• isletmenin babalarindan (matematikci olanla alakasi yoktur)
  • merkantilizmden mass production'a gecen sanayi devrimi ulkelerinin uretimlerini katlamalarini saglayan yontemlere imza atmis en unlu yonetim/uretim gurusu. teknikleri sonradan cagdisi olmus olsa da, zamaninda uretimi %100-1700 arttirdigi soylenegelir. biraz kapitalisttir evet, kem gozlerle bakilirsa, amac iscileri olduresiye calistirmak olarak gorulebilir. gene de, gunumuzun yonetim gurusu peter drucker'a gore taylor, freud ve darwin'den sonra modern zamanlarin en onemli ustadi sayilmaktadir. taylorizm kelimesinin hergun gecmedigi bir isletme dersi/fakultesi enderdir.
  • yöneticilikte bilimsel yöntemi ilk defa tam anlamıyla uygulayan kişi.

    işin yapılış tarzını gayet ayrıntılı bir şekilde tahlil etmiş ve amirin gerçek rolünü belirtmiştir. taylor, amerikan ve avrupa üniversitelerinde genel kültür konusunda eğitim görmüş olmasına rağmen, 1873 yılındaki kriz esnasında, motor işçisi olarak staj yapmış, değişik fabrikalarda görev almış ve çalıştığı fabrikada en son olarak baş mühendisliğe kadar yükselmiştir.

    1911 yılında yayınladığı "principles of scientific management" adlı eserinin konusu, büyük yöntemlerin yöneticilik sorunlarına uygulanması idi. bu konudaki görüşleri şunlardı:

    pratik olarak uygulanan yöntemler yerine bilimsel yöntemler kullanmak.

    işçilerin işe alınma maliyesini bilimsel esaslara bağlamak ve işe alınan kimseleri gerektiği şekilde yetiştirmek.

    işçiden, bilimsel yöntemlere uygun verimin alınabilmesi için, yönetici ve işçi kademeleri arasında, gerekli işbirliğini sağlayabilmek.

    yöneticilik görevinde bulunanlarla işçiler arasında, sorumluluğun daha adaletli bir tarzda yayılmasını sağlayabilmek.

    taylor'un bu alandaki öncülüğünün yanısıra; fikirleri, yaptığı analizler, sınıflandırmalar, bugün dahi bir çok çevrelerde önem ifade etmekte ve uygulanmaktadır.

    taylor ilkeleri

    zaman etüdü ilkesi

    üretimle ilgili bütün çabaların kesin olarak zaman etüdü yöntemiyle ölçülmesi ve fabrika tipi işyerlerinin hepsinde standart zamanın saptanması şarttır.

    parça başına ücret ödenmesi ilkesi

    ücretin verime göre ödenmesi ve ücret düzeyinin zaman etüdü yoluyla saptanmış standartlara dayanması gerekir.

    planlamanın performanstan ayrılması ilkesi

    planlama sorumluluğunun işçiden alınması ve planlamanın zaman etüdleri ve üretimle ilgili diğer bilimsel verilere dayanması gerekir.

    işte bilimsel yöntem ilkesi

    iş metodlarıyla ilgili sorumluluğun işçiden alınması, bilimsel olarak en etkili yöntemin bulunması ve işçinin buna uygun yetiştirilmesi bir zorunluluktur.

    yönetimle ilgili kontrol ilkesi

    sevk ve idarecilere, yöneticiliğin bilimsel kurallarının ve kontrolün öğretilmesi ve eğitilmeleri gerekir.

