fidelio

• beethoven^*, "doğumunda bana en çok sancı çektiren çocuğum." demiştir ilk ve tek operası fidelio için. 1803 yılında "vestas feuer" adında, librettosu emmanuel schikaneder^*'e ait bir opera yazmaya koyulan beethoven^*, kısa bir süre sonra bu projeden vazgeçmiş; 1804 yılının ocak ayında fransız jean nicolas bouilly'nin "léonore ou l'amor conjugal" adlı librettosu üzerinde çalışmaya başlamıştır ki bu metin daha önce pierre gaveaux'nun müziğiyle bir komik opera olarak bestelenmiş ve 1798 yılında paris'te temsili verilmiştir.
  
  librettosunun almanca versiyonu joseph von sohnleithner tarafından hazırlanan fidelio'nun prömiyeri, 20 kasım 1805'de theater an der wien'de "fidelio, oder die eheliche liebe" adıyla verilmiştir, bestecinin tiyatro yönetimi tarafından uygun görülen bu isme karşı çıkmasına rağmen. aldığı olumlu olumsuz karışık tepkilerin ardından, opera sadece üç temsilden sonra perdeden geri çekilmiştir. ertesi yıl 29 mart 1806'da operanın revize edilmiş ikinci versiyonu aynı tiyatroda sahnelenmeye başlamıştır. stephan von breuning adında yeni bir edebi danışmanın yardımıyla beethoven^*, operayı üç perdeden ikiye indirmiş, eserin dramatik temposunu arttırmak için pek cok müzikal parçayı kısaltmış ve birinci perdedeki bazı parçaları yeniden düzenlemiştir. besteci, ayrıca eserin "leonore uvertürü no.2" olarak bilinen ilk uvertürünü tamamıyla gözden geçirmiş ve "leonore uvertürü no.3"ü bestelemiştir. her ne kadar bu ikinci tasarım daha büyük bir popüler başarı elde etmişse de, operanın diğer sahne ve tiyatrolardaki dolaşımı sınırlı kalmıştır. 1807 yılında beethoven^*, opera için bir uvertür daha bestelemiştir. bu uvertür de "leonore uvertürü no.1" olarak bilinmektedir günümüzde.
  
  1813 yılının sonlarına doğru "wellingtonun zaferi" adlı orkestral eseriyle büyük başarı sağlayan beethoven^*, saray tiyatrosunun da talebiyle fidelio'yu baştan aşağı tekrar gözden geçirmiş ve bunun için librettist georg friedrich treitschke ile birlikte çalışmıştır. operanın bu son halinin prömiyeri 23 mayıs 1814 tarihinde viyana'daki kaerntnertortheater'da verilmiştir.
  
  operanın konusu 18.yüzyılın ispanya'sında geçmektedir. özgürlük savaşçısı florestan, acımasız düşmanı don pizarro tarafından siyasi tutukluların bulunduğu bir hapishanenin karanlık bir hücresine hapsedilmiş, aç ve susuz bırakılmıştır. başbakanın hapishaneyi ziyaret edeceğini öğrenen don pizarro, florestan'ı bu ziyaretten önce öldürmeyi planlamakta ve baş gardiyan rocco'ya bunun için gerekli hazırlıkları yapması ve bir mezar kazması konusunda talimatlar vermektedir.
  
  kocası florestan'ın nerede olduğunu öğrenen leonore, son bir umutla genç gardiyan yardımcısı fidelio kimliği altında hapishaneye girmeyi başarmış ve kocasını kurtarmanın yollarını aramaktadır. yalnız ufak bir gönül sorunu vardır ortada. baş gardiyan rocco'nun kızı marzelline, gönlünü yeni işe başlamış bu yakışıklı "genç adam" fidelio'ya kaptırmış, marzelline'ye daha önceden aşık olan rocco'nun uşağı jaquino da fidelio'yu bu yüzden kıskanmaya başlamıştır. leonore, marzelline'nin ilgisine sessiz bir tepki vermeyi tercih etmiştir. kızının fidelio'ya karşı hisssettiği duyguların farkında olan rocco da, leonore'nin bu sessiz tepkisini aynen kızı gibi sessiz bir evet olarak algılamıştır.
  
  olayların işte bu şekilde düğümlendiği noktada, beethoven^*, insan sesi için yazdığı en romantik ve en güzel dörtlülerden birisini, "mir ist so wunderbar" adlı quarteti sahneye taşımıştır "doğumu benim için en sancılı geçen çocuğum" dediği fidelio operasında:
  
