• osmanlı'nın rus himayesine girdiği anlaşmadır. rus etkisinden rahatsız olan ingilizler, daha sonra başka anlaşmalar ortaya atarak osmanlı'yı rus himayesinden çıkarıp, herkesin ortak himayesine alıp orta malı etmişlerdir. ancak osmanlı'nın ilk resmi kocası bu anlaşma ile rusya olmuştur. daha sonra kocalarının sayıları sayılamayacak kadar çoğalmıştır. yıl 1833. osmanlının bittiği andır o aslında. gerisi gereksiz uzatmalar...
  • ingiltere ve fransa, osmanlı hukumetı'nın adana'nın mehmet ali paşa'ya verilmesını benimseyip kabul etmesi sonucunda, mısır valisine karşı tehdıde varan baskılardan vazgecmişlerdi. boylece osmanlı hukumetı, adları gecen her iki devletın kendısıyle mısır valisi arasındakı sınır sorununun cozumlenmesı olmadığını, ancak rus kuvvetlerının istanbul boğazından suratle ayrılmalarının sağlamak olduğunu artık iyice anlamıştı; ayrıca her iki devlet, osmanlı hukumetı ıle mehmet ali paşa arasında arabuluculuk etkinliklerınde bulunurlarken osmanlı hukumetı'nın değil, isyancı mısır valisinin cıkarlarını gozonune alıp savunma durumunda gorunmuşlerdır. işte bu nedenlerın ışığı altında kutahya anlaşması'nın imzalanmasına rağmen geleceğini garanti altına almayı tasarlayan sultan ikinci mahmut, ingiltere ve fransa'ya mısır sorununda guven duymadığı için, mehmet ali paşa'nın da ayaklanma hareketıne başladığının ilk gunlerınde osmanlı devleti'ne ısrarla yardım onerısınde bulunan rusya'nın desteğini benimsemiş ve bunun surdurulmesını ıstemişti. öte yandan ıstanbul boğazı'na askeri birlikler sevketmek suretıyle osmanlı devleti'ni etki altına tutmayı planlayan rusya, mısır sorununun cozumlenmış olmasına rağmen, babıalı'ye baskı yapmaktan geri kalmıyor, ayrıca boğazlardaki kuvvetlerını gerı çekmek için oyalayıcı bır polıtıka uyguluyordu. olayların bu şekilde gelişmekte oldugu sıralarda sultan ıkıncı mahmut, istanbulda bulunan rus elçisi ile olağanustu olarak istanbula gonderılen kont orlov'a** ''bir osmanlı-rus savunma anlaşma ve ittifakının yapılmasından yana olduğunu'' bildirdi. bu isteğinin kabul edılmesı uzerıne ahmet fevzi paşa, husrev paşa ve reisulküttap akif efendi'den oluşan osmanlı heyetı ile orlov ve butenev'in oluşturduğu rus heyeti arasında istanbul'da duzenlenen toplantıda yapılan gorusmeler sonucunda, iki devlet arasında bir önsoz 6 açık 1 gizli maddeden oluşan hunkar iskelesi anlaşması imzalandı (8 temmuz 1833). ''osmanlı devleti-rusya arasında gerçekleştirilmiş olan barış ile iki devletin dostça geçinmelerinin sürdürülmesi için bu anlaşmayı düzenledikleri'' belirtilen onsoz'den sonra kabul edilen maddeler soyledır:

    1- savunma amacıyla yapılan bu anlaşma uyarınca, saldırıya uğrayacak tarafa, otekı taraf olan devlet, her turlu yardımı yapmakla yukumlu olacaktır.
    2- edirne anlaşması ve bu anlaşmaya bağlı olarak ımzalanan butun anlaşmalar, iki devletçe yenıden onaylanacaktır.
    3- osmanlı imparatorlugu'na herhangibir saldırı oldugu taktirde rusya, karadan ve denizden iki taraf arasında belirlenıp kararlaştırılacak sayıda askeri birlikler gonderecektir.
    4- yardım isteyecek olan taraf, yardıma gonderılen butun kuvvetlerın (kara ve deniz) giderlerini odeyecektır.
