karabasan

• oncelikle (bkz: uyku felci) hatta (bkz: #12218761).bunlar yazilmis zaten diye ispiyonlamadan once devamini okuyunuz efendim.
  
  "bakiniz falan anlamam,girip bakmam ben,gercek iste hih!" diyenler icin kisaca aciklama yapalim; uyku felci ne kadar fantastik sonuclara gebe olsa da bilimseldir.bilinc uyanik oldugu halde bedenin uyku duruma devam etmesinden kaynaklanir.beyindeki bir bolge uyku sirasinda vucudun zarar gormesini engellemek icin boyundan asagi bolgenin hareketlerini keser.simdi hemen "lan ben uykuda saga sola donuyorum duduk" demeyin,bu tip hareketler gecici yani hatirlamadigimiz anlik uyanikliklar sirasinda yasanir,daha da onemlisi bu yatakta donme gibi durumlar rem devresi disinda yasanir.bahsettigimiz mekanizma ise rem sirasinda devreye girer.bu mekanizmanin en onemli belirtileri gogus kafesi uzerinde baski ve hareket edememe,ses cikaramama hissidir.aslinda bu durumda ses cikarabilirsiniz,ama size "bagirdim cagirdim" gibi gelen sesler inilti ve derin solumalardir (disaridan sizi izleyen biri icin cidden korkutucu bir durumdur bu).
  
  iste cesitli kulturlerde uyku sirasinda gelen uzayli,beyazlar icindeki siyah sacli kiz yada yasli cirkin kadin,seytan,cin,cadi,karalti,vahsi yaratik ve daha bir suru fantastik oge bu garip ama hayati onem tasiyan mekanizmanin kulturel yorumlanmasindan baska birsey degildir.anadolu kulturunde karabasan ismi ve tanimiyla sekillenmistir.bunlarin cogunda goguse oturan bir karalti,yada gorus alani icinde (basucu,ayakucu vesaire) oldugu halde hareket etmeye izin vermeyen sekillerdir.aslinda cok ortak bir durum olmasina ragmen biri digerini tutan bir sekil tanimlamasi yoktur.bazilari tamamiyla karanlik bir siluetten bahsederken bazilari cok daha detayli seyler gorur.farkli kulturlerde de ortak bir ana tanimin altinda herkes kendi kafasindaki ozel detaylari gormektedir.
  
  gelin tipik bir karabasan vakasina goz atalim;derin bir uykudasiniz,sizi rahatsiz eden goruntulerle ruyaniz bir kabusa donusuyor,ruyanizdaki varlikla veya olayla basedemiyor,kendinizi asiri gucsuz,adeta hareket edemez buluyorsunuz.bir anda uyaniyorsunuz ama gogsunuzde inanilmaz bir agirlik.ne hareket edebiliyorsunuz nede bagiriyorsunuz.sesinizin ve nefesinizin adeta agirlasip sanki kilolarcaymis gibi girtlaginizdan cikmadigini hissediyorsunuz.burada iki ana ayrim var, ya gogsunuzun uzerine oturan bir karalti,bir fantastik ve korkutucu varlik goruyorsunuz,hatta bazi durumlarda bu varlik yuzunuze ufluyor,ya da gorus alaniniz icinde(bas veya ayak ucunuzda,yataginizin karsisinda,odanizin kapisinda vesaire) duruyor ve sizin hareket etmenize izin vermeyerek yine sizi tehdit edercesine,adeta alay edercesine duruyor.
  
  cok korkutucu degil mi?buna uyku sonrasi felci de denir. peki bu olay disardan nasil gozukuyor? eger yaninizda uyanik biri varsa sorabilirsiniz,olay aslinda son derece basittir.uyurken nefes alis verisleriniz hizlanmaya baslar,yavas yavas inilti veya hirlama benzeri sesler cikarirsiniz.sonunda ya kendilinizden ani bir sekilde uyanir yada biri tarafindan uyandirilirsiniz.hatta buna inanmayan ve "daha da korkutmamak icin" kendisine yalan soylendigini dusunen kisilere tarafimdan defalarca kamera kayitlariyla olaylar izletilmis,inanmalarina yardimci olunmustur.
  
