kalka nehri muharebesi

• tarihte ilk ve tek kez, kesin emin olmamakla birlikte, bir araya gelen türk (kıpçak) -rus ittifakının, kendinden sayıca çok az olan moğol ordusuna yenik düştüğü 1223 tarihli savaştır.
  
  savaşın gelişimi; kafkaslarda alan- kıpçak ittifakını yenemeyen subutay önderliğindeki moğollar, kıpçaklara para önererek onları bu ittifaktan ayırır. yalnız kalan alanları yendikten sonra moğolların yeni hedefi artık karadenizin kuzeyi olan deşt-i kıpçaktır. sıranın kendilerine geldiğini anlayan kıpçaklar, moğol tehlikesine karşı rus knezliklerinden destek aramaya başlar. ittifaka olumlu cevap veren ruslar, moğollarla yapılan ilk muharebede moğolları püskürtmeyi başarırlar. moğollar geri çekiliyor gibi görünerek kalka nehrinin gerisine saklanır. onları kovalama maksatlı nehrin ötesine geçen bir kısım rus-kıpçak birliği burada tuzağa düşürülerek yok edilir. akabinde ordunun diğer yarısı da moğolların karşı hücumuyla yok edilir.
  
  savaşın sonucu; moğol hakimiyetine giren kıpçak sahasında, kısa bir süre sonra altınorda devletinin kuruluşuna zemin hazırlanmıştır.
• 31 mayıs 1223 tarihinde sobutay bahadır ve cebe noyan önderliğindeki moğolların rus ve kumanların üzerine saldırıya geçmesi ile başlayan savaştır. moğollar fazla savaşmadan geri çekildiler. rus-kuman orduları zaferi kazandıklarını sanarak onları kovalamaya başladılar. moğolların amacı onları yok edilebilecek bir bölgeye çekmekti. ruslar ve kumanlar moğolları 8 gün kovaladılar. moğollar kalka nehri denilen nehre gelince durup savaşmaya başladılar. savaş sonucunda moğollar kendilerinden 4 kat üstün rus-kuman ordusunu yendiler.
  
  kaynak
  gabriel, subotai the valiant: genghis khan's greatest general
• 31 mayıs 1223 tarihinde sobutay bahadır ve cebe noyan önderliğindeki moğolların rus ve kumanların (kıpçakların) üzerine saldırıya geçmesi ile başlayan savaştır. moğollar düşmanı tuzağa çekmek için bilerek geri çekildiler. (bkz: kurt kapanı) 8 gün süren geri çekiliş sonucunda kalka nehri kenarında kendisinden 4 kat büyük olan kuman ve rus ordusunu yendiler. bu savaş sonucunda kumanlar dağılmıştır.
• 1223 yılında moğol imparatorluğu ve rus prenslikleri arasında çıkan ve moğol zaferi ile sonuçlanmış savaş. harzemşah imparatorluğu'nun cengiz han tarafından fethinden ve muhulay'ın jin hanedanlığı'nı^* fethinden sonra subutay ile cebe, kafkaslardan ilerleyerek gürcülerle khunan savaşı'nı yaparak ve onları yenerek pontik bozkıra (kuzey karadeniz) ilerler. kafkasların soğuk ve dağlık coğrafyası moğolları zorluyordu ve bu yüzden derbent şehrini kuşattıktan sonra bütün kuşatma silahlarını karahitay topraklarına^* göndermek üzere kafkaslar'da bıraktılar. pontik bozkıra ilerleyen moğollar, burada köten kağan önderliğindeki kumanlarla ve kırım'daki ceneviz kolonileri ile karşılaşır. ceneviz koloni şehri olan solodya şehri moğollar tarafından yağmalandıktan sonra burada ticaret yapan rus prenslikleri ve kumanlar, moğollara karşı koalisyon kurar.
  
  kiev rusları, smolensk knezliği, çeringov knezliği ve kumanların oluşturduğu orduda rus boyarları ve kuman atlı okçuları bulunurken moğol ordusu çoğunlukla atlı okçular ve zırhlı atlılar vardı. moğol tarafında, gizli de olsa, kökeni iskitlere dayandığı düşünülen brodnici kabilesi de bulunuyordu. köten kağan'ın da desteğini alan rus boyarı üçüncü mstislav, harekete geçer ve azov denizi'ne dökülen kalka (dinyeper) nehri'ne doğru harekete geçer.
  
  rusların harekete geçtiğini duyan subutay ve cebe, azov'un doğusuna doğru hareket eder. kalka'yı geçen moğollar savunmaya geçerken kuman öncü birlikleri saldırıya geçer. burada kumanların amacı rus ordularına nehri geçmeleri için zaman kazandırmaktır. rus ordusunun çoğu nehri geçtikten sonra kuman atlı okçuları, zırhlı moğol atlılarına yenilir ve kaçmaya başlarlar. kumanların kaçmaya başlamasına şaşıran ruslar, onları korumak için boşluklar açar fakat moğollar bu boşlukları kullanarak rus ordusunu kıskaca alır. yoğun atlı saldırılarından sonra üçüncü mstislav, birlikleriyle kalka nehri'nin yakınlarındaki bir tepeye çekilir fakat brodnici kabile lideri ploscanea tarafından ihanete uğrar ve diğer diğer rus prensleriyle birlikte moğollar tarafından öldürülür. rus kayıpları 50 bin civarıyken moğol kayıpları az olmuştur. hayatta kalan kuman ve rus askerleri macar topraklarına sığınır. macarlardan bu askerlerin teslimini isteyen moğollar ret yanıtı alınca mohi önlerine kadar giderler. (bkz: mohi savaşı)