  "mir ist so wunderbar"
  
  marzelline (für sich):
  mir ist so wunderbar,
  es engt das herz mir ein;
  er liebt mich, es ist klar,
  ich werde glücklich sein!
  
  leonore (für sich):
  wie gross ist die gefahr,
  wie schwach der hoffnung schein!
  sie liebt mich, es ist klar,
  o namenlose pein!
  
  rocco (für sich):
  sie liebt ihn, es ist klar,
  ja maedchen, er wird dein!
  ein gutes, junges paar,
  sie werden glücklich sein!
  
  jaquino (für sich):
  mir straeubt sich schon das haar,
  der vater willigt ein,
  mir wird so wunderbar,
  mir faellt kein mittel ein!
  
  marzelline:
  cok tuhaf hissediyorum kendimi,
  kalbim sıkışıyor;
  o seviyor beni belli ki,
  mutlu olacağım!
  
  leonore:
  tehlike ne kadar büyük,
  ve umudun ışığı ne kadar zayıf!
  beni seviyor belli ki,
  ah o isimsiz acı!
  
  rocco:
  kızım onu seviyor belli ki,
  evet canım, o senin olacak!
  iyi ve genç bir cift,
  mutlu olacaklar!
  
  jaquino:
  saçlarım diken diken,
  baba onay veriyor,
  çok tuhaf hissedeceğim kendimi,
  hiçbir çıkışım yok!
• "eyes wide shut" filmindeki parola.
• dunyadaki hemen hemen butun buyuk otellerde bu program kullanilir
• fidelio operasinda, basgardiyan rocco'nun "altin aryasi", opera tarihinin en dramatik ve etkileyici aryalarindan biri degildir ama belki de icerigi en gercekci ve ayagi en cok yeren basan aryalardan birisidir. rocco, kizi marzelline ile evlenecegini zannettigi fidelio'ya, paranin (altinin) mutlu bir evlilik icin gerekli bir kosul oldugunu anlatir.
  
  hat man nicht auch gold beineben
  
  hat man nicht auch gold beineben,
  kann man nicht ganz glücklich sein;
  traurig schleppt sich fort das leben,
  mancher kummer stellt sich ein.
  doch wenn's in den taschen fein klingelt und rollt,
  da hält man das schicksal gefangen,
  und macht und liebe verschafft dir das gold
  und stillet das kühnste verlangen.
  das glück dient wie ein knecht für sold,
  es ist ein schönes ding, das gold.
  wenn sich nichts mit nichts verbindet,
  ist und bleibt die summe klein;
  wer bei tisch nur liebe findet,
  wird nach tische hungrig sein.
  drum lächle der zufall euch gnädig und hold,
  und segne und lenk' euer streben;
  das liebchen im arme,
  im beutel das gold,
  so mögt ihr viel jahre durchleben.
  das glück dient wie ein knecht für sold,
  es ist ein mächtig ding, das gold.
• kılık değiştirmiş leonore
• fidelio türkiye de il defa 1942 de ankara halkevi salonunda prof. carl ebert'in yönetiminde oynamıştır. kadroda
  
  don fernando-orhan günek
  don pizzaro-nurullah sevket taskıran
  florestan - nihat kızıltan
  leonore - saadet ikesus
  rocco - ruhi su
  marcelline-rabia erler
  jaquino- süleyman güler
  1. mahpus- aydın gün
  2.maphus- süleyman tamer
  1. subay- nuri altınok
• karmaşık, ayarsız, dengesiz lanet ön büro programı...
• ilk gosterimi napolyon savaslari sonrasi toplanan viyana kongresi sirasinda yapilmistir.eserin esaretten kurtulan avrupayi anlattigi savunulur.
• kubrick'in son filmi eyes wide shut'ta seks tarikatinin ayininin yapıldığı mansiona girmek için kullanılan parola. bill harford rolündeki tom cruise girişte parolayı söylemiş olsa da, eve girmek için başka bi parolanın olduğu iddia edilerek göte getirilmiştir. bu arada sözü geçen filmin ayin sahnesi görsel ve işitsel açıdan mükemmellik taşır.
• türkiye distribütorü:
  http://www.protel.com.tr/tr-tr/?language=tr-tr