  burada bir noktaya deginmek gerekir; cogu durumda "vallahi gozlerim acik ama hareket edemiyorum" diyenlerin gozleri kapalidir hatta bulunduklari ortam herhangi bir detay goremeyecek kadar karanliktir.buna ragmen kisiler kesin olarak uyanik olduklarini,gozlerinin acik oldugunu dusunurler(yine kamera kayitlariyla ikna olmuslardir).bazi durumlarda gercekten gozler acik ve kisi yari uyaniktir (asla tam uyanik olmaz),ama beyinin koruma mekanizmasi devre disi kalmamistir,iste bu durum en cok korku veren konudur.cunku kisi uyanik gozukmekte ama hareket edememekte,inleyip hiriltilar cikarmaktadir.bu durum sadece vucut asiri yorgun ama zihin asiri mesgulken meydana gelir.boyle bir durumla karsilastiginizda bir sure uyumasina izin vermeyip sakinlestirici telkinlerde bulunmak,sicak bir bardak sut icirmek onemlidir(tekrar hemen uykuya girmesi genellikle ayni sonucu dogurur).
  
  size ozel sandiginiz bu durum aslinda butun dunya kulturlerinde tamemen ayni sekilde tezahur eder,tek farklilik gorulen "sey" in kulture ozel yapisidir.
  
  peki karabasan nasil meydana gelir? bunun icin oncelikle uyku felcinin neden olustuguna bakmak lazim.cogu uzman uyku felcinin aslinda atalarimizin atesin bulunmasindan once yirtici hayvanlardan saklanmak icin agaclarda uyurken,ruya sirasinda hareketlenen vucudun zarar gormesi(asagi dusmesi vesaire) durumuna karsi gelistirilen evrimsel bir mekanizma oldugu gorusunde.her ne sebeple kazanmis olursa olsun beynin boyle bir mekanizma icerdiginden haberdariz.iste karabasanin olusmasini tetikleyen ilk faktor budur.ikinci faktor ise her an bizi yoneten ana faktorlerden biri.buna "neden sonuc iliskisi" diyebiliriz.insan bilinci calismaya basladigi andan itibaren olaylar arasinda neden sonuc iliskisi kurmaya sartlandirilir,saglikli bir hayat surmek icin gerekli bir sartlandirmadir bu elbette.ama bazi siradisi olmasina ragmen dogal olan durumlarda (uyku felci,rastlantisal bilis vesaire) bu mekanizma en buyuk dusmanlarimizdan biri olmaktadir.
  
  soyle ornekleyelim; uyku felci durumundasiniz gozleriniz acik ama hareket edemiyorsunuz,bilinciniz yari uyanik durumda.boyle bir durumda dusunce hizinda varolan sonuca sebepler uretmeye basliyor zihniniz. aynen soyle calisiyor; "simdi ben felc biri degilim,uyanigim,hareket edemiyorum,sesim cikmiyor,bu nasil oluyor? demek ki bir varlik beni rahatsiz ediyor.hirsiz olamaz,ailem degil.demek ki bu teyzemin hep anlattigi o korktucu yaratik,evet evet karsimda bir karalti var sanki,gogsumdeki baski artiyor,evet orda bisey var!!!" tabiki tam surec kisiden kisiye farklilik gosterir,ayrica boyle uzun bir islem listesi gorup "ama ben hic boyle seyler dusunmuyorum" demeyin,gunluk hayatta bilincin kurdugu hicbir neden sonuc iliskisinde eger ozel bir dikkat gerekmiyorsa siz bu islemden haberdar olmazsiniz zaten.yani bu durumda sizin icin islem aynen soyle oluyor "hareket edemiyorum,karabasan geldi yine!" yani sadece sebep ve sonuc.
  
  "ya sacmalama de get allahini seversen" diyebilirsiniz normaldir,peki ruyalara ne diyeceksiniz? tamamiyla zihninizin olusturdugu bilincaltinin govde gosterisi yaptigi ruyalar? ruyada da karsinizda bir kisi yok,siz yaratiyorsunuz,konusuyorsunuz,maceralar yasiyorsunuz vesaire.bir durup dusunun bilincinizin ve bilincaltinizin icinde toplandigi beyninizi taniyor musunuz,bunlarin gundelik hayatta,ani sok durumlarinda,asiri durumlarda ne tepkiler verdigini biliyor musunuz.uzman doktorlar ve bilim insanlari bu gibi konularda size cok guzel bilgiler vererek aslinda ne kadar karmasik bir mekanizma ve surec sonucunda "ben" oldugumuzu anlatacaktir.
  
