isfendiyaroğulları

• osmanli imparatorlugu kurulmadan once anadoluda varlik gosteren beyliklerden ismi en uzun olani
• (bkz: candarogullari)
• kastamonu ve sinop'u içeren beyliktir. zonguldak, samsun ve çankırı'nın da bir bölümünü içermektedir. 1461 yılında fatih tarafından fethedilmiştir.
  bayrakları davud'un yıldızı şeklindedir.
• (bkz: iskandinavoğulları)
• börklüce mustafa karaburun'da şeyh bedrettin ad ve namına ayaklanınca, şeyh bedrettin'in "bu osmanlı artık benim kelleyi uçurur" deyip iznik'ten kaçarak sığındığı beyliktir.
• (bkz: spandiyadh hanedanı)
• börklüce mustafa'nın çarmıha gerilmesi ve torlak kemal'in asılması sırasında iznik'te olan şeyh bedreddin, 1416'da apar topar kastamonu'ya kaçarak isfendiyaroğulları beyliğine sığınır. fakat bey, osmanlı rejiminin hışmından korktuğundan şeyh bedreddin'i bir gemiye bindirip kırım'a doğru gönderir. fakat gemi kırım'a değil eflâk'a gider. sonrasında ise bedrettin eflâk'tan, isyanını başlatacağı deliorman'a geçer.
• candaroğulları beyliğidir. osmanlılar candaroğulları'na 1392 yılından sonra bu ismi takmıştır.
  
  beyliğin tarihi kısaca şöyledir:
  1309'da çobanoğulları beyliği'nin yıkılmasıyla, kastamonu-sinop bölgesine candaroğulları beyliği hükmetmeye başlamıştır. beylik, kurulduğu dönemde anadolu'daki her beylik gibi ilhanlılar'a tabiiydi ve vergisini vermekteydi. 1330'lu yıllarda anadolu'daki ilhanlı hakimiyeti son bulunca bağımsızlığını ilan etti. ilk zamanlarda candaroğulları, osmanlılar'la akrabalık kurmuşlar, batı anadolu'daki bizans topraklarına ortak harekatlar düzenlemişlerdir. 1360'lı yıllarda osmanlılar hem balkanlar'da hem anadolu'da topraklarını genişletmişti. buna karşılık candaroğlu beyleri de iyice güçlenen osmanlılara bağlılıklarını bildirmeye başlamıştı.
  
  kötürüm bayezid (1361-1385) döneminde oğulları arasında taht mücadeleleri başlamıştı. kötürüm bayezid, tahtı küçük oğlu iskender'e bırakmak istemekteydi. buna karşı çıkan büyük oğlu süleyman, kardeşi iskender'i öldürdü. bunun üzerine candarlı lideri de oğlu süleyman'ın çocuklarını öldürttü. süleyman da kaçarak osmanlılar'a sığındı. bu olayla beraber candaroğulları ile osmanlılar ilişkilerindeki dostluk dönemi sona ermiş oldu. kötürüm bayezid, anadolu'daki güç hükümdarlardan kadı burhaneddin ile yakın ilişkiler kurma yoluna başvurdu.
  
  osmanlı sultanı murat hüdavendigar, candarlı veliahtı süleyman'a bir ordu vererek babasının üzerine yolladı. baba-oğul kastamonu'da karşı karşıya geldi. oğul süleyman savaşta galip gelip kastamonu'yu ele geçirdi ve burada hükümdarlığını ilan etti. kötürüm bayezid ise yenilgiden sonra sinop'a çekildi. böylelikle candaroğulları ikiye ayrılmış oldu. fakat bu durum kısa sürdü. kötürüm bayezid 1384'te kastamonu'yu tekrar ele geçirdi. süleyman da kaçıp tekrar osmanlı'ya sığındı. süleyman osmanlı'ya sığındığı bu dönemde padişahın kızıyla evlendi.
  
  1385'te kötürüm bayezid'in ölmesiyle sinop'ta bayezid'in bir diğer oğlu isfendiyar bey tahta geçti. bu dönemde candaroğlu süleyman ise kastamonu'da osmanlılar'ın desteğiyle hükümdarlığını sürdürdü. osmanlı'nın düzenlediği karaman ve kosova seferlerine katıldı. süleyman'ın osmanlılar ile olan bu birliği 1391'de bozuldu. bunun nedeni; padişahı yıldırım bayezit'in anadolu seferleriyle çoğu beyliği yok etmesi, anadolu'yu osmanlı toprağı haline getirme isteği idi. bu yüzden candaroğlu süleyman bir süre sonra sıranın kendisine de geleceğini düşünmeye başlamıştı. bu nedenle o da babasının geçmişte yaptığı gibi kadı burhaneddin ile ittifak olmaya yöneldi.
  
  1392'de candaroğlu süleyman'ın osmanlılar'ın aleyhinde siyaset izlemeye devam etmesi nedeniyle yıldırım bayezit bir anadolu seferi başlattı. bu seferde osmanlı ordusu kastamonu'ya girip, süleyman'ı ve ordusunu yok etti. böylelikle candaroğulları beyliği'nin kastamonu bölgesi resmen ortadan kalkmış oldu. sinop'ta ise isfendiyar bey'in hükümdarlığına devam etti.
  