    5- bu anlaşma 3 yıl sureyle yururlukte kalacaktır.
    6- bu savunma anlaşması iki ay ıçınde, ya da mumkun oldugu kadar daha erken bır zaman içinde iki tarafça karşılıklı olarak onaylanıp değiştirilecektir.

    bu anlaşmanın gizli maddesının kapsamına gore ''bu savunma anlaşmasının maddelerı uyarınca her iki devlet, ulkelerının savunması ve guvenliği amacıyla bırbırlerıne maddı yardım yapacaktır; fakat rus yardımına karşılık osmanlı devleti, rusya'ya maddi bir yardım yapma durumunda kalcak olursa bunun zorlugunu takdir eden rus çarı, bu yardımı istemeyecektir. buna karşılık osmanlı devleti, gereklı durumda siyasal ve askeri kuvvetlerını rusya'nın cıkarları doğrultusunda, çanakkale boğazı'nı yabancı devletlerın savaş gemılerıne kapatacaktır''
    bu gızlı madde uyarınca, rusya ile otekı avrupa devletlerı arasında herhangıbır savaş oldugu taktirde osmanlı hukumetı, canakkale boğazını rusya ile savaşan devletin, ya da devletlerın savaş gemılerıne kapatacak, fakat rus donanması, çanakkale ve istanbul boğazlarından girip çıkabıleceklerdır. gercekten bu anşlaşma sonunda osmanlı devletı, rusya'nın maddı yardımını saglamasına karşılık rusya'da akdenız yonunden ulkesıne yoneltılebılecek onleme olanagına sahıp oluyordu. ayrıca ve ozellıkle rusya, boğazlar uzerındekı otekı avrupa devletlerınden daha cok yetkı sahıbı durumuna gelmış oluyordu ki, bu sonuç da rusya'ya osmanlı ımparatorlugu uzerınde oluşturmaya calıştıgı himaye siyasetının ilk evresını gercekleştırme olanagı sunuyordu. soz konusu bu anlaşma sonucunda rusya, artık kalmasında gerek gormedıgı, ozellıkle avrupa devletlerının baskıları nedenıyle de, istanbul'daki savaş gemılerını ve askerı bırlıklerını geri çekmede tereddut etmedi. fakat ote yandan bu anlaşmaya tepki gostermekte gec kalmayan ingiltere ve fransa, sozkonusu anlaşmanın boğazlarla ilgili maddesı nedenıyle osmanlı ve rus devletlerını siddetle protesto ederek bunu kabul edip tanımayacaklarını açıkladıktan sonra bir guc gosterısı nıtelgınde olmak uzere akdeniz'deki savaş gemılerını çanakkale boğazı cıvarına sevkettilerse de avusturya ve prusya devletlerının rusya'nın bu tutumunu desteklemelerı uzerıne, daha başka hareketlerde bulunmaktan çekındıler. soz konusu anlaşma sonucunda osmanlı devleti, mehmet ali paşa'nın vuku bulması muhtemel herhengıbır askerı harekatına karşı gereklı onlemlerı almış ve dolayısıyla mısır valisinin butun hareket ve etkinliklerını yakından izlemeye başlamıştır.
  • 8 temmuz 1833 tarihinde osmanlı devleti ile rusya arasında imzalanan karşılıklı yardımlaşma ve saldırmazlık antlaşmasıdır.
    aynı zamanda boğazlar sorunu da bu antlaşma ile başlamıştır.
    bu antlaşma ile osmanlının ruslar ile fazla yakınlaştığı endişesine kapılan ingiltere beş yıl sonra baltalimanı antlaşması 'nı imzalayacaktır.
  • madde 1:" is bu antlasma ile sirket-i hayriye vapurları ile seyahat eden yolcular surme iskele verilmeden kat-i surette vapurdan atlamayacaklarını taahhut ederler. aksi takdirde vuku bulabilecek her turlu kaza neticesinde sirket-i hayriye muessesesi mesul tutulamaz." maddesini iceren antlasma.
  • beykoz'a bağlı yalıköy'de yapılmış antlaşmadır.