  nasil bugun yuzyillar oncesinde ki "bogazima giren seytanlar yuzunden bademciklerim sisti","veba gunahkarlarin cezalandirilmasidir" cumlelerin sacmaligini sualsiz kabul ediyorsak,karabasan denen olgunun da garip ama bilimsel bir gercek oldugunu kabul etmeliyiz.
  
  uzatmadan birkac oneri sunayim,karabasandan sikayetciyseniz sunlari deneyiniz;
  
  -sirt ustu yatmayiniz,koruma mekanizmanin ana kas kilitleme noktalarindan biri gogus kafesinde oldugu icin sirt ustu yatarken boyle bir durumda cigerlere ve kalbe baski arttigi icin "gogsume oturdu" hissi olusuyor.yuz ustu yatmak en iyi yontemlerden biridir (burada not: bu sadece karabasandan duzenli olarak sikayetci olanlar icin gecerli bir konu,yoksa normal durumlarda nasil istiyorsaniz oyle yatiniz)
  
  -zihninizi yogun sekilde mesgul eden bir konu (ask,gecim derdi,ozlem,yakinini kaybetme uzuntusu vesaire)varsa en azindan biraz etkisi gecene kadar yatmayiniz.unutmayin,yorgun bir vucut ama uyanik bir zihin uyku felcini tetikleyen en onemli etkenlerdendir.
  
  -vucudunuz cok yorgun,top oynadiniz hopladiniz zipladiniz,uyku gozlerinizden akiyor ama karabasan korkusu yasayan, duzenli olarak bu durumdan sikayetci olan birisiniz; hemen uyumayin,yataga girin yan pozisyonda uykuya dalana kadar guzel bir bilimsel yada kitap okuyun (oyle bilim kurgu,fantastik kurgu,korku romani falan degil) bu zihninizin de yorulup dengenin saglanmasina yardim edecektir.
  
  -yatmadan once sicak sut,guzel bir bitkisel cay icebilirsiniz.rahatlama seansi hissi verir.
  
  -ilik bir dus cok iyi olur,esiniz varsa kisa sureli ozellikle boyun ve sirt bolgesine yapilan masaj iyi gelir.
  
  -yatarken ellerinizi birbirine baglamayin (parmaklari birbirine gecirmek durumu),rahatsizlik verecek pozisyonlarda yatmayin,kolunuzla yuzunuzu kapamak,elinizle girtlaginiza baski yapmak cogu kisi farkina varmasa da gorulen kabuslarin ve karabasan sanrisinin en onemli nedenidir. eger "ben uyurken ne yaptigimi ne bileyim" diyorsaniz,yakin birinden birkac gun yardim isteyin,siz boyle seyler yaptikca sizi uyandirmadan(mumkun degilse uyandirarak) konumunuzu duzeltsin.yataginin kenarindaki tahtaya kaburgalari temas edecek sekilde uyuyakaldigi icin ruyasinda kaburgalarinin canavarlar tarafindan catir catir kirildigini goren pek cok kisi vardir.
  
  sorununuz cozulduyse bundan sonrasini okumaniza gerek yok,cunku bu bolum israrla bu konudan sikayetci olanlar icindir.bunlari denediniz ama hala kurtulamadiniz mi? bunun iki sebebi olmasi muhtemeldir.
  
  birincisi; bir fizyoterapiste gorunmeyi deneyin cunku sahsi gozlemlerime gore karabasan olgusunun (yani uyku felci) en buyuk tetikleyicilerinden biri vucuttaki bazi fiziksel gecici agrilardan olmaktadir. ozellikle boyun veya sirt bolgenizde daha once farkina varmadiginiz bir kassal veya baska sebepli rahatsizlik bilinci surekli rahatsiz ettiginden uyku sirasinda zihnin gereginden fazla calismasina neden olur.ayrica bu agrilarin yansimasi uyku sirasinda bilincin yine yukardaki prosesle sebepler uretmesine "boynumda baski var,biri girtlagimi mi sikiyor?" ile baslayan ve sonu kabus veya karabasanla biten bir surece girmesine neden olacaktir.buna inanmiyorsaniz cok basit bir deney yapiniz(gerekli degil ve yapilmasini tavsiye etmem ama sadece ikna olmayanlar icin anlatiyorum) fizyoterapide hastalara verilen boyunluklarla bir kac gun gecirmek kendi deneyimlerinizi olusturmanizda yardimci olacaktir.
  
