geceye bir astronomi bilgisi bırak

• dünya kendi ekseni etrafında döner. bu yüzden dünya üzerinde kimi yerlerde gündüz yaşanırken kimi yerlerde gece yaşanır. mesela şu an los angeles'ta saat 01:00'dir.
  
  bu yüzden geceye bir astronomi bilgisi bırak başlığına istediğimiz zaman astronomi bilgisi bırakabiliriz. bizim yaşadığımız yerde gündüz olsa bile dünya'nın başka yerlerinde gece olmuş olacağından onlar için geceye bir astronomi bilgisi bırakmış oluruz.
• geceye bırakmadım sabaha bıraktım; bazılarımız okuyunca dehşete düşecek, yok böyle bir hayvan!
  
  (bkz: great attractor)
• uzayda; doggystyle = reverse cowgirl
• ayın hep aynı yüzünün görülme sebebi, ayın dünya etrafında dönme hızı ile kendi etrafında dönme hızı aynıdır.
• güneş sistemi
  
  güneş: güneş sisteminin %99.8 kütlesini oluşturan devasa gök cismi. 5-5.5 milyar yıl daha ömrü var. ömrünü tamamlarken, kırmızı deve dönüşecek, bu esnada büyüyüp merkür ve venüs'ü yok edecek, bundan sonra da dünyayı da yok edecektir. etrafında sadece 8 gezegen, 4 cüce gezegen değil, 300'den fazla gök cismini de döndürmektedir. bu dönmenin de sebebi, büyük ağırlığı sebebiyle, uzayı büküp, diğer cisimleri kendi etrafında çeviriyor olmasıdır. (en dümdüz ifade ile böyle. çarşaf-top örneği gibi)
  
  merkür: uydusu yok. üzerinde hayat yok. güneşin dibinde, yaz-kış güneşli ve sıcak. 3 merkür günü, 2 merkür yılına eşit. kendisinin yörüngesi, einstein'ın genel görelilik yasasına kadar tam olarak açıklanamıyordu. hatta güneş ile merkür arasında bir vulcan gezegeni de olduğu ve bu sebeple, yörüngesinde düzensizlikler olduğu ifade ediliyordu. einstein'ın genel görelilik yasasına göre, güneş kütlesinin uzayı bükerek, merkür yörüngesini etkiliyor idi. einstein sayesinde, yörüngesi tam olarak açıklanabildi.
  
  venüs: merkür, en yakın gezegen olmasına rağmen, kendisi en sıcak gezegendir. sera etkisi sebebiyle, sıcaklık aşırı seviyededir. saat yönünün tersine döner. yani, güneş batıdan doğar. günü, yılından daha uzundur. uydusu yoktur. 3 milyar yıl önce ise yaşamak için daha elverişli bir gezegen olduğu düşünülüyor.
  
  dünya: üzerinde yaşam olduğunu bildiğimiz tek gezegen. uydusuna seyahat edilebiliyor. uydusu ay ile birbirlerini çektikleri için, gel-git etkisi olur. diğer gezegenlere gitmeye çalışan canlılar, bir tek bu gezegende yer alır. bildiğiniz şeyler. zamanında theia adlı bir gök cismi ile çarpışarak, kendisi ve theia'nın ay'ı oluşturduğu da düşünülür.
  
  mars: 2 adet uydusu vardır. çekim kuvvetine kapılan iki asteroidin, uydusu olduğu düşünülür. gün doğumu ve gün batımı bu gezegende mavidir. bir günü, 24.6 saattir. 48 dünya günü, 47 mars günü demektir. 668 günde 1 yıl olur. atmosferi zayıftır. ses iletimi ve fırtına gibi olaylar çok zor olur.
  
  jüpiter: güneş sisteminin, güneş'ten sonra en büyük gezegeni. gaz devidir. bilinen irili ufaklı 79 tane uydusu vardır. bir günü yaklaşık 10 saattir. en büyük uydusu ganymede, merkür ve plüton'dan daha büyüktür. üzerinde sürekli fırtınalar vardır. üzerindeki devasa leke ile de bilinir. bu leke, 3 dünya büyüklüğündedir. dünyadan çıplak gözle görülebilir. ganymede, callisto, io ve europa en çok bilinen uydularıdır. callisto, neredeyse merkür boyutundadır. io, en çok volkanik aktivite bulunan uydudur. 400 civarı volkan bulunduğu düşünülmektedir. europa ise, ay boyutundadır. su-buz bulunduğu düşünülmektedir.
  