  • ayrıca boğazların ilk defa uluslararası bir sorun olarak uluslararası politik sahneye çıkışına sebep olmuştur. osmanlının, kavalalı mehmet ali paşa isyanı karşısında öd-dışkı kokteyli imal etmesi anlaşmanın sebebidir.
  • sequeli de cekilmi$tir ve bir saat kadar once ne$redilmi$tir
    (bkz: baltalimani antlasmasi)
  • (bkz: moskof taşı)
  • salah birsel'in " boğaziçi şıngır mıngır" adlı kitabında bu hususa şu şekilde değinilmiştir:
    yunanistan bağımsızlığını kazandıktan sonra, mora valiliği görevi sona eren mehmet ali paşa suriye valiliğini talep eder. talebi onaylanmaz.
    bunun üzerine mehmet ali paşa, sayda valisi abdullah bey'in kendisine olan 11.000 kese altınlık borcunu bahane ederek, oğlu ibrahim paşa'yı suriye üzerine sekiz alay piyade, dört alay süvari ile gönderir.
    ibrahim paşa gazze, yafa, kudüs ve hayfa'yı ele geçirir. akka kalesi 6 ay dirense de akka da düşer. istanbul hükümeti işin ciddiyetinin farkına varır.
    ibrahim paşa'nın ordusu 1832'nin 9 temmuz günü humus'ta halepli mehmet paşa'nın birliklerini, 20 gün sonra da iskenderun'a bağlı belen mevkiinde serasker ağa hüseyin paşa'nın birliklerini yenilgiye uğratarak istanbul üzerine yürüyüşüne devam eder.
    istanbul'da toplanan 60 bin kişilik ordu sadrazam reşit mehmet paşa kumandanlığında, konya'da ibrahim paşa'nin birlikleri ile süngü süngüye savaşır. mısır ordusunda saflar bozulursa da, kaderin cilvesi, sis ve kar yüzünden sadrazam kendi birliği sandığı bir bölük mısır atlısının eline tutsak olarak düşer ve savaş rüzgarı da tersine döner.
    bu gelişmeler üzerine çar 1. nikola emir subayı muravief'i istanbul'a göndererek, sultan 2. mahmut'a asker ve donanma yardımı teklif eder. ibrahim paşa'nın tam o günlerde kütahya'yı ele geçirmesi, sunulan teklife padişahı evet dedirtir.
    bu gelişmeler üzerine rusların sivastopol donanması sarıyer civarında bulunan büyükdere dolaylarında demir alır. rus erleri ise beykoz'a bağlı yalıköy civarında bulunan hünkar iskelesi dolaylarında kurulan çadırlara yerleştirilir.
    mehmet ali paşa "hale-yola sokulamadığından", sultan mahmut rus ordusuna yeniden çağrı çıkarır ve 10-12 bin rus askeri daha getirtip üsküdar'a yerleştirilmesini sağlar.
    ingiltere ve avusturya'nın da devreye girmesi ile 1833 senesinde temmuz ayının 8. günü hünkar iskelesi antlaşması imzalanır. anlaşma sonrası iki gün içinde, rus donanması ve askeri birlikler istanbul'u terk eder.
    o günleri anımsatmak üzere servi burnu'nda bulunan tepecik üzerine bir yüzü türkçe diğer yüzü rusça yazıtlar içeren bir anıt dikilir. seyit mehmet pertev paşa'nın elinden çıkmıştır bu anıt.
    birinci dünya savaşının ilk günlerinde ittihad-ı osmani okulu öğrencileri anıtı ortadan kaldırmışlardır.
    salah birsel bu konuyu kendi öyküleme tekniği ve kendi dağarcığıyla çok akıcı anlatmıştır. ben yalnızca özet geçmeye çalıştım. "salah bey tarihi"; belge, kronik vs içeren halil inalcık kitapları gibi değil, tarihi daha çok öykü misali anlatan kitap serisidir.
    meraklısı için: salah birsel, boğaziçi şıngır mıngır, sel yayınları,369-370.
  • boğazlar sorununa neden olan rusya’ya ayrıcalıklar tanınan ve osmanlı’nın boğazlar hakkında egemenliğini son kez kullandığı anlaşmadır.
hesabın var mı? giriş yap