krakatau

• (bkz: krakatoa)
• (bkz: kara kutu)
  (bkz: karakutu)
  (bkz: serbest cagrisim)
• odyssey albümünde olan ancak rising force albümünden esintiler sunan malmsteen parçası. albümün onbirinci parçası.
• java ve sumatra adalarinin arasinda bulunan, 1883 yilinda patlayarak, 30-40 bin insanin olumune(tsunamilerle beraber) sebebiyet veren, patlama gucu hiroshimaya atilan nukleer bombanin 13 bin kati olan, atmosfer isisinin 2 santigrat derece dusmesine sebebiyet vermis yanar dagin endonezyacadaki adi.
• sumatra ile java adaları arasındaki sunda boğazında yer alan ünlü krakatau halen yaşayan bir volkandır.
• son 200 yılın en şiddetli yanardağ patlamasına sebep olan ve sonucunda kendisini yok eden bir doğa fenomenidir krakatau (krakatoa) .
  
  1883 yılı mayıs ayının ortalarına doğru, sumatra ve java adalarının arasındaki boğazda konumlanan bölgeden geçen ingiliz ticari gemilerinin personeli ve alman savaş gemisi elisabeth'in mürettebatı denizin ortasında uğursuz bir bulut olduğunu gördüler. bu bulut krakatau adasının üzerinde yükselen kül ve toz bulutuydu.
  
  1883 mayısı ile 1883 ağustosu arasında geçen iki ay boyunca, bölgeden geçen başka ticari gemiler ve donanmalar da aynı gözlemlerde bulunacaklardı. patlama sesleri, kara bulutlar, akkor külleri, sıcak çığ bulutları, lavlar...
  
  bölgeye bilimsel amaçlı keşif gezileri de başlamıştı artık. krakatau adasına komşu olan sumatra adası ve java adası sakinleri de krakatau'da yaşanan volkanik hareketin bu seviyede devam edeceğini düşünmüş, fenomeni ciddiye almamış, her gece yaşanan patlamaların gece karanlığında havai fişek gibi gökyüzünü aydınlattığı sıralarda şenlikli bir festival havasına girmişlerdi. krakatau dağının bu hayranlık uyandıran küçük gösterileri, aslında tarihin en büyük volkanik patlamalarından birisinin yalnızca öncüsü sayılan haberci volkanik hareketlerdi. hatta 1 yıl öncesinden başlayan sismik hareket avustralya'ya kadar hissedilen depremler bile yaratmıştı.
  
  26 ağustos 1883 saat 13:00'da krakatau paroksismal fazına girdi. 1 saat boyunca 27 km yükseklige kadar çıkan kara bir kül bulutu görülüyor ve her 10 dakikada bir patlamalar oluyordu. patlamalar sırasında çevreye fırlayan pomza taşları, yanardağa 20-30 km yakınlıktaki gemilerin güvertelerine düşüyordu. bu günün akşamı saat 21:00 sularında da hem sumarta adası hem de java adası kıyılarına küçük çaplı bir tsunami çarptı.
  
  1883 yılı mayıs ayında irili ufaklı başlayıp 26 ağustos 1883'de şiddetlenen krakatau patlamalarının zirve noktası ise 27 ağustos 1883 tarihinde yaşanan 4 büyük patlamaydı. artık yanardağ colossal aşamaya geçmişti. sabah 05:30'da gerçekleşen ilk patlama güçlü bir tsunamiyi tetikledi. bu tsunami bandar lampung bölgesini suya boğdu. ikinci patlama ise sabah 06:44'de meydana geldi. bir başka tsunami tetiklenmiş oldu.
  
  üçüncü ve en büyük patlama ise yine sabah 10:02'de gerçekleşti. devasa bir patlama olmuştu. patlamanın sesi avustralya, mauritus ve madagaskar'dan bile duyuldu. ses o kadar kuvvetliydi ki bu sesin milattan itibaren duyulmuş en yüksek ses olduğu konusunda fikir birliği var.
  
  her patlamaya eşlik eden tsunamiler 30 metreyi aşan yükseklikte dalgalarla geliyordu. endonezya'nın banten eyaletinde kaydedilen en büyük dalganın 135 fit (41 metre) yüksekliğinde olduğu tahmin edildi ve ardından gelen daha küçük dalgalar yakınlardaki 165 yerleşim yerini yok etti.
  