  1390'lardaki kadı burhaneddin - yıldırım bayezit çekişmesinde isfendiyar bey kadı burhaneddin'in tarafında yer aldı. bu dönemde yıldırım bayezit'in bir ordusu sinop'u kuşattıysa da ele geçirememişti.
  
  1400'lerde yıldırım bayezit ile timurlenk çekişmesi başlayınca isfendiyar bey direkt timurlenk'in yanında yerini aldı. 1402'deki ankara savaşı'nda timurlular, osmanlılar'ı bozguna uğratınca anadolu'da bir otorite boşluğu doğdu ve timurlenk, anadolu'daki eski beylere topraklarını geri dağıtmıştı. isfendiyar bey'e de sinop, kastamonu, çankırı bölgesinin yönetimini verdi.
  
  timur'un anadolu'dan çekilmesiyle osmanlı şehzadeleri arasında taht mücadelesi başladı. (bkz: fetret devri) bu mücadelede isfendiyar bey, çelebi mehmet'i destekledi, çelebi mehmet de yaklaşık 10 yıl süren bir mücadelenin sonunda 1413'te osmanlı tahtına geçti. bundan sonra 1417'ye kadar osmanlılar ile isfendiyar bey'in ilişkileri dostane seyretti.
  
  1417'de isfendiyar bey'in oğlu kasım osmanlı'ya sığınıp, kastamonu ve çankırı'nın kendisine verilmesini istedi. çelebi mehmet bunu kabul etti ve isfendiyar bey'e bu durumu bildirdi. isfendiyar bey de bunu reddedince iki devlet arasında bir savaş daha yaşandı. isfendiyar bey bu savaşta yenildi ve beylik tekrar ikiye bölünüp, osmanlı'ya bağlandı.
  
  çelebi mehmet'in 1421'de vefat etmesiyle isfendiyar bey oğlunun hükmettiği toprakları tekrar geri aldı. diğer yandan ikinci murat'a karşı ayaklanan düzmece mustafa'ya da destek verdi. (bkz: düzmece mustafa isyanı) bu nedenle osmanlı - isfendiyar bey savaşı tekrar yaşandı, isfendiyar bey tekrar yenildi. isfendiyar bey bu yenilgiden sonra osmanlı'nın tüm şartlarını kabul etti hatta torununu da ikinci murat'la evlendirdi. buna karşılık ikinci murat da kız kardeşlerini isfendiyar bey'in sarayına gelin olarak olarak gönderdi. 1423'te başlayan bu dostluk döneminde isfendiyar bey; kastamonu - sinop bölgesinde, oğlu kasım da çankırı'da hüküm sürmeye devam etti.
  
  isfendiyar bey 1440'ta vefat etti, yerine oğlu ibrahim geçti. ibrahim döneminde beylik osmanlı'ya bağlılığını devam ettirdi. bu dönemde karadeniz'den geçen yabancı devletlerin gemilerine, özellikle de venedik gemilerine el koymaya devam edildi. fakat ceneviz gemilerine osmanlı-ceneviz antlaşması'nın varlığından dolayı dokunamamışlardır.
  
  1443'te beyliğin başına fatih sultan mehmet'in kız kardeşiyle evli olan ismail bey geçti. kardeşi kızıl ahmet bey onun hükümdarlığını tanımayıp osmanlı'ya başvurdu. osmanlı bu sorunu kızıl ahmet'e bolu sancağı'nı vererek kapatma yoluna başvurdu. ikinci mehmet'in cülusuna kadar isfendiyaroğulları ile osmanlılar arasındaki ilişkiler iyi seyretti. osmanlı'nın istanbul kuşatmasında ismail bey osmanlı'ya destek oldu, hatta ikinci mehmet tarafından imparatora elçi olarak bile gönderildi.
  
  ikinci mehmet de anadolu'da siyasi birlik istediğinden 1459'da anadolu'ya sefer düzenledi. bu seferde önce amasra'daki ceneviz hakimiyetine son verdi. ismail bey ilk başta bu seferin kendi üzerine düzenlendiğini sanıp ordusuyla beraber bolu'ya çekilmişti. amasra'nın osmanlı hakimiyetine girmesi ismail bey'i fazlasıyla endişelendirdiğinden ilk önce trabzon rum imparatorluğu'yla daha sonra da akkoyunlular ve karamanoğulları ile temasa geçti. bu dönemde roma'ya bile elçi gönderdiği rivayet edilir.
  
  1460'ta ikinci mehmet tekrar anadolu'ya sefer başlattı. osmanlı ordusunun ilk durağı da sinop oldu. ismail bey hiç direnmeden teslim oldu ve beylik resmen ortadan kalktı. (1460-1461)
  
  kaynakça:
  yaşar yücel - ''candaroğulları'' - tdvia - cilt 7 - türkiye diyanet vakfı yayınları - yıl: 1993 - sayfa: 146-149.
  selahattin döğüş - ''osmanlı-candaroğulları ilişkileri'' - gaziantep üniversitesi sosyal bilimler dergisi - cilt: 14 - sayı: 4 - yıl: 2014 - sayfa: 1043-1053.