kudüs

• nisan 1990'dan beri ilk defa 19 şubat 2008 tarihinde kar görmüş olan şehirdir. söylentilere göre ukrayna taraflarından ülkemizi etkisi altına alan ekstra soğuk hava ülkemizden ayrılırken israil'i ve diğer orta doğu ülkelerini ziyaret etmek istemiş.
• şehre müslüman gözüyle bakan; kapıların arapça isimlerinin olduğu ve israilliler tarafından nerelerin alındığını gösteren bir haritası için;
  
  http://www.passia.org/…images/jer_maps/old_city.pdf
• "kudüs’ün öyküsü daima politika ve inançla şekillendi. çöl kıyısındaki bir pınarla sulanan ve doğal yapısı itibarıyla korunmaya elverişli olan bu kent, kral davud tarafından iö 1000 civarında ele geçirildiğinde kenânlarla bağlantılı yebusilerin vatanıydı. kral davud tek bir krallık altında birleştirdiği 12 israil kabilesi için tarafsız bir alan olan kudüs’ü başkent yaptı.
  
  davud ve süleyman
  iö 1010-970 civarı
  kral davud hakimiyeti. ele geçirilen yebusilerin yerleşim bölgesi davud’un kenti olur
  970-931 civarı
  davud’un oğlu kral süleyman hakimiyeti. kral süleyman birinci tapınak’ı 960 civarında açar. onun ölümünden sonra israil ve yahuda ayrı krallıklara dönüşür ve yahuda’nın başkenti kudüs olur.
  
  on kayip kabile
  720-701 civarı
  mülteciler israil’den güneye, yahuda’nın içlerine doğru ilerledikçe kudüs’ün nüfusu yaklaşık binden 15 bine fırlar. yeni asurlular kuzey krallığını fethetmiş ve krallığın on yahudi kabilesini dağıtmıştır. israil’in on kayıp kabile efsanesi de bu olaydan kaynaklanır.
  
  babil sürgünü ve pers imparatorluğu
  586
  nebukadnezar, süleyman tapınağı’nı yıkar ve yahudileri babil’e sürer.
  538
  büyük kiros artık pers imparatoru tebaası olan yahudileri serbest bırakır; ikinci tapınak’ın inşasına izin verir. tapınak 516 civarında açılır.
  
  helenistik dönem
  332
  büyük iskender kudüs’ü imparatorluğuna katar. onun 323’teki ölümünden sonra komutanı i. ptolemaios kenti kendi mısır krallığına katar. iskender’in diğer halefleri, suriyeli selevkoslar, 198’den 167’ye dek kontrolü ele geçirir.
  
  makabi isyani
  167-141
  yahudilerin selevkoslara karşı isyanı. yahuda makabi 164’te tapınak’ı yeniden kutsar (hanuka olarak kutlanan bayram).
  
  yahuda’nin bağimsiz yahudi kralliği
  141-63
  aile adı makabi olan hasmoniler kral ve rahip olarak hüküm sürer. 63’te romalı komutan pompeius, tahta kimin varis olacağı ile ilgili bir tartışmayı gidermek üzere davet edilir ama sonunda yahuda’yı işgal eder.
  
  roma imparatorluğu ve büyük herod
  40-4
  roma tarafından yahuda bölgesini yönetmek üzere atanan kral herod hükümdarlığı. 37’de herod kudüs’ü hasmonilerden alır. restore ettiği ikinci tapınak’ı iö 10 civarında hizmete açarak tapınak dağı’nı genişletir.
  iö 4-is 30 civarı
  nasıralı isa’nın yaşamı
  
  yahudi diasporasi
  is 70
  bir yahudi ayaklanmasını bastıran romalı birlikler, tapınak ve kenti yıkar; yahudilerin çoğu
  sürgün edilir. 135 hadrianus, ikinci yahudi ayaklanması’nı bastırır. yahudilerin kudüs’e girişini yasaklar, kenti yeniden inşa ederek, aelia capitolina adını verir. yahuda “syria-palaestina” adı altında roma vilayeti olur.
  
