isti-
-
çok iyi bilmiyorum ama gemmatria'nın yazdıklarından asıl adının istifal olduğunu anladığım arapça sözcüğün ön ek halini almış hali. ön ek haline "istif'al kalıbı" deniyormuş (bkz: istimna/@gemmatria). zor zahmet veya gayretle yaptıran bir önek. türkçedeki ettirgen fiil haline benzetiyorum. gerçek veya mecazi istek cümlelerinde veya durumdan duruma geçişi anlatmada kullanılırmış.
[taklitlerinden sakınınız, aynısının fake'i şu şekilde görünebilir: isti-yorum - istiyorum]
eski türkçe veya osmanlıca sözlüklere baktığımızda ne kadar çok sözcüğün başına eklendiğini, anlamları nasıl da bildiğimiz ve tekrar unutmakta olduğumuz hallerine soktuğunu göreceğiz. hepsini yazmak ansiklopedistliğe girer, buraya birkaç bilindik isti- önekli yani isti kalıbında sözcükler sayayım..
cevap - isticvap
meni - istimna
faide - istifade
hafif - hafifsemek- istihfaf
fehim - fehmi - mefhum - tefhim - istifham
harç - müstahrec - istihraç
hakim - tahkim- muhkem - istihkam
haber - ihbar - muhbir - istihbarat
husul - hasıl - istihsal
hak - tahakkuk - müstehak - istihkak
ikrah - mekruh - istikrah
karar - ikrar - takrir - istikrar
ilam - istilam
mülk - emlak - istimlak
rahmet - merhamet - istirham
asgari - istisgar
izah - istizah
imdat - medet - istimdat
hazır - ihzar - müstahzar - istihzar
acele - istical
gark - istiğrak
gına - müstağni, istiğna
mağfiret - istiğfar
sıklet - miskal - istiskal
delil - istidlal
ferağ - istifra
ekalliyet - müstakil - istiklal
ariyet - müstear - istiare
kabul - ikbal - istikbal - müstakbel
senet - isnat - istinat - müstenit
anf - enf - anif - enfiye - istinaf
add - adda - istidat -
eski türkçe ya da osmanlıca diye farklı bir dil yoktur. osmanlıca, türkçe'nin arap harfleri ve bazı farsça harflerinin karışımı bir alfabe ile yazılmış halidir. osmanlı'nın son dönemlerinde gittikçe artan oranda arapça sözcükler, kalıplar, deyimler türkçe'ye alınmış, bir çeşit karma oluşmuştur.
örneğin: 'ettekraru ahsen velev kane yüz seksen.' gibi cümlenin tamamı arapça, sadece küçük bir kısmı türkçe olan ifadeler oluşmuştur. (tekrar iyidir, yüz seksen kere olsa bile demektir.)
muhtemelen bugün empi üç diye bir kelimenin olması gibi, arapça harflerle okudukları bir ifadede, rakamı iyi bilemedikleri için türkçe okudular.
osmanlı döneminde arapça kalıpların türkçe gibi kullanılması günümüzde pek çok yanlış yapılmasına yol açmaktadır. o dönemde de her zaman yerli yerinde kullanılmıyordu ama şimdi iş, sadece çağrışımlardan yola çıkarak tahminde bulunanlarca iyice karmaşıklaştırılmış durumda.
sözlük ve gramer kitabına bakmak akla gelmediği için bu yanlışların düzeltilmesi de kolay görünmüyor ne yazık ki.
sonuçta arapça istif'al babından olan kelimeler, başındaki isti- harflerinin tekrarından yola çıkılarak, türkçe bir yapı olan önek sanılabilmekte.
ekşi sözlükte her bilginin yanlış olabileceğine iyi bir örnek bu başlık.
onca yıl arapça, farsça, osmanlıca çalıştım; şu sözlükte tek başlık açmadım bu alanlarda, ustalara ayıp olur diye.
millet arapçanın a'sını bilmeden başlıklar açıp uzun uzun örnekler verip ispatlamaya çalışıyor.
helal diyorum. -
(bkz: saçmalama nolur çare çok)
(bkz: bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmak)
edit:
bu cahil ama özgüvenli arkadaşa kendi verdiği örnek üzerinden yaptığı hatayı söyleyeyim ki bir şeyler öğrenmeye çalışanlar aynı yanılgıya düşmesin.(yediği ayarlar üzerine çok iyi bilmiyorum falan diye editlemesi de durumu pek değiştirmiyor.)
senet - isnat - istinat - müstenit
istinat kelimesi ifti'al babında çekimlenmiştir.
her gördüğün sakallı deden olmadığı gibi her gördüğün isti başlangıcı da istif'al babında çekimlenmez. -
arapça dil bilgisi hakkında hiçbir bilgisi olmayan bir yazarın açtığı başlık. paylaşma arzunuzu anlıyorum, bilginin paylaşılmasının elzemliğini de biliyorum ancak bundan daha önemli bir şey var ki o da paylaşılan bilginin "doğru" olması. üstteki entrylerde yazarlar anlatmışlar, arapça türkçe gibi eklemeli değil çekimli bir dildir. o yüzden bu sözcüklerin başındaki ortasındaki ya da sonundaki yan yana gelen benzer harfleri alıp "aha bu ek" diyemeyiz. bu küçük bir google araştırmasıyla bulunabilecek bir bilgi ancak biz yine de araştırmak yerine pat diye başlık açıyoruz ilginç.
ayrıca osmanlıcayla ilgili: osmanlıca ayrı bir dil değildir, türkçe'nin bir dönemidir.
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap