görüşü' olarak etiketlemeden önce her insan kalkıp da milyonların yaşadığı, herkesin uzaya sinyaller yollayan cep telefonlarıyla iletişim kurduğu, insanların eğitilmek için senelerce kendilerini gönüllü olarak binalara kapattıkları şehirlerden ve kültürlerden yola çıkıp afrika'ya gidip ilk bakışta 'çıplak şekilde ortalıkta koşturan insanlar' gördüğünde vereceği ilk tepkinin ne olacağını iki kere düşünmeli, kendini kandırmamalıdır.
  
  her insanın dünya görüşü, doğruları, yanlışları ve sosyal normları algıladığı, doğumundan itibaren iletişim içinde olduğu kültürlerce şekillenir. etno santrisizm avrupalı'ya has bir bakış açısı kesinlikle değildir; avrupalı sadece bunu bilim haline getiren ve kendi üstünlüğüne bilimsel kanıtlar/kılıflar arayandır. bir kabile'nin kendi kültürünü diğerlerinden üstün görmesi ve onlara tepeden bakması çok sık karşılaşılan bir durumdur.
  
  burda önemli olan etno santrisizmin 'ilk intiba'yla sınırlı kalıp kalamamasıdır; başka bir kültürle iletişim içine giren insanın kendi önyargılarını (bkz: bias) , düşüncelerini oluştururken onları şekillendiren bakış açısını farkedip farkedememesidir. ancak o diğer kültüre egzotik bir şeymiş gibi değil de ciddiyetle yaklaşma kararı alındıktan sonra 'ortalıkta çırılçıplak koşturan insanlar'ın aslında ne yapmakta oldukları, gelenekleri, dilleri, kendi aralarındaki ve yabancılarla olan ilişkileri, tarihleri ve daha nice özellikleri ve bunları meydana getiren şartlar keşfedilebilir, tercihe göre o kültüre hayran olunabilir veya tepeden bakma işine devam edilebilir. önemli olan insanın her ne yapıyorsa onu bilinçle yapmasıdır.
• bir kimsenin kendi ulkesinin veya kulturunun diger butun ulkelerden ve onlarin kulturlerinden ustun olduguna inandigi dusunce tarzi. daha cok disa kapali toplumlarin ve ulkelerin bireylerinde veya ulkelerin butununde gorulur. ve ethnocentrisizm'in dogru yazilisidir.
• bir kişinin kendi kültürünü ya da etnik kökenini merkeze alarak diğerlerini değerlendirme tutumudur. ön yargıya sebep olduğu için olumsuz bir durum olarak değerlendirilir. bu tutuma sahip bireyler, başka grupları kendi değerlerine göre yargılar ve kendi doğrularının herkes için geçerli olduğunu düşünür. bunlara uymayanları kendisinden aşağı, geri olarak görür. bu kavram f ölçeğinde de geçer.
• mesela bir dini bayram olan kurban bayramında çeşitli hayvanların kurban edilmesini, bir hristiyanın vahşet olarak nitelendirmesidir.
  
  tam tersini yapıyor anlayışla karşılıyor diyelim; o zaman da kültürel görelilik oluyor.
• (bkz: ethnocentrism)
• yurdumuzda da özellikle yöneticilerin tutumu sonucunda iyiden iyiye belirginleşmeye başladı bu kavram. 'herkes bizi kıskanıyor, biz en üstünüz' tavrı size de etnosantrik gelmiyor mu? bir de eleştirenler, başka ülke hayalleri kuranlar. aradaki uçurum büyüyor ve ayrıştırılıyoruz. her iki tutumun da faydasının olmadığını fark etseler keşke şu ortayı bulamayanlar.
• bazı kaynaklarda "kültürel taassup" olarak geçer