  bizans
  313
  roma imparatoru konstantinus, hristiyanlığı benimser. zaten hıristiyan hacıları çekmeye başlamış olan kudüs, 300 yıl boyunca bizans’ın (doğu roma imparatorluğu) bir parçası olur. 335
  isa’nın çarmıha gerilişi, defni ve dirilişinin geleneksel yönünü simgeleyen kutsal kabir kilisesi açılır.
  
  müslüman fethi
  638
  halife ömer, fazla direnişle karşılaşmadan kudüs’ü bizanslı yöneticilerden alır; yahudilerin ve hristiyanların kentte yaşamasına izin verilir.
  691
  kubbet-ül sahra açılır, bunu 715’te mescid-i aksa’nın açılışı izler.
  
  haçlilar
  1099
  papa ii. urbanus tarafından bir araya getirilen avrupalı haçlılar, nüfusun büyük bölümünü öldürerek kenti ele geçirir. kubbet-ül sahra kiliseye dönüştürülür; mescid-i aksa, templar şövalyeleri’nin karargâhı haline gelir.
  
  salaheddin eyyubi
  1187
  salaheddin eyyubi tarafından yeniden müslüman hakimiyeti sağlanır. s. eyyubi, hem hristiyanlar hem de yahudilerin kentte yaşamasına izin verir.
  1229
  haçlılara on yıllık hüküm süresi tanınır. müslüman hanedanlar izleyen on yıllarda kent hakimiyeti üzerine savaşır.
  
  memlûkler
  1260
  moğol istilacıları yenilgiye uğratan mısırlı müslüman hanedanı memlûkler, kenti, bugün hâlâ ayakta duran binalarla yeniden inşa eder.
  
  osmanli imparatorluğu
  1516
  filistin ve kudüs, 400 yıl boyunca, osmanlı imparatorluğu’nun parçası haline gelir.
  1537-1541
  kanuni sultan süleyman, kent duvar ve kapılarını yeniden inşa eder, kubbet-ül sahra ile harem-i şerif’i yenileştirir.
  
  filistin ve israil
  1917
  i. dünya savaşı’nda britanya’nın öncülük ettiği birlikler kudüs’ü osmanlılardan alır. milletler cemiyeti 1922’de filistin’i büyük britanya mandasına verir.
  1947
  bir bm kararı, filistin’de yahudi ve arap devleti kurulmasını, ve kudüs’ün bm yönetimi altında tarafsız bir bölge olmasını teklif eder.
  1948
  israil bağımsızlığını ilân eder; arap kuvvetleri saldırıya geçer. 1949 ateşkesi sonucunda
  batı kudüs israil’e, eski kent ise ürdün’e verilir.
  1967
  israilliler altı gün savaşı’nda eski kent’i ele geçirir."
  
  >kaynak - alıntı<
  www.ntvmsnbc.com/news/467937.asp
  www.nationalgeographic.com.tr/0812
• birbirinden onemli tarihi eserlere ev sahipligi yapan, israil'in en guzel sehirlerinden biridir. uc dinin birarada oldugu bolumu gercekten de tarih meraklilari icin nefes kesici guzellikte.
  
  eger bir tura katildiysaniz, oncelikle hristiyanlarin mabedi olarak sayilan bir kilise geziyorsunuz. hz. isa'nın bu kiliseye gomuldugune inaniliyormus. bununla birlikte hz.isa'nin kanlar icerisindeki cansiz bedeninin defnedilmeden once yikandigi tas bu kilisede bulunuyor. hristiyanlar icin oldukca kutsal bir yer. yapim tarihi yaklasik 1500 yil oncesine kadar dayaniyor.
  