  satürn: gökyüzünün en estetik görünümlü gezegeni. halkaları vardır. en büyük uydusu titan, merkür'den büyüktür. bu uydunun kendi atmosferi vardır. (şahsi fikrim, dünya'dan sonra hayat olması en muhtemel yer burası olabilir.) dünya-ay benzeri gece-gündüz ilişkisi satürn-titan arasında da vardır. gezegenin yoğunluğu, dünyanın 3'te 2'si kadardır. teorik olarak, dünyaya konulduğu zaman okyanusta batmaz. lakin, kendisi dünyanın 9 katı büyüklüğündedir. diğer bilinen uydusu enceladus ise, buz kaplıdır. lakin, su hareketleri olduğu düşünüldüğünden, burada da derin deniz canlılarının olduğu bir hayat olduğu düşünülmektedir.
  
  uranüs: halkaları olan diğer bir gezegendir. masmavi bir rengi vardır. teleskop ile keşfedilen ilk gezegendir. ismi, roma değil yunan mitolojisinden gelen tek gezegendir. isminin en başta neptün olması bile düşünülmüştür. 27 adet uydusu bilinmektedir. buz devidir. satürn ve jüpiter'de görülen fırtınaların görülmeme sebebi, fırtınaların meydana geldiği bulut yapısının boşluksuz olmasıdır.
  
  neptün: hesaplamalar ile bulunan ilk gezegendir. isaac newton'un kütleçekim yasasına göre uranüs'ün yörüngesi hesaplandığında, hesaplarla uyuşmazlık yaşandığı ve uranüs'ü etkileyen bir gök cisminin olduğu anlaşıldı. daha sonra neptün, bir gezegen olarak keşfedildi. daha önce galileo galilei tarafından keşfedilmiş, fakat hareketsiz olduğu düşünülerek yıldız olarak düşünülmüştür. buz devidir. koyu mavi renktedir. 12 uydusunu biliyoruz. 4.büyük gezegendir.
  
  plüton: gönüllerimizin 9.gezegeni. cüce gezegen olarak kabul edilmiştir. yörüngesi, neptün ile bazı yerlerde iç içe geçer. charon, hydra, nix, kerberos ve styx adında uyduları vardır. bu gezegen de, neptün gibi diğer gezegenlerin yörünge düzensizlikleri ile ortaya çıkartılmıştır. yörüngesi, diğer 8 gezegen gibi değil, daha farklı bir yapıdadır. uydusu charon, etrafında dönmez. ikisi birlikte başka bir yapının etrafında dönüyor gibi hareket etmektedirler. ismini 11 yaşında bir kız çocuğu vermiştir.
  
  eris, makemake ve haumea: bunlar kim, derseniz plüton'un gezegenlikten çıkma sebebi olan gök cisimleri. makemake ve haumea, plüton ile aynı yapıda olan cüce gök cisimleri. en son eris'in keşfi ile bilim insanları bir seçim yapmak zorunda kaldılar. ya bu gök cisimleri de gezegen olacaktı ya da plüton da bunlarla birlik olacaktı. plüton, cüce gezegen olarak kabul edildi. bu arkadaşlar da güneş etrafında dönerler.
  
  basit şekilde güneş sistemi bu şekilde. detaya girersek, ansiklopedi olur. o da çok olur. bayar. sıkar sanırım. daha sonra pillars of creation, sombrero galaksisi, uy scuti, trappist gibi şeyleri de yazarım.
• öncesi için:
  (bkz: #84089937)
  
  yıldızların sıcaklıkları ve renkleri onların ömürlerine işaret eder. bir yıldızın rengi maviye ne kadar yakınsa yüzeyi o kadar sıcaktır ve bu yüzden de ömrü o kadar instabil (solar flare, solar radiation gibi fenomenler daha sık görülür) ve kısadır. tam tersine yıldızın rengi kırmızıya ne kadar yakınsa yıldız o kadar soğuktur ve ömrü de stabil ve uzundur. en sıcağı mavi, en soğuğu kırmızı (ve kahverengi) olan yıldızlar sınıflamasında bizim g sınıfı sarı-beyaz ışık veren yıldızımız olan güneş, listenin orta altındadır.
  