    fonksiyonel yönetim ilkesi

    askeri ülkelerin uygulamasının yeniden gözden geçirilmesi ve endüstriyel kuruluşların koordinasyonunun geliştirilebilmesine hizmet edebilecek biçimde düzenlenmesi gerekir.
  • 1856-1915 yılları arasında ya$amı$tır. bilimsel yönetimin kurucusu olarak kabul edilen abdli mucit ve mühendistir. geli$tirdiği yönetim sistemi modern sanayiden yayar sağlayan hemen her ülkenin geli$imini önemli ölçüde etkilemi$tir.
    (bkz: taylorizm)
  • amerikalı mühendis taylor bilimsel işletme sistemini (bkz: taylorizm) kurdu. taylor'ın işbölümü anlayışı, üretimde bant sistemine geçişin (1913) temelini attı.
    taylor bir avukatın oğlu olarak philadelphia'da dünyaya geldi. önceleri babasının izinden gitmeyi düşünen taylor, 1872'de new hampshire'deki phillips exeter akademisi'ne yazıldı. ne var ki, bu okulda derslerinde gösterdiği başarıdan çok, beyzbol alanındaki üstün performansıyla göze battı. harvard üniversitesi'nin giriş sınavını kazandıktan sonra, geçirdiği ağır bir göz rahatsızlığı yüzünden eğitimine ara vermek zorunda kaldı. görmesi 1875'te düzelince taylor, philadelphia'da bulunan bir çelik fabrikasında makine ustalığı ve zımba model üretimi alanlarında staj gördü.
    taylor 1878'de midvale steel company'ye işçi olarak girdi. kısa zamanda grup şefliğine ve sonunda birinci usta başılığa yükseldi. boş zamanlarında spor yapan taylor, 1881'de çiftlerde abd tenis şampiyonu oldu. hırslı bir kişiliğe sahip olan taylor, gece derslerine devam ederek stevens, teknoloji enstitüsü'nden 1883'te makine mühendisliği diplomasını aldı. ertesi yıl midvale şirketinde başmühendisliğe getirildi ve burada kendi tasarılarına uygun bir makine atölyesi kurdu. yine 1984'te louise spooner ile evlenerek üç üvey çocuk sahibi oldu.
    geliştirdiği 40'tan fazla makinenin patentini alan taylor'un, bir mucit olarak kariyer yapması mümkünken, ilgi alanı çalışmanın rasyonelleştirilmesine yönelikti. ustabaşı olarak çalıştığı dönemde bile, çalışma sürecini zaman ve hareket araştırmaları (1891'den sonra) sayesinde ayrıntılı bir biçimde incelemiş ve büyük bir zaman kaybının söz konusu olduğunu saptamıştı. her işçinin en etkin biçimde çalıştırılması üzerine hesaplar yaptı. çalışma sürecini, zamanı hesaplanmış belirli küçük işlere ayırmayı önerdi.
    taylor 1890'da manufacturing investment company'ye yönetici olarak girdi ve burada üç yıl çalıştı. ardından, 1901'e kadar çeşitli işletmelerde mühendis olarak çalıştı ve bu dönemde başkaları yanı sıra pik demirin elde edilmesine ve işlenmesine ilişkin metotları denedi ve yüksek hız çeliğini geliştirdi. 45 yaşına geldiğinde, artık çalışmasına gerek bulunmadığını ileri sürerek düzenli meslek yaşamına son verdi. iş hayatından çekilmesinin bir nedeni de sağlığının bozulmuş olmasıydı.
    taylor 1903'ten sonra bilimsel şirket yönetimi kavramı üzerinde çalıştı ve bu araştırmalarının sonucunu 1911'de the principles of scientifıc management adı altında yayınladı. taylor bu yapıtında topladığı çalışmalarına dayanarak çalışma gücünün daha etkin bir hale getirilmesi için öneriler sundu. buna göre işgücünün, düşünmeyi gerektirmeyen ya da çok az düşünülerek yapılabilen en ufak, yinelenen birimlere bölünmesi lazımdı. böylelikle gereksiz hareketler ve gizli ara vermeler önleyebilecekti. taylor ayrıca personel seçimine ve daha iyi bir denetlemeye ilişkin önlemlerin alınmasını önerdi. iş bölüşümünü ve koordinasyonunu işlev denetçileri düzenlemeliydi. kendisini bir reformcu olarak gören taylor,işçilerin çalışmalarına göre ayarlanan ücretlerle motive edilmesini istiyordu.
    henry ford 1913'te fabrikasında taylor'un bant sistemini başlattıysa da, taylor'un düşünceleri herkes tarafından onaylanmıyordu. kendisinin önerdiği tek taraflı yükümlülükler ve buna bağlı olarak oluşan monotonluk, sendikaların düşüncelerine göre insanın tam kapasiteyle çalışmasını önlüyordu. boş zamanlarında gül yetiştiren taylor aynı zamanda tutkulu bir golf oyuncusuydu. spor yaparken bile mucit tarafı ağır basıyordu. geliştirdiği y biçimli golf değneği (putter) amerikan golf derneği'nce kabul edilmedi. taylor 1912'de bilimsel yönetime ilişkin önerilerini temsilciler meclisi'nin bir komisyonu önünde açıklama fırsatı buldu.
    59. doğum gününden bir gün sonra philadelphia'da zatürreden öldü.
  • seri üretimin tipik yönetim tarzını geliştirmiş olan f w taylor, babasının kendisinin avukat olması konusundaki ısrarları nedeniyle evinden ayrılır ve babasının arkadaşlarından birinin fabrikasında işçi olarak çalışmaya başlar. uzun yıllar çeşitli fabrikalarda çeşitli işçiliklerde bulunduktan sonra bir fabrikada onu yönetim kademesine yükseltirler. o gün işçiler kendisine gelip bundan sonra kendilerinden üretimi artırmalarını isteyip istemeyeceğini (şaka yolu ile) sorarlar, o da elbette ki isteyeceğini söyler. işçiler bunun mümkün olmayacağını, onun da kendilerindne biri olduğunu söylerler ama o, bugüne kadar işçiydim, artık yöneticiyim der ve hep kafasında olan "a fair days work" kavramının içini doldurmak için kolları sıvar. a fair days work ile taylor'ın kastettiği, bir işçinin hastalanmadan ve ölmeden sürekli çalışırsa günde üretebileceği maksimum ürün miktarıdır. işçiler buna karşı çıkarlar, zira o güne kadar böyle bir kavram yoktur, bütün işçiler işleri farklı şekillerde yapmakta ve birbirine yakın ama farklı miktarlarda ürün üretmektedirler. taylor ve işçiler arasındaki bu mücadele tam 3 yıl sürer. bu süre içinde taylor neredeyse her yöntemi dener, işi kendi yapıp gösterir, yeni işçiler alır, ama eski işçiler bunları kendi saflarına çekerler, aldığı yeni işçileri önce kendi eğitmeyi dener, ama eski işçiler yeni işçileri bir şekilde engeller, vs, vs. sonunda işçiler makinaların bazı parçalarını söküp saklamaya veya kırmaya başlarlar, böylece taylor'ın hedeflediği üretim gerçekleşmeyecektir; taylor da bunun üzerine "yıldırım düşüp çatı makinaların üzerine bile düşse" makinaların bozulmalarından kaynaklanan maddi kaybı işçilere ödeteceğini söyler. önce direnen işçiler birkaç olay sonrasında pes ederler ve taylor'ın istediği gibi çalışmaya başlarlar. ancak, ölümüne yakın bir röportajında taylor o günlere ilişkin olarak şunları söyler "daha yaşlı veya deneyimli bir adam olsaydım, insanları yapmak istemedikleri bir işe bu şekilde zorlamazdım". yönetim bilimi açısından çok önemli bir yere sahip olan ve endüstri ilişkilerini kökten değiştiren kişilerden biri olan taylor için iki psikiyatrist, "takıntılı" ve "manyak" yorumlarını yapmışlardır; özellikle a fair days work ilkesinin çalışması için mücadele verdiği yıllar boyunca işçilerle arasındaki keskin kavgaya rağmen onlardan "işçi arkadaşlarım" diye bahsetmesi de takıntılı olduğuna örnek olarak evrilmiştir.
  • insanları "ekonomik hayvan" olarak gören mayası bozuk amca.
  • insanı insan yapan özellikleri tamamen göz ardı edip insanı makine yerine koyan kişi.
  • bilimsel yönetimin kurucusu olan ve bilimsel yönetimin babası olarak adlandırılan taylor, baba mesleği olan avukatlığı devam ettirmek için baskı altında kalarak hukuk fakültesini birincilikle kazanmış, fakat gözlerinden rahatsız olduğu için okulu bırakmak zorunda kalmıştır. taylor, üniversite eğitimini yarıda bırakarak 1875 yılında kalıpçı çırağı ve daha sonra makinist olarak çalışmaya başladı. çalıştığı yer küçük bir makine atölyesiydi.
    taylor dört yıl burada çalıştıktan sonra 1878 yılında midvale çelik işletmesinde çalışmaya başladı. taylor, midvale işletmesinde işçi, memur, makinist, ustabaşı olarak çalıştı. mühendislik eğitimini gece bölümünde bitiren taylor 1884'te baş mühendis olarak midvale işletmesinde yeni göreve atandı. taylor hızlı çelik kesme makinesini yaparak patentini aldı.