  ikinci olarak mescid-i aksa'ya gidiyorsunuz. diger iki dini yerden farkli olarak bu bolgeye musluman olmayan hic kimse alinmiyor. size eslik eden tur rehberi bile musluman degilse buraya giremiyor. caminin kapisinda ellerinde agir silahlar tasiyan guvenlik gorevlileri var. musluman oldugunuz icin iceri girme iznini aldiginizda ise tur rehberi size bir dizi tavsiyelerde bulunup, gozunuzu iyice korkutuyor:
  "sakin iceride laubali hareket etmeyin, gulmeyin, sakalasmayin. yuksek sesle konusmayin. bazi konularda cok hassaslar."
  fakat iceri girdiginizde bunun biraz yersiz oldugunu goruyorsunuz. icerideki muslumanlar cok sicak bir sekilde sizi karsiliyorlar. cami avlusuna girdiginiz zaman som altindan kubbeli camiiyi goruyorsunuz. camiden iceri girdiginiz de ise, rivayete gore hz. muhammed'in goge yukseldigi tas karsiniza cikiyor. kesinlikle nefes kesici bir yer.
  
  turun ucuncu bolumunde ise meshur aglama duvarina gidiyorsunuz. bu bolum musevilerin kutsal mekani. insanlar oldukca buyuk boyutlardaki bir tas duvarin karsisina gecip agliyor, tanriyla konusuyorlar. bazilari ise dileklerini ufak kagit parcalarina yazip tas duvarin aralarina sikistiriyorlar. anlatilanlara gore musevi inancinda o duvarin karsisinda dilenen dilekler gercek olur, tanri o duvarin karsisindaki kendisiyle konusan insanlarin sesini duyarmis. orasida gercekten cok etkileyici ve son derece kalabalik bir yer.
  
  sonuc olarak kudus guzel bir yer. kudus'e gideceklere bu uc dinin beraber yasatildigi bolgeye gitmelerini siddetle tavsiye ederim.
• (bkz: dünyanın başkenti)
• bugün cuma namazı sonrası kardeşi gazze'ye destek olan kent. allah emeğinizi zayi etmesin.
• gidemeyenler için, kudüs'ün, o toprakların havasını teneffüs edemeyenler için, haremüşşerif'i internetten de olsa gezmek isteyenler için, mescidi aksa'nın içindeki selahaddin eyyubi tarafından yaptırılan minber'i merak edenler için (bir yahudi yakmıs, daha sonra aynısı yeniden yapılmıstır), old city'nin etrafını görmek isteyenler için, kubbetus sahra'yı merak edenler için, şurası biraz yardımcı olabilir.
  http://www.saudiaramcoworld.com/…aram.al-sharif.htm
• sehrin kendisinin kerametinden degilde, her zamanin kuvvetli devletlerinin kendisine sahip olmus olmalarindan kaynakli bir unu vardir.
  buna madagaskarda self fulfilling prophecy diyorlar.
• yeni kentim, yeni bir hayat kuracagimiz, yeni bir kent... bakalim soyledikleri kadar var mi?
• israil ve filistin arasındaki sorunların çözülmesi imkansız olanının adıdır, arap- israil çatışmasının çok uzun yıllar öncesine dayanan asıl sebebidir, 3000 yıllık tarihtir.
  
  tarihini tarafsız olarak hem dini hem de siyasi anlamda objektif olarak değerlendirmek gerekir ki zaman zaman ana haberlerde görülen ortadoğu ile ilgili haberler kısmen de olsa doğru yorumlanabilsin.
  
  minimum yorumla nacizane bunları sıralamak gerekirse:
  
  ..dini tarihi bakımından önemi..
  
  -yahudi inancına göre dünya kudusten yaratılmaya başlanmıştır.
  -kubbetü's-sahra içinde bulunan ilk taş ( hacer i muallak) , hz. ibrahim 'in üzerinde oğlunu (yahudilere göre ishak müslümanlara göre ismail) kurban etmek istediği taştır.
  -hz. muhammed burdan miraca yükselmiş,elinin izini bırakmış, secde etmiştir.
  
