israil işçi partisi
-
israil işçi partisi (ibranice: mifleget haavoda ha-yisra elit), israil'de merkez sol siyasi parti. sosyal demokrat ve siyonist bir parti olan işçi partisi sosyalist enternasyonal'e tam üye ve avrupa sosyalist partisi'ne gözlemci üyedir. israil'de ocak 1968'de sosyalist eğilimli üç partinin birleşmesiyle kurulan siyasi parti. 1977'ye değin ülkeyi yönetmiş, 1984-90 arasında iktidarı sağcı likud cephesi'yle paylaşmış, 1992'de uzun süredir ilk kez seçimleri kazanarak sağın temsil edilmediği bir hükümet kurmayı başarmıştır. 1996'ya kadar sağın temsil edilmediği hükümetlerde yer almıştır. bu tarihten itibaren ancak koalisyonlarla iktidar olabilen israil işçi partisi, hem israil kamuoyunun belirgin biçimde sağa kaymasıyla, hem de yeni ortaya çıkan siyasi akımlar nedeniyle israil siyasetinde uzun süredir devam eden gücünü büyük ölçüde kaybetmiştir.
israil işçi partisi'ni oluşturan örgütlerden en büyüğü mapay (mifleget poale erets yisrael - israil ülkesi işçilerinin partisi), ahdut ha-avoda (işçilerin birliği; kuruluşu 1919) ile david ben-gurion'un ilk partisi ha-poel ha-tsair 'in (genç işçi; kuruluşu 1905) birleşmesi sonucunda 1930'da kuruldu. 1930'larda filistin'deki yahudi toplumunun başat partisi durumuna geldi. 1948'de israil devleti'nin kuruluşundan sonra 29 yıl süreyle (1968'den sonra israil işçi partisi'nin parçası olarak) iktidarı elinde tuttu. david ben-gurion, levi eşkol, golda meir, izak rabin ve abba eban, mapay'ın önde gelen yöneticileriydi. israil işçi partisi'nin ikinci kurucu partisi, ahdut ha-avoda-poale tsiyyon (işçilerin birliği-siyon işçileri) 1944'te mapay'ın reformcu eğilimlerini protesto etmek amacıyla partiden ayrılan bir grup mapay üyesi tarafından kuruldu. büyük ölçüde kibbutzlardaki seçmenlerin oyunu alan parti, 1965'te mapay'la bir “işçi ittifakı” kurdu, üç yıl sonra da israil işçi partisi'nin kuruluşuna katıldı. partinin üçüncü kurucu örgütü rafi (tam adı reşimat poale yisrael [israil işçileri birliği]), ben-gurion'un 1965'te levi eşkol'le siyasal ve kişisel bir kavgaya girişmesinden sonra yandaşlarını toplayarak yeni bir parti kurmaya karar vermesiyle ortaya çıktı. rafi üyelerinin çoğu 1968'de israil işçi partisi'ne katılınca, david ben-gurion ile birkaç yandaşı yeni partinin dışında kalarak kendi küçük partileri devlet birliği'ni kurdular.
israil işçi partisi, kuruluşundan bu yana genellikle siyonist ve sosyalist eğilimli mapam'la (birleşik işçi partisi) birlikte işçi ittifakı (maarah) içinde yer aldı. israil işçi partisi önderliğindeki işçi ittifakı, 1969-77 arasında koalisyon hükümetleriyle israil'i yönetti. 1977'de iktidarı likud adlı sağ koalisyona bıraktı. temmuz 1984 seçimlerinde işçi ittifakı'nın toplam 44, likud'un ise 41 milletvekilliği kazanması üzerine, iki birlik ortak bir hükümet oluşturdu. ama bu koalisyonu protesto eden mapam, işçi ittifakı'ndan ayrıldı. ortak hükümetin ilk başbakanlığını anlaşma gereği 25 ay süreyle israil işçi partisi önderi şimon peres üstlendi. ekim 1986'da bu görevi dışişleri bakanı ve likud lideri izak şamir'e devretti. aynı tarihte dışişleri bakanlığını üstlenen peres, filistin sorununda şamir'den daha ılımlı bir çizgi izledi. işçi ittifakı'nın oy kaybına uğradığı kasım 1988 seçimlerinin ardından koalisyonu bozan likud, dinci partilerle yakınlaşma politikasına yöneldi ve 1990'da işçi ittifakı'nın katılmadığı bir hükümet kurdu. izak rabin şubat 1992'de şimon peres'in yerine parti başkanı oldu. aynı yıl haziranda yapılan seçimlerin sonunda işçi partisi 44 sandalyeyle parlamentoda çoğunluğu kazanınca, izak rabin başkanlığında yeni bir hükümet kuruldu. rabin, filistinlilerle yapılan ve oslo antlaşması'yla noktalanan barış görüşmelerinin sürdürülmesinden yana oldu. ancak rabin'in bu görüşleri aralık 1995'te yigal amir adlı bir fanatik yahudi tarafından öldürülmesine neden oldu. rabin'in yerini alan şimon peres erken seçim kararı aldı. ancak manevrası başarılı sonuç vermedi; 1996'da yapılan parlamento seçimlerinde işçi partisi en çok sayıda sandalyeyi kazanmasına rağmen, aynı tarihte yapılan başbakanlık seçimlerinde likud lideri benyamin netanyahu kazandı ve hükümeti kurmaya hak kazandı.