    taylor'un gözlemleri ve görüşleri
    taylor, çeşitli görevleri üstlendiği için geniş çapta olayları ve insanları inceleme fırsatı buldu. bazı eksiklikleri saptadı. bunlar:
    1)taylor verimsiz bir çalışma ortamı olduğunu gördü. verimsiz bir çalışma ortamı vardı ve verimliliğin artması konusunda hiç çalışma yapılmıyordu. işletme sahipleri kârlarını en yüksek seviyeye çıkarmaya çalışırken giderleri azaltmanın en iyi yolu olarak işçiye daha az ücret ödemeyi benimsemişlerdi.
    2)taylor'un gözlemleri sonucunda işletmelerin konuya kâr açısından bakmaları yanında işçiler de konuya kendi açılarından bakıyorlardı. işçiler fazla çalışarak işletmenin verimliliğinde artış yaparak sonucunda işletme sahiplerinin kârını artırıyorlardı, ancak bu kâr artışında bir çıkar elde edemiyorlardı. bunun sonucunda işden kaytarma işçilerin en çok başvurdukları yol olmuştu. taylor iki türlü kaytarmadan söz ediyordu. birincisi doğal kaytarma olup insanın doğasından gelen ve işi hafife alma eğilimine bağlı olarak işden kaytarma ve kendisini fazla yormama eğilimine bağlı idi. sistematik kaytarma başka nedenlere dayanmaktaydı. yöneticilerin memnun olmadıkları konu buydu. sistematik kaytarma daha farklı özellikte olup bireylerin diğer bireylerle ve gruplarla olan ilişkilerine dayanır. sistematik kaytarma daha karmaşıktır ve bireysel faktörlerle ek olarak örgütsel ve sosyal faktörler yoluyla da teşvik edilir. taylor'a göre sistematik kaytarma evrenseldir. bu tür kaytarmada ne miktar iş çıkabileceği konusunda nezaretçiye bir bilgi vermemek yoluyla planlanır.
    3)taylor'a göre işlerde standartlaştırma olmadığı için işçiler işlerini kendi bildikleri gibi yapıyorlardı. hız bir verimlilik ölçüsü olmadığından verimlilik artışı sağlanamıyordu.
    4)taylor'a göre işçilerin işe alınışında ve işe atanmasında yetenek ve kapasiteleri dikkate alınmıyordu.
    5)taylor işçiler ile yöneticilerin yaptıkları işlerin birbirine karıştırıldığını ileri sürüyordu. yönetim ile çalışanlar arasında bir karmaşa söz konusuydu.

