göktürk alfabesi

• orhun yazıtlarında kullanılan alfabe. harfler ve kurallarının karmaşıklığı aslında çok daha önceden var olduğu düşüncesini akla getirmektedir. bu alfabede h,f,j gibi harfler yoktur. sağdan sola yazılır, harfler arasına : konur. k,m gibi ünsüz harfler ünlü harflere göre değişebilir.
• runik türk alfabesi olarak da adlandırılan türklerin tek ulusal alfabesi. türklerin bugüne kadar kullandığı ve kullanmakta olduğu alfabelerden türkçe'ye en uygun alfabedir (doğal olarak). bizim şu anda konuştuğumuz türkçe her ne kadar göktürkçeye çok uzak gibi görünüyorsa da şimdiki türkçeyi bu alfabeyle yazmak oldukça kolaydır (göktürkçede olmayan bazı harfleri içeren genelde arapça/farsça kökenli kelimeler dışında).
• her harfi olmasa da kimi harfleri resim-yazı tabir edilen ve kimileyin doğrudan bir nesneye kimileyin de çok kullanılan bir nesnenin ilk sesine işaret eden harflere sahip alfabe. misal ok-uk okunan yarı çift sesli konstonanta denk düşen sembol ucu aşağıya bakan bir ok, y harfi ise yay şeklindedir. türk dili ve edebiyatı okuyanlar mecburen öğrenir, sular seller gibi okur bunu. tek olmasa da en derli toplu, üzerinden bir ders yürütebilecek kaynak muharrem ergin'in orhun abideleri kitabıdır. uygur alfabesine göre çok kolaydır sembollerini ezberlemesi. zaten göktürkçe de uygurcaya nispeten çok daha anlaşılır, günümüz türkçesine çok daha yakın bir dildir.
• benzerine (büyük bir olasılıkla yüzyıllar içinde bozulma/değişme geçirmişine) macaristan'ın sapa köylerindeki bazı yazıtlarda (mezar taşı vb) 1700'lü yılların sonu-1800'lü yılların başına kadar rastlanmış olan alfabe.
• assagidaki adreste bir kac degisik fontunu bulabileceginiz sagdan sola yazilan alfabe:
  http://tugrulcavdar.tripod.com/orkhun/orkun.htm
• bu alfabede harfler genelde keskin hatlidir yuvarlak hatli harflere pek az rastlanir. sebebi ise tasa kazinmasidir, malum tasa yuvarlak hatli harfler kazimak daha bir zordur. ayrica kelimeleri ayirmak icin iki nokta ust uste benzeri bir isaret bulunmaktadir. harfler birbirine bitismez tamamen ayri yazilir. cift sesli harfler bulunur. sonuna veya basina gelen sessiz harfe gore okunur bunlar. ve bazi harflerin ; ornegin er diye okunan harfin -er:erkek, yigit manasine gelir- sekillerinin de anlamla bağlantili oldugu gorulur. er diye okunan harf kolları acik bir adam figurune benzemektedir.
• bu alfabeyle yazılmış en eski yazı m.ö 500 lü yıllara ait altın elbiseli adamla birlikte bulunan tabakta yazar.( tabakta sanırım "kutlu" yazıyordu.)
  yani iki günde taşlara kazınmak için uydurulmuş bi alfabe değildir, yüksek kültür ve medeniyetin imgesidir. belkide şu an kam davullarının üstününe veya taşlara yazılmış şekilde orta asya topraklarının altında daha nice öyküler saklıyordur.
• (bkz: rune)
• 38 harften oluşur. bu harflerin dördü ünlü, otuzdördü ünsüzdür.
• - harflerin arasına değil, kelimelerin arasına ikinokta (:) konur, başka da bir istisna dışında noktalama işareti yoktur.
  
  - internette bulunabilecek "çeviri" programları işe yaramaz. onlar latin alfabesiyle yazılmış metni, soldan sağa ve harf harf göktürk alfabesine çevirirler. bu da bir işe yaramaz. (sağdan sola çeviren de var ama gene de harf harf çeviriyorlar; bu da işe yaramıyor. bu converter programları yapan tiplerin bunun farkında olup olmadıklarını bilmiyorum)
  
  - sağdan sola yazılan bir alfabedir fakat dikilmiş taş üstünde, yukardan aşağı okunur. okumaya en sağdaki sütunun üst tarafından başlanır, sağdan ikinci sütun ikinci satır olur; böyle devam eder. birinci satırın altına ve üstüne, diğer satırların sadece altına tek çizgi çekilir. (istisna noktalama işareti bu çizgi oluyor.)
  
  - kalın/ince ünlü harfler, kalın/ince ünsüz harfler, tek sesli ünsüz harfler, çift sesliler halinde 4 tip harf bulunur.
  
  - hali hazırda yaşayan bir alfabe olmadığı için; birleşik kelimelerdeki sesli harflerin kullanımında, göktürkçe olmayan kelimelerin yazılmasında/göktürk alfabesinde olmayan harflerin karşlığının bulunmasında türkologların tamamının üstünde fikir birliğine vardığı sabit bir sistematiği yoktur. dolayısıyla kiminin kanaat ederek yazdığına, kimi 'yanlış bu, olmamış' diyebilir.
  
  - yazım sistematiğindeki karmaşaya rağmen, yazılmışı anlaması bizim için kolay bir alfabedir. modern türkçe bilen biri, göktürk alfabesini öğrendikten ve sistematik hakkında da bir kanıya vardıktan sonra, rünleri çok kolay okuyup anlayabilir.