  ..savaş tarihi..
  
  aslında m.ö. 1000 yılına kadar sakin bir tarihi olan şehir, hz.davudun burayı israil in başkenti yapmasıyla hızlı ve kanlı tarihini yaşamaya başlar, ve tüm ayrım israiloğullarının ishaktan, filistinlilerin de ismailden geldikleri varsayımı üzerine başlamıştır.
  coğrafi olarak da şehrin kurulduğu yerlerde hem su bulunması, hem dağlık oluşu sebebiyle savaşa uygunluğu, ekonomik bir geçit konumunda olması şehri her zaman cazip kılmıştır.hz. davudun, hz. musa ya gönderilen 10 emri içeren taş tabletleri koyduğu sandığı ( ahit sandığı) bu şehre koyması dönüm noktası olmuştur şehir için. hz.davud un oğlu süleyman da bu sandığı koymak için bir tapınak yaptırmıştır şehirde.
  
  ..ahit sandığıyla ilgili..
  
  ahit sandığı kutsal emanetlerin bulunduğu kuranda da geçen sandıktır.
  taş levhalar, tevratın orjinal nushası, musanın asası bulunduğu rivayet edilir.
  
  islama göre sandık mehdi tarafından ortaya çıkarılıcak,
  hristiyanlığa göre ise sandık tapınakla yokolmuştur.
  
  daha sonra bilindik evreler, el değiştirmeler. bunlara dair söylenebilecek önemli noktalarsa :
  
  -asurlular ın ele geçirmesi ve 10 yahudi kabilesini kovması sonucu, hala dna testleri ile bu kayıp 10 yahudi kabilesi mensupları aranmaktadır.
  -daha sonra babil kralı nebukatnezar ın ele geçirmesi sonrası tüm yahudi halkını sürgüne yollamıştır, ahit sandığının içinde bulunduğu tapınağı yıkmıştır, hazineler yağmalanmıştır ve yahudiler sürgüne gönderilmiştir. ve bu sürgün aslında yahudilere ulusal bir kimlik kazanmaları yolundaki ilk adım olmuştur.
  
  hatta bu zamanlardan kalan söz için:
  (bkz: seni unutursam ey kudüs, sağ elim hünerini unutsun)
  
  - daha sonra babillileri yenen persler, yahudilere geri dönüş izni vermiş ve tapınak tekrar inşa edilmiştir.
  -persleri de iskender yıkmıştır.
  - daha sonra roma zamanı başlar kudüs için ve kral herot harem-i şerif i bugünkü haline getirir. ancak imparator neron ikinci tapınağı yıktıktan sonra aziz helena nın kudüse gidip hz isa nın gerildiği çarmıhın parçalarını bulması ve romanın hristiyanlığı benimsemesi ile şehir artık hristiyanlar için de kutsal olmaya başlamıştır.
  - daha sonra ise hz ömer 'in 637 de kenti fehtetmesiyle kudüs 450 yıllık bir barış dönemide girmiştir.. ta ki haçlı seferlerine kadar.
  
  ..haçlı seferleri..
  
  haçlı seferlerinin en bilinen sebepleri, o zamanlardaki batı avrupadaki çatışmalar, bizansın zayıflaması, yaklaşan türk tehditi, vatikan ın hristiyanları birleştirme isteği olsa da, asıl amaç bu hristiyanlığın doğduğu kutsal toprakları müslüman tehditinden kurtarmaktır.
  
  herkesin bildiği üzere anadolu üzerinden kudüse ilerleyen bu ordu kudüsü ele geçirmiş, tüm cami ve sinegogları yıkmıştır.
  ama kurulan krallık 88 yıl ayakta kalabilmiştir.
  1187 de selahattin eyyubi kudüsü fethetmiştir, haçlı ordusunu yenmiştir ve hz isa nın bazı eşyalarını da ele geçirmiştir.
  
  2. haçlı seferinde fransız ve ingiliz kumandanlar akdenizden ilerlemesine rağmen alman kralı barbaros yine anadolu üzerinden ilerlemek isteyince
  selçuklu sultanı ii. kılıçarslan 100.000 kişilik orduyu yoketmiştir.
  
  fransızlar daha sonra geri dönmüştür ancak ingiliz kralı richard ( aslan yürekli richard) kudüse varmıştır. selahattin eyyubi ile savaşmadan anlaşmaya çalışmış, kardeşiyle selahattin kardeşini evlendirmek istemiştir.
  
  bu seferler 200 yıl devam etmiş ve sonucunda:
  papalık zayıflamış, bizansın ömrü uzamış, avrupanın sosyo ekonomik durumundaki etkiler reform rölesans ın çekirdeğini oluşturmuş, o da bugüne kadar olan olayların sebepleri olmuştur.
  
  -daha sonra 1517 de yavuz sultan selim fethetmiştir kudüsü ve 400 yıllık barış sağlanmıştır. ( 9 yıl hariç- 9 yıl mısır valisi mehmet ali paşa yönetmiştir kudusü)
  
  ...ve theodore herzl dönemi...
  
  1885 de yahudi düşmanlığının sonunun gelmeyeceğini düşünen theodore herzl, yahudi bir devlet kurmak amacıyla siyonizmi dinden siyasi bir boyuta taşımıştır. ilk siyonist kongre de 29 ağustos 1897 de basel de yapılmıştır ve filistin den toprak almak için banka kurulmuştur.
  
  bu döneme ait bir anektod:
  
  theodore herzl bu zamanlarda ii. abdulhamit den filistinden toprak istemiştir. karşılığında da osmanlının borçlarını yahudilerin ödemesini teklif etmiştir.
  ama abdulhamit " kanla alınan topraklar ancak kanla verilir." cevabıyla tarihe önemli bir not düşmüştür.
  
  ..birinci dünya savaşı öncesi..
  
  birinci dünya savaşı öncesi ingiltere, hem serif hüseyin e arap krallığının başına geçme sözü, hem de yahudilere kutsal topraklarını geri verme sözü vermiştir.
  yahudiler buna karşılık görevlerini yerine getirmişlerdir. hatta çanakkale savaşında 800 kişilik bir yahudi katır birliği (alayı) ulaştırma alanında hizmet vermiştir. ayrıca ortadoğudaki bazı yahudi kesimler de ajanlık yapmıştır. karşılığınıda da 1917 balfour deklarasyonu nda almıştır.
  bundan sonra yahudiler kudüste haganah gibi örgütlerle araplara ve ingilizlere direnmişledir.
  
  bu döneme ait bir anektod ise:
  o dönemlerde ingilizlerin karargah olarak kullandıkları king david oteli dinamitlenmesi ve bunun çoğu terör uzmanı tarihçiler tarafından modern terörün ilk gerçek eylemi olarak nitelendirmeleridir.
  
  ...1948..
  bu yılda kudüs, yarısı israil yarısı ürdün de olmak üzere bölünmüş bir kent olmuştur. ancak daha eski olan taraf ürdün tarafında kalmıştır.
  daha sonra der yasin( filistin'de bir köy) katliamı yaşanmış, 90 kadar arap ölmüştür. şu anda bile israil haritarında bu yerleşim yeri yoktur.
  
  ..1967..
  6 gün savaşları bu tarihe olmuştur ve bm bir ateşkes yayınlamıştır iki ülke arasında. bu zamana dair bir anektod da dönemin israil başbakanı golda mayer in radyodan yaptığı konuşmasında söylediği :
  
  "kimse israil sınırlarının 6 gün öncesi gibi olacağını düşünmesin" demesidir.
  sonuçta israil toprakları 2 kat artmış, batı duvarı nın ( ağlama duvarı) kontrolü israil e geçmiştir.
  
  bu zamandan sonra ise cenevre sözleşmesi ne göre işgal topraklarında yıkımın yasak olmasına rağmen, kudüs çevresindeki insanlar gitmeye zorlanmışlardır.
  
  ve daha sonra da silahla değil de parayla savaş başlamıştır.
  
  birçok yahudi organizasyonu kudüs çevresindeki müslüman evleri almaya çalışmışlar, yerine göre 3 ya da 4 milyon doları gözden çıkarmışlardır. amaç kudusu yahudi toprağı yapmak tamamen tabii.
  bu satışların önüne geçmek için filistinli bazı örgütler de "toprağını satanın katli vaciptir." diyerek direnmeye çalışmış fakat çok başarılı olamamışlardır. satın alınan yerlerin içinde yunan ortadoks klisesine ait imperyal otel de mevcuttur.
  
  bu zamana ait bir haber linki:
  http://www.tumgazeteler.com/…berleri/emperyal-otel/
  
  yeni yapılan müslüman binaları ise yıkılıyor, yıkım parası da evi yapandan alınıyormuş.
  
  ...son yıllardaki durum...
  
  -avustralyalı bir hristiyanın tanrıdan aldığını idda ettiği emirle el aksa camii ni yakmak istemesi (1969)
  
  buna ait bir haber paragrafı:
  arap devlet adamları, israil ile olan savaşlarında halklarını teşvik edebilmek için din faktörüne sarıldılar, cihat ilan ettiler, fedayinleri cephelere sürdüler. neticede, arap ve yahudi milliyetçilikleri arasındaki bir toprak kavgasını, bir müslüman-musevi çatışmasına dönüştürmek için ellerinden geleni yaptılar. 1969 senesinde avustralyalı dengesiz bir hıristiyanın el aksa camiinde yangın çıkarma teşebbüsünü yahudilere mal edip islam konferansı örgütünü kurdular ve islam dünyasını kavgalarına taraf ettiler.
  
  - arkeolojik çalışmalarının ve tünellerin tartışmalarıları,
  
  http://www.tumgazeteler.com/?a=4709392
  
  -harem-ül şerif in altına tuneller inşa edildiği iddası,
  
  resimler incelenebilir: http://www.izafet.com/…n-altinda-ne-sakliyor-c.html
  
  -ağlama duvarının önündeki havlunun yapım aşamasında yaşananlar,
  
  -fanatik yahudilerin 1969 ve 82 yılları arasında patlayıcılar kullanarak bu camiileri tahrip etme girişimleri,
  
  -1990 da 30 filistinlinin ölmesi ve 800 den fazlasının yaralanmasıyla sonuçlanan kudüs katliamı,
  
  http://tarihportal.blogspot.com/…-kuds-katliam.html
  
  -1996 da israilin ağlama duvarının kuzey uzantısının ortaya çıkması ve sonrasındaki çatışmalar,( 61 filistin 15 israil askeri ölmüştür.)
  
  -ariel şaron un haremi şerif ziyareti,
  
  http://www.hurriyetusa.com/…aber_detay.asp?id=10771
  
  özetle, kudüs varoldukça savaşın her türlüsününü mümkün kılacaktır ve bunun karşısında kutsal özelliklerini korumaya çalışacaktır.
  işin aslı sadece teknolojik ve ekonomik şartlar ışığında filistin halkını mağdur görüp taraf olmamaktır. ayrıca türk tarihi penceresinden bakılarak araplarla çok da parlak olmayan ilişkiler geçirdiğimizi bilmek gerekir. hala internette herhangi bir uluslararası platformda deneyin, atatürk e küfür edecek en cüretkar toplumun araplar olduğunu görürsünüz. bizim milletimizin zıpkın delikanlılarının suçu da illaki vardır tabiki.
  ancak israil devletinin de gerek uluslararası kanunları, gerek insan haklarını, gerek humanizmin bir devlet kanunları üzerinde olması gereken etkilerini hiç saymaları gibi es geçilemeyecek politik hataları vardır.
  
  (bkz: copy paste değil alın teri)