  ikincisi ise benim bu gereksiz yaziyi yazmama sebep olan surekli gordugum sey; nedir o diyorsaniz usenmeden bu baslik altindaki her mesaji okuyunuz.birsey farkettiniz mi? cogunlukla sorgulanmadan kabullenilmis,hatta bazi durumlarda asiri ileri gidilerek kisilestirilmis bir sanri olan karabasan olgusu bu. ve evet sebebimiz "sualsiz kabullenip kisilestirmek". ozellikle bunu negatif yonde yapmak.siz eger zihninizin yarattigi sanriya "bu gece gelme lan bari" derseniz,yada "artik alistim,ailemden oldu" derseniz kivilcimi koruklemekten baska bir is yapmazsiniz.cunku kendi zihninizin yarattigi bir olguya karsi pes etmis olursunuz.bundan sonrasi ciddi sikintilara neden olabilir. eger direk olarak "bu gercek beni korkutuyor,ne yapacagim,bari kabulleneyim" derseniz hicbirsey cozulmez. oncelikle " bu gercek mi? gercek degilse neden oyle gozukuyor? sebepler neler?" olmali.zaten direk "karabasanla diyaloglar" tarzi islere girmeden once bu sorulari sorarsaniz (yada sorsaydiniz) yeterli bilimsel ve teknik aciklamalari gorur,icinizde surekli buyuyen korkunun sizi ele gecirmesine engel olursunuz(dunuz).o yuzden bu yazinin yarisini inatla uyku felci konusuna ayirdim.insani bilincsiz varliklardan ayiran en onemli ozellik gercegi ogrenme durtusudur.
  
  size cok basit bir ornek verecegim; isiklari kapatin.odanizdan koridora yada salona(varsa) dogru ilerleyin.orada bir karalti var.hani su mutfak kapisinin orda.cidden sanki orda bisey var boyle uzunca bir karalti.hareket mi ediyor ne? kapi esigi cinleri olmasin ben oyle duymustum?
  simdi ne oldu? ben sizi siz beni korkuya sartlandirdik,psikolojimizin icine ettik ve sartlandirilmis korkuyla icimizde kok salmasi muhtemel yeni bir fobi olusturduk.eyvah desenize! yok sayin okur hemen "mutfak kapisinin ordaki yaratik" diye basliklar acmadan once,boyle gereksiz kisisellestirmelerle sanrilarinizi buyutup gerceklik alginizi bozmadan once gidin isigi acin ve bakin.bir halt yok guzel kardesim.o uzun boylu seyde buzdolabinin silueti. sacma gibi gelmis olabilir ama durun ve dusunun,cogu derinlesmis korku bundan olusur.eger karanlik bir ortama "orada birsey var" diye bakarsaniz eninde sonunda orada birsey gorursunuz,olmasa bile gorursunuz.sartlandirma budur.
  
  cocukken cinli perili hikayeler dinletilmis,korkutulmus,karanlik vakitler freak show gibi anlatilmis cocuklar karanlikta tuvalete gidemezlerdi.korkusunu yenip o karanlik holu gecip tuvalete gidemeyen cocuklardan bazilari bugun essek kadar olup coluk cocuga karistigi halde karanliktan korkmaktadir.bu onlarin icindeki korkunun artik koklesmis olmasindan ve profesyonel bir yardim(tabiki burada tip biliminden bahsediyoruz,cinciyle hocayla gelmeyin doverim) almadan cozemeyecek oluslarindandir.
  
  o yuzden olaylari ciddi bir travmaya,hatta derin depresyon sonucu olusabilecek hayatattan soguma ve intihar tesebbuslerine dayandirmak istemiyorsaniz oncelikle kendi yarattiginiz hayali varliklari kisisellestirip onlara pes etmekten vazgecin.daha sonra bu yazi dahil okuduklarinizi unutun ve gidip tip bilimi gibi bizim icin gercek rehber olan bilimde egitim gormus uzman doktor ve danismanlardan yardim isteyin.onlar size en dogru destegi vereceklerdir. unutmayin ki psikologa veya hastaneye giden degil,sorunu oldugu halde gitmeyen kisi asil delidir.
  
  bu yazi hayatimda cok degerli yeri olan kisinin uzun yillar boyunca ayni dertten muzdarip olmasi sonucu uzmanlarla yaptigimiz konusmalar ve okudugumuz bilimsel makalelerin araya kisisel deneyimleri katarak yorumlanmasidir.en dogru cevaplar icin mutlaka gercek bir uzmana(bilim insanlarindan bahsediyorum,sifaci,cinci,new age zirvacisi degil) basvurunuz.
• açıklaması çok basit, korkulmaması gereken^* bir olay:
  
  rüya görüldüğü zaman, beyin ile vücut arasındaki iletişim bloke edilir ki rüyada yaptığınız hareketleri vücudunuz gerçek hayatta da yani yatağın ya da her nerede uyumuşsanız orada yapmayasınız diye.
  
