hasidizm

• kokeni milat oncesi judaismin ortodoks bir sektini teskil eden hasidimlere dayanan bir akimdir. unutulmaya yuz tutmusken, engizisyon sirasinda avrupa da yeniden guclenmis yillarin getirisinde kaybolmaya yuz tutmusken 18. yuzyilda polonya da yeniden ortaya cikmistir. talmuda karsi daha cok mistisizme dayanan hasidizm felsefesi ogretilerden cok bireyin kendi ozunde yarattigi tanri sevgisini ve ona karsi olan sorumlulugun onemine deginir.
  
  hasidizmden bir paragraf; " dis etkenlerden arinmis bir ulviyete donuk ruh hali icinde tabiatin ortasinda kendi basiniza yururken, butun canlilardan, tastan, topraktan cikan ruhani enerjinin kivilcimlari size dogru fiskirir ve yureginizde katiksiz, arinmis bir ulvi ates olur.... "
• türkiye yahudileri arasında ilgi görmemiş olması birkaç nedenle açıklanabilir:
  
  - her şeyden önce, hasidizm ağırlıklı olarak bir aşkenaz düşünce okuludur. her ne kadar bugün aşkenazların sayısının türkiye'de tükenecek rakamlara ulaşmasından ötürü artık eski çatışmalar göze çarpmasa da sefarad-aşkenaz ayrımı ağırlığını sefaradların oluşturduğu türk yahudi toplumunda her zaman görülen, 19. yüzyılda aşkenazların türkiye'ye akınıyla da iyiden iyiye keskinleşen bir çatışma olmuştur. bu önyargı sebebiyle, aşkenaz kökenli hasidizm, türk yahudilerinde pek geçer akçe olmamıştır.
  
  - 19. yüzyılda popülerleşen ve dünya yahudiliğine siyasal siyonizmle eş zamanlı olarak büyük bir heyecan bahşeden hasidizm hareketi, bu topraklarda sefaradların iki farklı özelliğyle karşılaşınca çaresiz "geri dönmek" durumunda karşılaşmıştır. birincisi 19. yüzyılda sefarad yahudilerinin alliance israelite universelle'in yoğun çabaları sayesinde laik eğitimle ve sekülerizmle tanışmasıdır. alliance'ın en büyük özelliği ise eğitimlerini üstlendiği, yardımda bulunduğu yahudilerin içinde yaşadıkları ülkenin bütünlüğüne saygılı olmalarıdır. bu nedenle, söz konusu eğitime maruz kalan yahudi topluluklarının eğitimli bireyleri laik yaklaşımlarından ötürü hasidizme ve "yaşadıkları ülkeye sadakat-bağlılık" prensibi nedeniyle siyonizme hep mesafeli kalmışlardır. ikinci neden ise, türkiye yahudilerinin, avram galanti'nin de dediği gibi, ağırlıklı olarak (alliance eğitimi almış olanlar dışında) eğitimsiz, geleneksel ve hatta bağnaz olmalarıdır. türk yahudileri -yani sefaradlar- ağırlıklı olarak ortodoksturlar. ortodoks yahudiliğin onlardaki tanımı aşağı yukarı türk müslümanlığına karşılık gelir. kesin ve yargılamadan edinilen inançlar, başka grup ve mezheplere karşı mesafelilik (hatta önyargı) ve aşkenazların toplum nazarındaki fotoğrafı cemaat idaresini elinde bulunduran sefaradları, dolayısıyla tüm türk yahudiliğini hasidizmden uzak tutmuştur.
  
  - bir diğer sebep ise türk yahudiliğinin, alliance gelip de onlara fransızca öğretene kadar ladino'dan başka bir dil bilmemeleri, dolayısıyla ağırlığı yidiş olarak yazılmış hasidik literatürü takip edememeleridir.
  
  sonuç olarak bugün hasidizm bugün bir avrupa/aşkenaz sekterliği olarak yer etmiştir türk yahudilerinin belleğinde.
• ortodoks yahudiliğidir. israel ba'al şem tov tarafından kurulmuştur.
• gerard menuhin'in ailesinin de geldiği dini hareket.
  