    taylor'un bilimsel yönetim ile ilgili çalışmaları
    taylor bozuk düzeni ortaya koymakla işe başlamıştı.taylor'un bunlara çözüm önerileri olarak neleri belirttiği kısaca özetlenirse.
    1)taylor, işverenin az para vermesi ve bunun karşılığında işçilerin kaytarmaya gitmelerini önlemek için ücretleri artırmak gerektiğini ve sonucunda bilimsel yönetim ile verimliliğin artabileceğini ileri sürmüştü. bu amaca ulaşmak için bilimsel araştırma yöntemleri, tecrübelere dayalı ilkeler ve standartlar saptayarak üretim faaliyetlerinin denetimini saptamaktır.
    2)işçilerin dikkatli bir şekilde seçimi, böylece en yüksek kapasitenin ortaya çıkarılmasını sağlamak.
    3)seçilen işçilerin bilimsel yöntemlerle eğitilmesi, böylece istenilen performansı göstermeleri, bilimsel yönteme dayalı olarak işçilerin işlerini benimsemelerinin sağlanması gerçekleşecektir.
    4)yöneticiler ile işçilerin yapacakları işlerin birbirine karıştırılmaması gerekir.

    taylor dört alanda önerilerde bulundu. bu önerileri dört başlık altında toplayabiliriz.
    a)standartlaştırma: taylor metal kesme faaliyetlerini yakından araştırdığında bazı standartlar gerektiğini gördü. taylor'un maden cevheri yüklemede yaptığı çalışmalar standartlaştırma konusunda önemli bir adım olarak dikkati çekti. bu amaçla maden cevheri kürekleme konusunda önce en yüksek günlük verimi sağlamak için küreğin maden cevheri ile dolu olarak kaç kilo olması gerektiği konusunda incelemeler yaptı, kayıtlar tuttu, bunları tahlil ederek dolu küreğin 8-9 kilo olması gerektiğini bilimsel olarak belirledi. aynı zamanda farklı işlerde aynı küreğin etkili olamayacağını öne sürmüştür. ayrıca küreğin sap ve ağzı değişik 8-10 çeşit kürek tasarımı belirledi. taylor standardın belirlenmesinden sonra ikinci adım olan hareket zaman etüdüne ihtiyaç olduğunu belirtti.
    b)hareket ve zaman etüdü: kürekleme işinde bir standart yoktu, ayrıca her işçi kendi küreğini getirdiğinden ve ağırlıkları farklı maddelerin küreklenmesi gerektiğinden zaman ve emek israfı çok fazla idi. deney ve incelemeler sonucu yeni bir kürekleme işlemi başlatmıştır. hareket ve zaman etüdü ile ilginç sonuçlar elde etti. bir işçi günde 12,5 ton yükleme yaparken taylor'un teşvik olarak önerdiği gibi 48 ton yükleme yapmaya başlamış ve günlük ücret 1,15 dolardan 1,85 dolara yükselmiştir. yüklenen miktarda %400 artış olurken ücrette %60 artış olmuştur.
    c)sistematik seçim ve eğitim: en ucuza eleman çalıştırmak yerine işi en iyi yapacak elemanı seçme ilkesini benimseyen taylor seçim ve eğitim konusuna çok önem verdi. taylor ayrıca birinci sınıf eleman kavramını getirdi. işletmede birinci sınıf insanların çalıştırılması gerektiğini öne sürdü.
    d)parça başı ücret sistemi: taylor ekonomik insan kavramı üzerinde durdu. taylor'un önerdiği parça başı sisteminin uygulanabilmesi için zaman ve hareket etüdünün yapılması ve çalışma ile ilgili standartların belirlenmesi gerekiyordu. taylor'a göre işçilerin işverenlerden istedikleri tek şey yüksek ücretti. taylor'un bu konuda önerdiği yeni bir sistem olan parça başı ücret sistemiydi. ancak geleneksel parça başı ücret sisteminde her işçi güdüleyici olmayan bir ücret sisteminde çalışıyordu. bunun yerine taylor farklılaştırılmış parça başı ücreti önerdi. işçilerden işini daha önce yapan, diğer bir deyişle standarda ulaşanlara yüksek ücret standardın altında kalanlara düşük ücret uygulanması söz konusuydu. zamanında işini yapan ve kaliteyi bozmayan işçi yüksek ücret alırken düşük ücret alan işçi standarda ulaşmak için çaba harcayarak veya işi terk edecektir.
    e)fonksiyonel ustabaşılık: önceleri genellikle işçilerin ne yapacaklarını belirlemek yerine işlerin ayrıntılı zaman etüdüne, yöntemlere, araçlara bağlı olmasını öneren taylor, birinci sınıf insan kavramının daha ileri aşaması olan fonksiyonel ustabaşılık ve bunun devamı olan iş yönetimi sistemine geçiş olacaktı. bu sistemde planlama ve uygulama olarak iki bölüm bulunuyordu. her bölümde dörder ustabaşı görev yapıyordu. taylor'un önerisine göre sekiz ustabaşından, dördü planlama işleriyle görevlendirilecek ve bunlar planlama bölümünde çalışacaklardı.
    1'inci ustabaşı iş sıralama ve dağıtım ustabaşısı: görevi iş akışının sağlanması ve sıralama yapmak.
    2'nci ustabaşı iş emri ustabaşısı: görevi teknik resimleri hazırlamak, parça başı ücreti hazırlamak, maliyetlerle ilgili bilgileri muhasebeye vermek.
    3'üncü ustabaşı zaman ve maliyet ustabaşısı: görevi zaman ve maliyetle ilgili çalışmalar yapmak.
    4'üncü ustabaşı disiplin amiri: görevi personelle ilgili işleri takip etmek ve işçilerin iyi ve kötü taraflarını ortaya çıkarmak ve iş barışı için çalışmak, ayrıca işe adam alma ve işden çıkarma işine bakmak.
    uygulama bölümünde ise şu ustabaşılar vardı:
    1'inci ustabaşı: ekipbaşıdır, görevi ise makineyi zamanında üretime hazırlamak ve girdilerin zamanında makineye girmesini sağlamak.
    2'nci ustabaşı, teknik nezaret ustabaşısı: bu ustabaşının görevi teknik nezarettir.
    3'üncü ustabaşı, tamir bakım ustabaşısı: tamir ekibiydi ve makinelerin ba-kım ve tamiri ile uğraşmaktadır.
    4'üncü ustabaşı, kalite kontrol ustabaşısıydı: görevi kaliteye dikkat etmek ve işi hızlandırmaktır.

    taylorun eleştirildiği konular:
    1)taylor insan ilişkilerini ve davranışsal sistemi yok farzetti. tek güdüleme faktörü olarak gelir elde etme isteğini gördü.
    2)taylor atölyedeki işlerle ilgilendi ve verimlilik artışı üzerinde durdu. işletmenin iç yapısı ile uğraştı ve işletmeyi bir fanus içinde dış çevreyle ilişkisi olmadığını varsaydı.
  • (bkz: frederick taylor)
hesabın var mı? giriş yap