  uyanmaya başladığınız sürede ise bu bloke olma durumu kaybolur, gözlerinizi açıp hayata devam edersiniz.
  
  karabasan denilen nane de işte bu bloke olma durumu kaybolmadan uyanmanızdır. e doğal olarak vücut hala bloke durumda olduğundan hareket edememeniz normaldir ki, aniden bir kabustan hedeee şeklinde uyanmışsanız, kanınızdaki adrenalinin verdiği gazla yanınızdaki portakal sıkacağını bile freddy sanabilirsiniz.
  
  normale dönmeniz çok zaman almaz, sinir bozduğu doğrudur, kıpırdanmaya ayak parmaklarından başlamanın, çözülmeyi hızlandırdığı söylenir.
• basa gelebilecek en igrenc olaylardan biridir.
  uyanirsiniz,en ufak bi harekette bulunamazsiniz , kicinizi yirtip bagirmaya calisirsiniz ama en ufak bir ses cikaramazsiniz.
  bilinen tum dualar edilir ve olay bittiginde kan ter icinde kalkarsiniz.tekrar yatmak biraz sikar.
• üzerinizde 1 ton yük.. gozlerinizi acarsiniz ama vucudunuz daha uyanmamistir. bagirmak istersiniz bagiramazsiniz, kalkmak istersiniz parmaginizi bile kipirdatamazsiniz.. 3-4 dk icinde gecer ama o gün de berbat olmustur artik..
• en canlı yaşanan kabus. ve uyandığınızda gitmesi gerek değil mi?. tabi, ama olmuyor işte öyle..mesela bir gece, annemin bağırtısını duyunca odaya koştum
  - anne kalk kalk karabasan gelmiş
  - (gözlerini açıp karşıdaki çiçeğe doğru elini uzatarak) bak haala duruyo şerefsiz..kızım geldi işte siktir git, siktirgittt
• ayetel kürsiye karşı bağışıklık kurabilenine rastlanmamış olan varlık.
• uzaklaştırmanın en iyi yolu
  kara basma iz olur
  kara basma iz olur
  güzellerde naz olur
  güzellerde naz olur
  gece gelme gündüz gel
  gece gelme gündüz gel
  türküsünü söylemektir... gündüz geldiğinde sizi bulamayacaktır haaa eğer gündüz gelirse de şarkıyı tersten söylemek gerekir
  gündüz gelme gece gel gündüz gelme gece geelll
  (bkz: biliyorum iğrencim)
• bir tür bug.
  
  çoğunlukla sindirim sisteminde bir problemi olan insanların başbelası. uyku anında bir savunma mekanizması olarak beynin tüm omuriliği kitlemesi nedeniyle oluyormuş.
  
  istisnasız her gece başıma gelen bu olay, cipram kullandığım süre boyunca uğramadı. ama bu ilacın cinsel hayatımdaki (dürüst olmak gerekirse 31 performansımdaki) olumsuz etkisi tekrar eski gerilimli gecelere dönmeme sebep oldu. aslında alışıyor insan. "amaan, nassa sonunda uyanacam" diyorsunuz. ama sabah işe gitmek için erken kalkmak nasıl hissettiriyorsa gece yatağa girmek de öyle hissettiriyor adamı.
• aslında uyku felci denen hede.
  
  gece uyurken kalkıp bi yere gitmeyelim diye kaslarımıza sinyal gönderen motor nöronlar inhibisyona uğrar. uyku felcinde ise uyanır uyanmaz bilincinin açılır ancak henüz motor nöronlarınızın inhibisyonu kalkmamıştır. bu yüzden herşeyi görür, işitirsiniz ancak kaslarınızı hareket ettiremezsiniz. kendinizi birisinin tuttuğuna o kadar inandırırsınız ki halüsinasyon bile görürsünüz. sadece geçmesini bekleyin diyecem ama yapamıyor insan. tüm mekanizmayı bilmeme rağmen korkuyorumç
  
  ayet el-kürsi bilmediğim için, enter sandman okurum bu durumlarda.
• igrenc bi duygu bir kez yasamak bile yetiyo insana. yakalanmamak icin sirtustu yatilmamasi gerekir.