  (bkz: #45991416)
• musevilikte (bkz: musevilik) hasidik hareket besht veya ba'al shem tov ( iyi adın efendisi ) olarak bilinen haham israel ben eliezer tarafından ( 1700 - 1860 ) kurulmuştur.
  
  ana inancı vahdet-i vücut ve tanrı' ya (bkz: tanri) tutunmaktır. vahdet-i vücut ise tüm doğal fiziki nesnelerde tanrı' nın olduğudur. (bkz: vahdet i vucud)
  
  ancak vahdet- vücut yahudiler (bkz: yahudi) tarafından çok kabul görmez.
  
  giyindikleri elbiseler ile tanınabilirler. özellikle erkekler uzun siyah ceket, ibadet kemeri, siyah şapka ve tzitzit denilen yeleklerinde giysilerinin dışında asılı duran bir beyaz ip takımı giyerler.
  
  kadınlar ise muhafazakar (bkz: muhafazakar) etek ve uzun kollu bluzlar ve evli kadınlar da saçlarını örterler.
  
  düzenleme: hede ekleme.
• ortodoks yahudilik içinde bile aşırı kalan bir akım. harediliğin bir alt grubu olarak nitelendirilir. haredilik gibi doğu avrupa orijinli bir akım olmasının etkisiyle birçok hasidim tarikatı da doğu avrupa'da çıktıkları bölgelerden adlarını almaktadırlar. en yaygın hasidim tarikatı, adını romanya'nın satu mare kentinden alan satmar tarikatıdır. herhangi bir toplumsal ve teknolojik gelişmeye ve laikliğe uzaklar, günümüzdeki hasidim topluluklar shame society olarak da nitelenebilir. toplumun çoğunluğuna uymamak, rebbe adı verilen, hasidim şeyhi de diyebileceğimiz, sözü yasa sayılan bir adama zıt düşmek, bu topluluktan çıkmak istemek gibi durumlarda insanlar şiddete bile maruz kalabiliyor. yahudi şeriatı denebilecek tarzda uygulamaları olmaktadır. hasidim kadınlara zorla peruk giydirilmektedir. korunmadıkları için de hasidimler resmen mitoz bölünme gibi üremektedir. bundan dolayı yahudiler içinde de sayıları artmaktadır.
  
  israil içinde de bulunmalarının yanında bu güruhun en aşırı, absürt ve(ya) ilginç örneklerine israil dışında rastlayabiliriz. satmar tarikatının üyeleri, brooklyn'deki kent yaşamının inançlarını kötü etkileyeceği bahanesiyle kente yakın, ancak kırsal bir yerde kiryas joel adlı bir yerleşim kuruyorlar. burada ancak yidiş konuşuyorlar, eğitim tamamen dinsel hükümlere göre, yaşam da yukarıda belirtilen düzene tamamen uymakta. düşünün, amerika birleşik devletleri gibi bir ülkenin sınırları içinde bulunan bir kasabada katı bir harem selamlık uygulaması var. rebbenin, ya da şıhın dediği zaten yasa hükmünde, diyelim yamuk yaptınız, sizi yollamazlar da, mahalle baskısı ile yıldırırlar.
  
  bu kasabanın demografik kayıtları, hasidim yaşamını doğrulayacak istatistikler de ortaya çıkarmaktadır. kiryas joel nüfusu 2000-2010 arasında %53.6 artmıştır, nüfus yoğunluğu km^2 başına 7000 kişi olarak hesap edilmiş 2010 abd nüfus sayımında. hong kong gibi maşallah. kasabadaki hanelerin büyük çoğunluğunda evli ve çocuklu aileler yaşamaktadır. hane başına düşen insan ortalama 5,74. iki kişiyi karı koca saydık, geri kalanların hepsi çocuk, kazaen olsa bile doğuyor^*. benzeri yerleşmeler amerika, kanada ve israil'de yine bulunmaktadır.
  
  edit: imla
• türkiye'deki en islamcı grupları bile yobazlıkta cebinden çıkaracak, yobazlığın kitabını yazmış doğu avrupa kökenli yahudi cemaati.
  
  anadilleri olarak yidiş denen almancanın ibranice ve diğer doğu avrupa dilleri ile karışmış halini kullanırlar. alfabeleri ibrani alfabesidir, bu dili duyduğunuzda kulağa almancanın biraz tuhaf telaffuzlu hali gibi gelir.
  
