jacobite isyanları

• 1688 darbesi ile tahtından olup fransaya kaçmak zorunda kalan ingiltere kralı james stuart ile ardıllarını tekrar ingiliz tahtına oturtmak amacıyla çıkan isyanlardır. jacobite kelimesi james'in latince hali olan jacobus'dan gelir. anlaşılabildiği üzere james taraftarı demektir. jacobiteler iskoç klanları, üst düzey ruhban, yerli katolikler ve aşırı toryler arasından kendilerine taraftar bulmuşlardır.
  
  birinci jacobite isyanı darbeden hemen sonra çıkar. bonnie dundee namıyla ünlenen claverhouse kontu john graham komutasındaki güçler iskoçyada isyan bayrağını açarken bizzat james irlandaya fransız destekli bir çıkartma yaparak katoliklerden bir ordu kurar. ne var ki kont graham'ın killicrankie savaşında ölümü (1689) ile iskoçyada silahlı direniş sona erer. irlanda'da ise james'in ordusu willem orange tarafından boyne muharebesinde bozguna uğratılır (1691). böylece ilk jacobite isyanı başarısızlıkla biter.
  
  james'in 1701 yılında ölümünden sonra oğlu james francis edward stuart üçüncü james olarak fransa ve ispanya tarafından tanınır. 1708 yılında başarısız bir isyan girişiminden sonra üçüncü james 1715 yılında fransız ve ispanyol destekli bir orduyu earl of mar komutasında ingiltereye çıkartır. ne var ki felaketle biten preston ve sheriffmuir savaşları sonunda bu ordu da bozguna uğratılır. 1719 yılında ispanyol destekli son bir istila denemesinin ardından james ümitlerini kaybederek roma'ya gider.
  
  son jacobite isyanı 1745 yılında gerçekleşir. üçüncü james'in genç oğlu charles edward stuart (yakışıklı prens charlie) fransa ve ingilterenin savaşta olmasından faydalanarak iskoçya'ya çıkar ve klanlardan bir ordu toplayarak londra üstüne yürüyüşe geçer. prestonpans ve falkirk'de iki zafer kazanır ancak ordusu culloden savaşında yok edilir (1746). prens charlie tekrar fransaya sığınır. ömrü roma'da noktalanır.
  
  1745 başarısızlığından sonra jacobite davası ciddi bir siyasi hareket olmaktan çıkarak bazı uç radikallerin savunduğu marjinal bir muhalefete dönüşür. geriye başarısızlığın bedelini büyük eziyetlerle ödeyen iki ulus (iskoçlar ve irlandalılar) ile ölenlerin ve sürgünlerin ardından yakılmış balladlar kalır... (bkz: jackets green) (bkz: skye boat song) (bkz: johnny is gone for a soldier)
• (bkz: culloden)
• jacobite isyanları, 1688-1746 yılları arasında, britanya adaları ve irlanda'da parlamento tarafından kovulan stuart hanedanı'nı yeniden ingiltere ve iskoçya tahtına geçirmeye çabalayan muhalif hareketin çıkardığı isyanlardır.
• the outlander dizisinin çevresinde geçtiği süreçtir.
  
  ingiltere 17 ve 18.yy tarihi hep kafımı karıştırdı. bu diziyi izleyince erken 18.yy'i iyice araştırmama ve kafamda oturtmama vesile oldu. erken 18.yy anlayınca otomatikman 17.yy'daki stuart'lar, parlamento, oliver cromwell, ingiliz iç savaşı, kellesi giden kral, puritanism/calvinism, william of orange, glorious revolution gibi nereden çıktığı belli olmayan,kafa siken birçok dalaverayı anlayıp modern avrupa ve abd siyasi kültüründe rule of law gibi kavramların nasıl bu kadar ön plana geldiği, taa yüzyıllarca önce nasıl oturtulduğunu görebiliyorsunuz.
• bir jacobite şarkısı daha bonnie dundee
• son gerçek british kökenli kral adayı, cennetmekan bonnie prince charles bertaraf edilince sönümlenmiş direniş. bu yenilgilerin bize bıraktığı nadir tesellilerden biri de bu şarkı:(bkz: welcome royal charlie) link
• (bkz: jacobitism), jacobites