hatayi

• şah ismail'in mahlasıdır.
• yazdigi siirlerin cogu deyis tarzinda bestelenmis ve kuzen olan huseyin ve ali riza albayrak'in cabalariyla bir muzik albumu haline getirilmis olan zat-i muhterem (bkz: sah hatayi deyisleri)..
• ... tek mısrası yeter sanki:
  
  "içmişem bir dolu, olmuşam ayık."
• çince kökenli bir kelimedir..
  
  (bkz: ha tai)
• kadın ismi olarak kullanılan bir kelimedir.
• hakikat bir gizli sirdir
  acabilirsen gel beri
  kufr icinde iman vardir
  secebilirsen gel beri
  
  acildi cennet kapusu
  lal-u gevherdir yapusu
  kildan incedir koprusu
  gecebilirsen gel beri
  
  canimiz melek canidir
  tenimiz selman tenidir
  ictigim aslan kanidir
  icebilirsen gel beri
  
  pirimden ogut almisam
  ustadimdan ders almisam
  men kanadim baglamisam
  ucabilirsen gel beri
  
  men bagcelerin guluyem
  ayn-i cem bulbuluyem
  kirk kapunun kilidiyem
  acabilirsen gel beri
  
  sah hatayi'm eydur heman
  daglari burudu duman
  iste incil, iste kuran
  secebilirsen gel beri
  
  hatayi (sah ismail)
• siyasal yanıyla da, dinsel inançlarıyla da, gizemciliğiyle de, ozanlığıyla da önemli bir kişiliği olan şah ismail safavi, şiirlerini "hatayi" takma adıyla yazmış, söylemiştir.
  hatayi, asıl adıyla şah ismail, 1486'da doğmuştur. erdebilli şeyh safiyeddin soyundan gelir. anasının babası olan uzun hasan ölünce, iran ve azerbeycan'da karışıklıklar çıkmış, şah ismail bu karışıklıklardan, ayaklanmalardan yararlanarak, dillerini konuştuğu, kültürlerini benimsediği "şii-alevi türkmen aşiretleri"ni çevresinde toplamış, 1502'de azerbaycan'ı ve irak'ı ele geçirmiş; kendisini şah ilan etmiştir. böylece "şii-alevi"liği temsil eden. şah ismail, sünniliğin temsilcileri olan yavuz sultan selim ile özbek hanı şiybanı karşı karşıya gelmiştir. aynı zamanda şeyh de olan şah ismail, "şeyh"lik ile "şah"lığı da birleştirmiştir. bu "şii-alevi" kesimle, "sünni" kesimin karşı karşıya gelmesi, doğal olarak savaşlara yol açmıştır.
  şah ismail, 1510'da merv'de özbek hanı şiybani'yi yenmeyi başarmış, horasan'ı almış ama 1514'te birinci selim'in önünde çaldıran'da yenilmiştir. böylece başkent tebriz ile musul'a dek bütün irak'ı yitirmiştir. bundan sonra da savaşlar sürmüş ise de, şah ismail, kurduğu devletin sınırlarını daraltmak zorunda kalmıştır.
  şah ismail (hatayi) 1524'te erdebil'de ölmüştür. kendisinin hem aruzla farsça, hem de azeri türkçesiyle, türk halk şiiri gelenekleri doğrultusunda heceyle yazılmış şiirleri vardır.
  hatayi'nin, edebiyat alanında asıl ünü, önemi, türkçe olarak yazdığı, halk şiiri geleneklerini yürüten şiirlerindedir. bu yanıyla anadolu'da büyük etkinliğini sürdürmüştür. elbette, özellikle şii-alevi kesimler üzerinde.
  hatayi, bu şiirleriyle anadolu'da şii-alevi'liği yayma amacında olan demeleri ve nefesleriyle güçlü, etkin bir ozan olarak kendisini kabul ettirmiştir.
  "dehname" adlı bir mesnevisi ve "divan"ı vardır.
• şah hatayi'nin yaptığı en güzel sevgili tanımı için: (bkz: #9751097)
• ince kıvrımlarla birbirine bağlanan madalyonlar içinde toplanan üsluplaştırılmış çiçek ve yapraklardan meydana gelen kıvrıkdallı türk süslemesi.
  
  bu tarz hatay veya kıtay denilen doğu türkistan'da ortaya çıktığı için hatayi adını almıştır.
• bir derdim var bin dermana değişmem demiş.
  ^*