  bilim insanları patlamayla salınan enerjinin şiddetinin yaklaşık 200 megaton tnt'ye eş bir güçte olduğunu tahmin ettiler. simon winchester'ın 2003 yılında yayınladığı (krakatoa: the day the world exploded) isimli kitabında belirttiğine göre, patlamayla ortaya çıkan ses ve basınç yaklaşık 100 km civarında bulunan gemicilerin ve yerel halkın kulak zarlarını parçaladı. ve bu basınç dalgası yerkürenin etrafını tam 3.5 kere dolaştı.
  
  düşünebiliyor musunuz dünyanın bir bölgesindeki küçük alanda meydana gelen volkanik patlamanın dünyanın tamamını iki buçuk gün karanlığa mahkum ettiğini? 1883 yılındaki patlamadan dolayı değişen iklimin 1888'e kadar eski haline gelmediğini? evet, krakatau patlaması dünyanın iklimini değiştirdi. 5 sene boyunca yaşanan iklime volkanik kış dediler. hatta, 1884 yılında güney kaliforniya, los angeles ve san diego'da meydana gelen rekor yağışların sebebiydi krakatau patlaması.
  
  bu fenomenal patlama yıllarca dünya çapında gökyüzünü kararttı ve aylarca da dünya çapında muhteşem gün batımları üretti. o yıllarda, ingiliz ressam william ascroft, ingiltere'de chelsea semalarında krakatau patlaması sebebiyle görülen kızıl renkteki alacakaranlık ve gün batımı görüntülerini resmederek tarihe kazıdı.
  
  krakatau patlaması 1883 yılında gerçekleşti ama bu hikaye 1883'de yaşanıp öylece sonlanmadı. 27 ağustos 1883 günü saat 10:41'de meydana gelen dördüncü patlamayla krakatau çöktü, tamamen yok oldu ve sulara gömüldü. 1920'lere kadar sessiz kaldı. bu tarihten itibaren yeniden başlayan küçük püskürmeler ve volkanik hareketler neticesinde, 1883 yılındaki patlamanın oluşturduğu kalderanın merkezinden yükselen başka bir koni oluştu. bu koni büyüdü, büyüdü, büyüdü ve yeni bir yanardağ doğdu. bu yanardağa anak krakatau ismini verdiler. yani yavru krakatau, krakatau'nun çocuğu.
  
  yavru krakatau 20. yüzyıl boyunca gerçekten de hızla büyüdü. 23 aralık 2018'deki patlamasından önce, 22 aralık 2018 gecesi, öncesinde bir patlama olmaksızın, öncül magmatik hareketlerin sonucunda oluşan tsunami, sahile yakın bir konumda bulunan otellerden birisinin bahçesinde verilen sevilen rock grubu seventeen'in konseri sırasında ölen 437 kurbandan bir tanesinin tesadüfen kayda aldığı görüntüyle dünyaya yansıdı. 23 aralık 2018 tarihli patlamalarla da önceki geceden daha büyük bir tsunami felaketi oluştu. 30 bin kişi yaralandı, 50 bin kişi evsiz kaldı. 2018'deki bu yavru krakatau patlaması, 21. yüzyılın şimdiye kadarki en büyük yanardağ patlaması olarak yakın geçmişe kaydoldu.
  
  yavru krakatau, 2018 etkinliği sırasında hacminin üçte ikisini kaybetmesine rağmen, tekrar büyümeye devam etti. 10 nisan 2020'de yeniden patladı. modern dünyada bu patlamaları canlı olarak seyredebiliyorduk artık. aynı zamanda landsat 8 uydusu bu patlamayı uzaydan görüntüledi ve nasa bu görüntüleri web sitesinden yayınladı. anlaşılan annesinin izinden giden yavru krakatau, aynı annesi gibi hiddetli bir mizaca sahip olarak fokurdamaya devam ediyordu.
  
  bu gün 1883 krakatau patlamasının üzerinden 139 yıl geçmiş ve geçen sürede dünyanın çeşitli bölgelerinde 500'ün üzerinde şiddetli volkanik patlamalar gerçekleşmiş. fakat 1883 krakatau patlamasına benzer büyüklükte bir patlamanın günümüz dünyasında tekrar etmesi, 1883'ün bilançosundan çok daha büyük hasarlar verebilir. gezegenin doğasında enerjisi dolduğunda patlama reaksiyonu var ve bir benzeri mutlaka tekrar edecek. onu da ya biz göreceğiz ya da çocuklarımız - torunlarımız...
  
  kaynakça :
  
  ncei.noaa.gov , nasa, youtube, history channel, britannica, volcano.oregonstate.edu
• o artik bir yazar. bol şans!
• 1999 yılında kurulmuş st.petersburg originli outdoor markası. streetwear konseptinde şık ve fonksiyonel tasarımlara sahip. fiyat olarak da üst yüksek denebilir.