  bunu bizim de kullandığımız araba farlarında ışığın kelvin bazında anlayabilirsiniz. standart halojen farların çoğunluğu 4300k ayarındadır ve sarıya yakın bir ışık verir. xenon farlar ise 6500k civarında yanarak beyaz ışık verirler. birkaç örnek verelim:
  
  - g sınıfında bir sarı cüce olan güneş'in doğal ışığı kabaca 5500k seviyesindedir.
  - bize en yakın yıldız olan proxima centauri m sınıfında bir kızıl cücedir ve 3500k seviyesinde ışık yayar.
  - güneş'ten yaklaşık 250 bin kat daha parlak, f sınıfı bir beyaz süperdev olan rigel a ise yaklaşık 7500k seviyesinde bir ışık yayar.
  
  main sequence (anakol) ve dev yıldız sınıflandırmaları en sıcaktan en soğuğa olacak şekilde şöyledir:
  
  sınıf - sıcaklık - renk - örnek
  
  o sınıfı - 30.000k'dan fazla- ultraviyole/mavi - zeta puppis
  b sınıfı - 10.000k ila 30.000k - mavi - eta canis majoris
  a sınıfı - 7600k ila 11.500k - mavi/beyaz - fomalhaut
  f sınıfı - 6000k ila 7600k - beyaz veya sarı/beyaz - canopus
  g sınıfı - 5300k ila 6000k - sarı/beyaz - güneş, kappa ceti
  k sınıfı - 3900k ila 5200k - turuncu - sigma draconis
  m sınıfı - 4000k'dan az - kırmızı - betelgeuse
  
  not: bu sınıfları en sıcaktan en soğuğa kolayca ezberlemek istiyorsanız şu cümleyi hatırlayın:
  oh be a fine girl kiss me.
  
  aşağıdakiler "brown dwarf" yani kahverengi cüce yıldızlardır ve kendilerine isim verilmemiştir. sistemlerindeki ana yıldızın yörüngesinde dönerler:
  
  l sınıfı - 2000k civarı - kızıl kahverengi/kızılötesi
  t sınıfı - 550k ila 1300k - kahverengi/kızılötesi
  y sınıfı - 550k'dan az - koyu kahverengi/kızılötesi
  
  son 3 yıldız tipi oldukça soğuk yıldızlardır ve aslında çok büyük gaz devlerinden fazla bir farkları yoktur çünkü içlerinde nükleer füzyon başlatamazlar. güneş sistemi oluşurken jüpiter biraz daha fazla kütleye sahip olsaydı bir kahverengi cüceye dönüşebilir ve iki yıldızlı bir sisteme sahip olabilirdik. dipnot olarak jüpiter'in sıcaklığı 418k'dır ve y sınıfı bir kahverengi cüce olabilmek için eksiği sıcaklığı değil kütlesidir.
  
  bunların haricinde main sequence olmayan beyaz cüce, nötron yıldızı, wolf-rayet yıldızı, karbon yıldızı, t-tauri yıldızı gibi farklı yıldız tipleri de mevcuttur ancak onlara girmeyeceğim.
  
  edit: geceye bırak demiş başlıkta ama gündüz yazmış oldum affedin. söz konusu olan yıldızlar olunca zaten pek gece olmuyor^*.
  
  edit 2: ileri okuma için:
  (bkz: tayflarına göre yıldızlar)
• aydınlatıcı bilgilerin verildiği bir başlık olmuş. bu da benden gelsin . uzayda , aşağı ya da yukarı gibi yön kavramı yoktur .
• enerjisi biten her yıldız; beyaz cüce, ardından karadeliğe dönüşür
• ne zaman bir eşkıya ölse, bir yıldız kayar.
  
  k'lere bastırarak.
  
  -eşkıyeah.
• gündüze bıraksak olmuyor mu ?