netanyahu, 1999'da erken seçim çağrısı yaptı. parti içinde yapılan önseçimleri kazanan ehud barak işçi partisi'nin başbakan adayı oldu. bu arada işçi partisi meimad ve geşer adlı küçük partilerle “tek israil” adlı seçim ittifakına gitti. barak başbakanlık seçimlerini kazanırken, tek israil ittifakı en çok sayıda sandalyeyi kazanmasına rağmen altı partili bir koalisyon hükümeti kurmak zorunda kaldı. laik görüşlere sahip meretz, eğitim bakanlığı yardımcılığı görevinin yönetimi konusunda dinci partilerle anlaşmazlığa düşünce hükümetten çekildi. temmuz 2000'de camp david'te yapılan ortadoğu barış zirvesi'nin ardından koalisyonu oluşturan diğer partiler de hükümetten çekildi.
eylül 2000'de ariel şaron'un mescid-i aksa'ya provakasyon amacıyla yaptığı ziyaretten sonra başlayan ikinci intifada'yla birlikte barak başbakanlıktan çekildi. 6 şubat 2001'de yapılan başbakanlık seçimlerinde, barak, ariel şaron'a yenildi. bu yenilgiye rağmen işçi partisi likud öncülüğünde kurulan ulusal birlik hükümeti adlı koalisyona katıldı. işçi partili dışişleri bakanı şimon peres ve savunma bakanı benjanin ben-eliezer'in şaron'un “kuklaları” haline geldikleri yönündeki sert eleştiriler ve yürütülemeyen barış görüşmeleri nedeniyle, işçi partisi, 2003 yılında koalisyondan çekildi. haziran 2003'te yapılan parlamento seçimlerinde işçi partisi 120 sandalyeli knesset'te 19 koltuk kazandı. bu başarısızlığın hemen ardından parti içi muhalefete karşı gelemeyen amram mitzna genel başkanlıktan çekildi ve yerini şimon peres aldı. başbakan şaron, ulusal birlik ve ulusal dinci parti'nin hükümetten çekilmesinden sonra israil'in gazze'den çekilme planı'na destek sağlamak için işçi partisi'ni hükümete çağırdı. kasım 2005'te yapılan liderlik seçimlerinde, israil işçi sendikaları konfederasyonu'nun (histadrut) başkanlığını yürüten amir peretz, şimon peres yerine partinin liderliğine seçildi. peretz, işçi partisi'nin geleneksel sosyalist politikalarına geri dönüşünü savunuyordu ve şaron'un hükümetinden çekilme kararı aldı. şaron'a yönelik olarak da istifa ve seçim çağrısında bulundu.
2006 seçimleri'nden hemen önce ariel şaron'un likud'dan ayrıldıktan sonra kurduğu kadima'ya hem işçi partisi'nden, hem de likud'dan katılım oldu. 28 mart 2006'da yapılan erken seçimlerde 19 sandalye kazanana işçi partisi, kadima'nın ardından ikinci parti oldu. seçimlerden sonra kadima'nın öncülüğünde kurulan ve işçi partisi'nin de katıldığı koalisyon hükümetine peretz savunma bakanı oldu. haziran 2007'de yapılan lider seçiminin ikinci turunda, ehud barak, eski israil iç güvenlik servisi başkanı ami ayalon'u yenerek parti liderliğine seçildi. 2009 seçimlerinden önce meimad partisi işçi partisi'yle sürdürdüğü ittifakı sona erdirdi ve partinin pek çok önde gelen ismi işçi partisi'ni terk etti. 10 şubat 2009'da yapılan parlamento seçimlerinde yüzde 9.93 oy alan işçi partisi dördüncü sırayı alarak, 120 sandalyeli knesset'te 13 koltuk kazandı.
parti liderleri:
levi eşkol (1968-1969)
golda meir (1969-1974)
izak rabin (1974-1977)
şimon peres (1977-1992)
izak rabin (1992-1995)
şimon peres (1995-1997)
ehud barak (1997-2001)
binyamin ben-eliezer (2001-2002)
amram mitzna (2002-2003)
şimon peres (2003-2005)
amir peretz (2005-2007)
ehud barak (2007-2011)
michael harish (2011) (vekaleten)
shelly yachimovich (2011–)
kaynak: vikipedi
web sitesi için; http://www.havoda.org.il/ -
pazartesi günü amir peretz ve avi gabbay ikilisinden birini yeni lideri seçecek olan israil'in merkez sol-sosyal demokrat partisi. ilk turda peretz'in oyları daha fazlaydı.
http://www.haaretz.com/israel-news/1.799523 -
9 nisan genel seçimleri öncesinde anketlerde durumu hiç de iyi gözükmeyen ve adaylarını belirlemeye çalışan avi gabbay liderliğindeki sosyal demokrat parti. partinin son dönemdeki yıldız isimleri ise itzik shmuli ve stav shaffir.
https://www.haaretz.com/…ty-seeks-revival-1.6931813
https://www.haaretz.com/…el-s-labor-party-1.6932102 -
genel başkanlığına yeniden amir peretz'i seçen sosyal demokrat parti.
https://www.washingtonpost.com/…ed8e8d2e_story.html -
9 nisan 2019 israil genel seçimlerinde feci darbe yemiş parti. 18.7'lik oy oranı 4.46'ya düşmüş knesset'teki vekil sayısı da 19'dan 6'ya inmiş.
https://en.wikipedia.org/wiki/israeli_labor_party -
17 eylül 2019 israil genel seçimlerine geşer isimli parti ile ittifak olarak girmiş. bir şey de değişmedi yine 6 sandalye kazandılar.
https://en.wikipedia.org/…islative_election#results -
2 mart 2020 israil genel seçimlerine geşer ve meretz isimli partilerle üçlü ittifak yaparak girmiş. 7 sandalye kazanarak seçimi altıncı bitirmişler.
https://en.wikipedia.org/…ction#preliminary_results -
23 mart 2021 israil genel seçimleri sonucunda 2 sandalyeden 7 sandalyeye çıkarak seçimi altıncı sırada bitiren parti.
https://en.wikipedia.org/…or_party#election_results
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap