gyges

• eski bir lidya krali.kendinden onceki krali oldurup karisini da alip onun yerine gecmistir.
• lydia kralı kandaules'in muhafızı.kral tarafından kraliçenin eşsiz güzelliğini kendi gözleriyle görüp kabul etmesi için yatak odasında saklanarak kraliçenin soyunmasını izlemeye zorlanır.kraliçe gyges'i görür ve ondan seçim yapmasını ister. ya kandaules'i öldürüp tahta çıkacaktır,yada kendisi ölecektir...o da bakar, kraliçe güzel,taht güzel,yaşamak güzel...öldürüverir efendisini
• para ilk olarak onun zamanda kullanmıştır. bu paranın hammaddesi elektrumdu^* ve paktalos ırmağı'ndan elde edilmişti.
• eski bir lidya kralı olmasının yanında, plato'nun republic'inin ikinci kısmında (book 2) anlatılan bir hikayede de adı geçmektedir. glaucon, socrates'e bu hikayeyi adaletin insanların uymak istedikleri bir kavram değil, uymak zorunda kaldıkları bir kavram olduğunu daha iyi gösterebilmek için örnek olarak anlatıyor. glaucon'a göre adalete uymadıkları takdirde insanlar cezalandırılmasalardı, adalete uymak için de uğraşmazlardı. hatta şöyle söylüyor; "ceza kavramını ortadan kaldırdığınız an, 'adaletli' ve 'adaletsiz' insanlar aynı şekilde davranmaya başlayacaklardır: adeletsizce ve ahlaksızca."
  
  sonrasında anlattığı gyges'in hikayesi de şöyle; lidya'da gyges adlı bir çoban varmış. bu çoban, kral candaules'in hizmetindeymiş. bir gün sürüsünü gezdirirken deprem olmuş ve dağın kenarında bir mağara ortaya çıkmış. mağaraya girince, bir insandan çok daha büyük bir varlığın cesetini görmüş, dolayısıyla buranın mağara değil, lahit olduğunu anlamış. cesetin parmağında da altın bir yüzük görmüş. gidip almış yüzüğü, hemen de takmış. daha sonra çobanlar toplantısı tarzında bir toplaşma olmuş, burada yüzüğü çevirince görünmez olduğunu fark etmiş. böyle süper kahraman gibi olunca da diğer çobanlar etkilenip onu saraya gidecek ulak olarak seçmişler. gyges da saraya gidince yeni gücünü kullanıp kraliçenin aklını çelmiş ve hatta aklını çelmekle kalmayıp onun yardımıyla kralı da öldürmüş, böylece lidya'nın yeni kralı olmuş.
  
  hikayenin sonu her ne kadar bir anda olup bitiyorsa da glaucon ne demek istediğini böylece anlatıyor. dolayısıyla "gücü bulunca en adaletli insan bile sapıtır," mesajına ulaşabiliyoruz.
  
  esas söylemek istediğim de şu ki; one ring to rule them all... ehere kekere. tolkien'in yarattığı yüzük de aynı mantıkta olduğu için söylemeden geçmemek lazım. internette de "ring of gyges, tolkien" gibi aratınca pek çok karşılaştırmalı makale çıkıyor.
  
  tabii aynı mantık dedim ama aslında bu iki yüzük arasında ufak bir farklılık var. önce benzerlikleri söylersek; ikisi de sınırsız güç veriyor. iki yüzük de taşıyıcısını baştan çıkarmaya çalışıyor ve çoğunlukla (plato'nun yüzüğünde tamamen) başarıyor. dolayısıyla yüzük varken en melek gibi insanın bile adaletli davranamayacağını, diğer insanların iyiliğini düşünemeyeceğini iki hikayede de görüyoruz. tolkien'in yüzüğündeki (aslında sauron'un yüzüğü de neyse neheh) esas farklılık, onu takan kişinin takmama şansı var, kendi seçimini zor da olsa yapabiliyor. gollum buna iyi bir örnek değil tabii, hatta frodo da sonlara doğru sapıttığı için pek iyi bir örnek sayılmaz ama samwise gamgee ve galadriel gayet güzel örnekler olabilirler. ikisi de yüzüğü tamamen reddediyorlar, dolayısıyla mümkün. esas mümkün olmayan hem sınırsız güce sahip olup hem de kendini kaybetmemek. bunu tek yapabilen de plato'ya göre herhalde filozof krallar olurdu, çünkü onlar zaten kimseye hükmetmek istemiyorlar ve esas iyi hükümdar da gücü istemeyen hükümdardır. tabii bunun konuyla hiçbir alakası yok.
• tolkien'in gyges'in hikayesinden esinlenerek kullandığı tahmin edilen alegorik karakteri için (bkz: isildur)
  bu insanlar neden bahsediyor yahu? diyorsanız: (bkz: yüzüklerin efendisi)/(bkz: the lord of the rings)
• mö 680-644 yılları arasında lidya kralı olmuş, krallık kendisi ile heraklidlerden mermnad sülalesine geçmiştir.
• gyges/giges'in tahtı heraklesoğullarından mermnadlara geçirmesinin iki ayrı anlatımı var. birisi herodotos historiai'nin ilk ilginç öyküsü kandaules'in kendi eliyle ona karısını seyrettirmesi sonucu ortaya çıkan yakalanma ve eş (tudo) tarafından öldürüp krallığı devralmaya zorlanma. ikincisi gene tutulma/aşık olma, tudo'nın şikayeti ve öldürüleceğini anlama sonucu başarılı bir suikast ile krallığı ele geçirme. şurada seçenekler özetleniyor..
• "süper güç mutluluk getirmez." önermesini örnekleyen hikayedir.
  platon'a göre adalet değerin temelinde yer alır. adaletsiz bir hayat süren kişi hayatını değerli kılamaz.
  vicdan, yani içimizdeki terazi haksız eylemi ödetir. adil bir insan içindeki uyum duygusuyla süper güçlere sahip olandan daha mutlu ve değerli bir hayat sürer.
• ege bölgesi'nde bulunan marmara gölü'nün antik çağdaki ismidir. herodotos'un historiai adlı kitabına göre lidya kralı alyattes'in tümülüsü bu gölün yanındadır.
• efsaneye göre kendisini görünmez yapan bir yüzüğe sahip olan lidya kralı.