  cemaat en yoğun olarak kuzey amerika'da new york ve kanada ile israil'de bulunur. avrupa'da da londra, berlin, frankfurt, antwerp gibi şehirlerde de bulunurlar. tamamen kapalı bir toplum yapısına sahiptirler, kendi mahalleleri, okulları, hastaneleri vesaire vardır. çok çocuk yapıp onları kendi okullarında okutup kendi sosyal çevrelerinde büyütürler. bu nedenle cemaatten çıkan veya çıkmaya cüret eden kişi new york'un göbeğinde yaşasa bile dış dünyaya dair bir şey bilmemektedir, bu nedenle ayrılan cemaat üyeleri ya şuça bulaşır ya da bağımlı olup hayatını bir rehabilitasyon merkezinde geçirir. internet kullanmak, televizyon izlemek, dini kitaplar dışında seküler dünyaya ait kitapları okumak ve seküler etkinliklere katılmak yasaktır. 2012 yılında abd'de yapılan büyük toplantı sırasında cemaat liderleri akıllı telefon ve internete savaş açmıştır.
  
  kadınlara karşı tavırları da iyi değildir, kadının eğitimi diye bir şey yok gibidir, önemsenmez. kadın yalnızca çocuk doğurmak ve soylarını devam ettirmek için vardır. kadınlar ve erkekler haremlik selamlık şekilde yaşarlar. kadınlar evlenmeden önce saçlarını tamamen kesip başörtüsü takarlar. ve islam'daki tesettüre benzer bir şekilde kapalı giyinirler.
  
  cemaat bu kapalı toplum sayesinde varlıklarını koruduklarını savunur. cemaatten ayrılma oranı %2 civarındadır, ayrılana karşı her türlü zulmü ve dışlamayı da kendilerinde hak görürler.
  
  yehova aralarına düşürmesin, amin!
• netflix'teki one of us belgeselinde bahsedilen inanılmaz katı kuralları olan yahudi mezhebi. cemaatten ayrılanları kurdukları "yardım-kardeşlik-birlik" ekosisteminden mahrum bırakmakla cezalandırıyorlar. internet en büyük düşmanları. özellikle çocukların ulaşamaması için ellerinden geleni yapıyorlar.
  
  cemaatten ayrılan 19 yaşındaki çocuğun google ile tanışmasını, wikipedia diye bir şeyin varlığını öğrendiğinde yaşadığı şaşkınlığı anlattığı kısım çok ilginçti. çocukları yalnızca kendi okullarında eğitiliyor ve birçok bilgiden mahrum bırakılıyor. okul kitaplarında kız çocuklarının yüzleri karalanmış. bunun gibi birçok hayrete düşüren kuralları ve uygulamaları var.
• 18. yüzyıl sonlarında doğu avrupa'da (polonya) israel ba'al şem tov tarafından kurulan dini bir cemaattir.
  
  ibranice dindar anlamına gelen hasid sözcüğünden türemiştir.
  
  (bkz: hasidler)
• 2012 yılıydı. kız arkadaşlarımla new york uçağındayız, orta sıraya oturmuşuz. hemen yanımıza hasidik bir çift geldi.
  
  kadının saçları görünmesin diye taktığı plastik peruğu, adamın lüleleri, şapkası, gömleğinden sarkan ipleri yeterince dikkat çekmiyormuş gibi bir de o saçaklar adam bavulunu yukarı koyarken arkadaşımın saçındaki tokalara takıldı.
  
  gülmekten gözümüzden yaşlar geldi; tam 20 yaşındayız, ota boka gülüyoruz zaten. adamın ipleri arkadaşımın saçından kurtarması en fazla 4 saniye sürmüştür ama yüzündeki o utancı ben bugün bile dün yaşanmış gibi hatırlıyorum.
  
  adam dediğime de bakmayın, muhtemelen aynı yaştaydık. kim bilir yanındaki karısı kaç yaşındaydı, kaç yaşında evlendirilmişti?
  
  bambaşka bir dünyaları var. cemaatten ayrılıp yeni bir hayat kurmaya çalışanların yaşadıklarının anlatıldığı one of us belgeselini bu uçaktaki arkadaş yüzünden midir bilmem; ağlaya ağlaya izledim. (netflix'te bulabilirsiniz)