iyelik eki

• (bkz: ipimle kusagim sikimle tasagim)
• birinci tekil sahisa ait olani bikkinlik yaratan ek. ornekleyelim:
  
  "alirim birami, gecerim bilgisayarimin basina, macimi izlerim. sonra yatagima gecer bir guzel uykumu uyurum, uyaninca uykumu almis olurum. sabah gazetemi acar, keyfime bakarim. oglen olunca sapkami takar, mayomu alip sahile inerim."
  
  kac tane 1. tekil sahis iyelik eki saydiniz?
  biram, bilgisayarim, macim, yatagim, uykum, gazeten, keyfim, sapkam, mayom
  
  bireysellesme bu deyil.
• "hayat kadını" ile "hayatımın kadını" arasındaki ince çizgidir.
• kadınlar, -genelde- bu ek kullanılan hitapları sevmezler. çünkü onlar, manitu'nun çayırlarında koşan, özgür bizonlar gibidir.
  (bkz: bak bak yalana bak)
• mülkiyet hakkına dair karineler sunan ek. sahipleniş olgusuna hizmet eden niteliğiyle, çoğumuzun farkında olmadan en çok kullandığı ektir aynı zamanda.
• bir şeyin bir şeye veya bir kimseye ait olduğunu anlatmak için isme getirilen ekler. 6 kişili çekimi vardır.
  
  tekil
  1. kişi: m
  2. kişi: n
  3. kişi: ı, i, u, ü; sı, si, su, sü
  
  çoğul
  1. kişi: mız, miz, muz, müz
  2. kişi: nız, niz, nuz, nüz
  3. kişi: ları, leri.
  
  şart ve belirli geçmiş zaman çekimleinde kullanılan şahıs eklerinin de kaynağı olan bu ek faruk kadri timurtaş'a göre aslında olmayan bir ektir. ona göre bu ek içinde aitlik anlamı barındıran tamlayan (genitif, muzaf) ekinin zamanla ayrı bir ekmiş gibi değerlendirilmesiyle ortaya çıkmıştır.
• ursula k le guin'in the dispossessed'indeki anarres gezegenindeki odo takipçisi anarşist toplumda varolmayan ek. mülkiyet diye bir kavramın olmadığı, hatta yaşayanlarının bundan haberleri dahi olmadığı bu halkın ait olma durumunu anlatan bu eki kullanmamaları da pek doğaldır. şöyle ki 'kalem' kelimesine 'im' ekleyerek 'kalemim' diyemezler. söyleyebildikleri yegane şey 'şu anda kullandığım kalem'dir. harikadır, şukeladır.
• özel isimlere eklendiğinde apostrof kullanılıp kullanılmayacağı güzide memleketimizde hâlâ tartışma konusu olan ek.
  örnek: türkiyem
• türkiye türkçesinde kullanılan bu ek hatalıdır. hem iyelik eki olarak tanımlanmış hem de ilgi halinin eki olarak tanımlanmıştır. esasında iyelik eki ismin halleri konusuna dahil olmalı, ilgi hali çıkartılmalıdır. böyle bir çelişki diğer türk lehçelerinde görülmemektedir.
  
  örnek vermek gerekirse: azerbaycan türkçesinde ismin halleri konusu 6 tanedir; adlıq, yiyelik, yönlük, tesirlik, yerlik, çıxışlıq.
  
  1-adlıq: ek almaz. (adlık diyerek tanımlanması terminolojik açıdan çok yakışmaktadır.)
  
  2-yiyelik: -ın, -in
  
  3-yönlük: -e, -a
  
  4-tesirlik: -ı, -i
  
  5-yerlik: -da, -de
  
  6-çıxışlıq: -dan, -den
  
  onlarda iyelik gerçekten bir ek olarak kullanılmakta, fakat bizdeki iyelik dediğimiz bir konu var. bu onlarda "mensubiyet ekleri" olarak kullanılmakta. yani manası "sahiplik ekleri"dir. dilbilgisi bu şekilde öğrenilince hem karışıklıklar oluşmuyor hem de daha akılda kalıcı oluyor.
  
  mensubiyet ekleri de bunlar:
  
  1. şahıs tekil: -ım, -im
  1. şahıs çoğul: -ımız, -imiz
  
  2. şahıs tekil: -ın, -in
  2. şahıs çoğul: -ınız, iniz
  
  3. şahıs tek ve çoğul: -ı, -i, -sı, -si, -yı, -yi
  
  (türkçede "-lar, -ler" eki haricinde "-z" eki de çokluk yapmaktadır. bu çok eski bir ektir, günümüzde zamirlerde, zamir eklerinde görürüz. mesela: "be-n + z = bez/biz")
  
  kısaca konuyu toparlarsak: iyelik eki, ismin hallerine dahil edilmeli; ilgi halinde kullanılan "-ın" eki kaldırılmalı; ayrıca bir "sahiplik ekleri" adı altında mensubiyet ekleri konulmalıdır. bu şekilde dilbilgisini öğrenen uşaklarımız büyüdüklerinde de bu öğrendiklerini karıştırmayacaktır.
• olur olmaz kişilerin bana hitap ederken ismimin sonuna ekleyip beni delirttikleri ektir. nerden öğrendiniz, kimden kaptınız? topunuzun ta a.k.