kurtuba camii

• aşağıdaki yazı, 1894 senesinde, almanyada würzburg şehrinde neşr
  edilmiş olan ve prens salvator, prof. graus, teolog kirchberger, baron von
  bibra, bayan threlfall tarafından hâzırlanan (spaneien = ispanya) ismindeki
  eserden alınmışdır:
  
  (ispanyada en mühim şehrlerden biri, cordoba (arabca ismi: kurtuba) dır. bu
  şehr, arab endülüs devletinin merkezi idi. müslimânlar, târık bin ziyâd kumandasında, 711'de ispanyaya geçince, bu
  şehri kendilerine başşehr yapmışlardı. arablar bu şehre medeniyyet
  getirdiler. yarı vahşî olan bu şehri, tam bir medenî şehre çevirdiler. bir
  büyük serây [el-kasr], hastahâneler, medreseler yapdılar. bunların yanında,
  bir de büyük câmi'a [üniversite] kurdular. avrupada ilk kurulan üniversite,
  budur. o zemâna kadar avrupalılar ilmde, fende, tıbda, zirâatde ve
  medeniyyetde çok geri kalmışlardı. müslimânlar, onlara ilm, fen, medeniyyet
  getirdiler. onlara hocalık etdiler.
  
  endülüs islâm devletini kuran birinci abdürrahmân bin muâviye bin hişâm bin
  abdilmelik, kurtubada çok büyük bir câmi' yapdırmak
  istedi. bu câmi'in bağdâdda bulunan câmi'lerden dahâ büyük, dahâ güzel ve
  ihtişâmlı olmasını istiyordu. kurtubada bu işe en uygun arsayı seçdi. arsa
  bir hıristiyana âid idi. bu adam, arsası için çok para istedi. çok âdil bir
  hükümdâr olan birinci abdürrahmân, isterse, zorla bu arâzîyi alabilirken,
  kat'iyyen böyle bir yola başvurmadı. aksine, hıristiyan sâhibine istediği
  parayı ödedi. hıristiyanlar, bu para ile kendilerine üç küçük kilise
  yapdılar. câmi'in yapılmasına 785 senesinde başlandı. abdürrahmân,
  günde birkaç sâat binâ inşaâtında, bir amele gibi çalışıyordu. inşaât
  malzemesi, doğunun birçok yerlerinden getirtildi. tahta kısmlar için
  lübnanın en mükemmel ağaçları, mermer kısmlar için, doğunun birçok
  yerlerinden renkli mermerler, irakdan ve sûriyeden kıymetli taşlar, inci,
  zümrüd, fil-dişi, bu arâzîye yığıldı. her şey çok güzel ve çok boldu. câmi',
  ihtişâmlı bir binâ hâlinde yavaş yavaş yükselmeğe başladı. birinci
  abdürrahmânın ömrü, câmi'in bitdiğini görmeğe yetmedi. 788
  senesinde vefât etdi. ondan sonra hükümdar olan oğlu hişâm ve torunu birinci
  hakem, câmi'in temâmlanmasına gayret etdiler.
  câmi', 10 senede temâmlandı. fekat, bundan sonra, her sene bir parça ilâve
  edilerek, en son şeklini, 990 senesinde, ya'nî ancak 205 sene sonra
  aldı. ikinci hakem 976'da câmi'e altından bir minber yapdırdı.
  işte, böylelikle bu câmi' pek mu'azzam, pek haşmetli ve son derecede güzel
  bir eser olarak ortaya çıkdı. câmi', 120x135 metre eb'âdında ve müstatil
  [dikdörtgen] şeklinde idi. iki (kolu) biraz ileriye doğru uzanıyor.
  
  bu kolların uzunluğu 135 metreyi buluyordu. bu uzanan iki kolun binânın esâs
  gövdesinden çıkan kısmları arasında bir açık avlu meydâna gelmişdi. câmi'in
  içinde, her biri 10 metre yüksekliğinde 1419 sütun bulunuyordu. bu sütunlar
  dünyânın en mükemmel mermerlerinden yapılmışdı. sütunların tepelerindeki
  kemerler, birkaç renkli mermerden parça parça olarak meydâna getirilmişdi.
  câmi'e girince, insanın gözü bu sütun ormanında gayb oluyordu. mermer sütun
  başlıklarına bakanlar, bu güzellik karşısında hayrân kalıyordu. câmi'e giren
  herkes, âdetâ büyüleniyordu. bu kadar güzellik, o zemâna kadar dünyânın
  hiçbir yerinde görülmemişdi.
  
  câmi'in, 20 kapısı vardı. kapıların önünde, özel portakal bağçeleri
  kurulmuş, her taraf yeşilliğe bürünmüşdü. câmi'in etrâfında, diğer bağçeler,
  havuzlar, fiskiyeler, çeşmeler vardı. müslimânların abdest alabilmesi için
  birçok şadırvanlar yapılmışdı. câmi'in zemîni, en kıymetli mermer ve süslü
  tahtalar ile işlenmişdi. tavanın yapılması için kullanılan kıymetli lübnan
  tahtaları, ayrı bir güzellik, ayrı bir heybet veriyordu. dıvar ve tavanlarda
  oymalar, işlemeler ve çok güzel yazılar vardı. insan, câmi'e girip bir göz
  atsa, sanki bu muhteşem sütun ormanı bitmiyecek gibi görünüyordu. geceleyin,
  binlerce gümüş kandillerden fışkıran renkli ışıklar, câmi'i aydınlatıyordu.
  1632 senesinde mısrda vefât eden meşhûr târîhçi ahmed el-makkarî,
  (nehy-ut-tîb min-gasni endülüs-ir-ratîb) kitâbında, bu câmi'den bahs
  ederken, onu aydınlatan lâmba ve kandillerin 7425 adet olduğunu, bunların
  senenin normal günlerinde yarısının geceleyin yakıldığını, ramezân ve
  bayramlarda, diğer mübârek gecelerde ise, hepsinin yandığını, lâmba ve
  kandillerin yanması için, senede 24000 okka zeytinyağı sarf edildiğini,
  ayrıca câmi'e güzel koku vermek için, her sene 120 okka amber ve öd ağacı
  yakıldığını yazmakdadır. minârelerin tepesinde nar şeklinde başlıklar
  bulunuyordu. bu başlıklar, mücevherler, inciler, zümrüdlerle süslenmiş, taş
  araları altın parçaları ile örtülmüşdü. lübnanda hıristiyan papazların
  yazdığı (müncid) lügat kitâbında, kurtuba câmi'inden iki nefîs manzara resmi
  vardır.
  
  hıristiyanlar, 1492'de endülüs devletini mahv edip kurtubaya
  girince, ilk iş olarak, bu câmi'e saldırdılar. bu çok güzel, haşmetli binâya
  atlarıyla girdiler. câmi'e sığınmış olan müslimânları, merhametsizce
  boğazladılar. o kadar ki, câmi'in kapılarından kan akmaya başladı. ondan
  sonra, altın minberi parçalıyarak aralarında taksîm etdiler. fildişinden
  yapılmış rahleleri paylaşdılar. minberde saklanan ve osmân radıyallahü anhın
  yazdığı kur'ân-ı kerîmin bir eşi olan inci ve zümrüdle işlenmiş nefîs
  mıshaf-ı şerîfi ayaklarının altına alarak çiğnediler. böylece, minber ve
  kur'ân-ı kerîm, bu iki eşsiz nefîs eser, temâmen yok edildi. vahşî
  ispanyollar, bütün müslimân ve yehûdîleri kılıç tehdîdi ile zorla hıristiyan
  yapdılar. ellerinden kaçabilen yehûdîler, osmânlı devletine ilticâ etdiler.
  bugün, türkiyede bulunan yehûdîler, bunların torunlarıdır. hâlbuki,
  müslimânlar, ilk def'a bu memleketleri zapt etdikleri zemân, orada yaşayan
  hıristiyan ve yehûdîlere hiç dokunmamış, onların kendi dinlerine göre ibâdet
  etmelerine kat'iyyen mâni' olmamışlardı.
  
  hıristiyan ispanyollar, görülmemiş bir vahşet ile müslimân ve yehûdîleri yok
  etdikden sonra, bu şâheser câmi'i yıkmağa başladılar. önce minârelerdeki
  altın ve zümrüdle işlenmiş nar şeklindeki başlıkları indirerek yağma
  etdiler. bunların yerine âdî taşdan yapılmış, güyâ melek şeklinde çirkin
  başlıklar koydular. tavandaki o haşmetli, güzel tahta süsleri sökdüler.
  yerdeki güzel mermerleri kırıp parçaladılar. yerlerine âdî taşlar dizdiler.
  dıvarlardaki bütün güzel süslemeleri yerle bir etdiler. sütunları yıkmağa
  çalışdılar. fekat, ancak bir kısmını devirebildiler. geri kalan sütunları
  âdî kireçle badana etdiler. yıkılan sütunlar, yüzlerce idi ve câmi'in içinde
  büyük bir mermer yığını hâlinde serilmiş, kalmışdı. 20 kapıdan çoğu taşlarla
  örülerek kapatıldı.
  
  nihâyet, en son bir vahşet eseri olarak, 1523 senesinde câmi'in
  içine bir kilise yapmağa karâr verdiler. bunun için, o zemân ispanya ve
  almanya imperatörü olan 5. ci karlosdan [ya'nî almanya imperatoru beşinci
  charles quint'den [1500-1558] izin istediler. charles quint,
  bu teklîfi evvelâ red etdi. fekat, müteassıb kardinaller onu mütemâdiyen
  sıkışdırıyor, din uğruna bu işin muhakkak yapılması îcâb etdiğini
  savunuyorlardı. bunların başında çok büyük nüfûzu olan kardinal alonso
  maurique bulunuyordu. bu kardinal, aynı zemânda papayı da bu iş için
  kandırmışdı. papanın da câmi'in kiliseye çevrilmesini arzû etdiğini gören
  charles quint, bu işe muvâfakat etmek zorunda kalmışdı. kilise yapmak için,
  birçok sütunlar dahâ yıkıldı ve câmi'de kalan sütun sayısı 812 ye kadar
  düşdü. ya'nî, en azdan 600 kıymetli mermer sütun yıkıldı. yapılan kilise,
  câmi'in ortasında haç şeklinde 52x12 metre eb'âdında çirkin bir binâ olarak
  kendini gösterdi. charles quint, bizzat kurtubaya gelerek bu kiliseyi gördü.
  çok üzüldü, (yapdığınız vahşeti görünce, size bunun için izn verdiğime çok
  pişmân oldum. dünyâda bir benzeri bulunmayan, bu güzel eseri böylece tahrîb
  edeceğinizi bilseydim, size müsâ'ade etmez ve hepinizi cezâlandırırdım.
  yapdığınız bu çirkin kilise, eşi her yerde bulunan âdî bir binâdan
  ibâretdir. hâlbuki, bu haşmetli câmi'in bir nâzîrini yapmak imkânı yokdur)
  dedi. bugün bu haşmetli binâyı ziyâret edenler, harâb olmasına rağmen, islâm
  mi'mârîsinin bu büyük eserinin güzelliği, büyüklüğü karşısında hayrân
  kalmakda, ortada bir cüce gibi görünen kilisenin hâline acımakda ve böyle
  bir haşmetli eserin bu hâle gelmesine müteessir olmakdadırlar.)
  
  yukarıda okuduğunuz yazı, hıristiyanlardan kurulmuş ve içlerinde din adamı
  papazların da bulunduğu bir heyet tarafından yazılmışdır. sırf hakîkatdir. kurtubadaki câmi'in ismi
  bugün (la mezquita kilisesi) dir. bu kelime "mescid" isminden gelmekdedir.
• emevilerin ispanyada yaptıkları bir caminin adı.
• 22300 mertekare alanda 28000 muslumanin ayni anda namaz kilabilecegi kadar genis sutunlar ormani. cami dediginiz takdirde ispanyolsaniz polisle muhatab olabilirsiniz, turist iseniz guvenlik gorevlilerinin uyarilariyla karsilasirsiniz. mihrabindaki ayetelkursi kesme taslardan kakma usuluyle yapilmis,ispanyanin en onemli katedrallerinden biri olmasina ragmen hala her kosesinde "la ilahe illallah" yazan sahsen beni huzne bogan bir mekan.
• katedral, müze camii özellikleri ile ayasofyayı andıran yapıdır. tıpkı balıkesirde gördüğüm çok eski ve rum yapı özelliklerini gösteren camii gibi greco-roman, mısır ve visigotik özellikleri ile çok stilin karışımından oluşur. 10. yy da eklenen kolonlar ile dünyanın en büyük camii oldu. şimdi içinde çok güzel bir organ bulunmaktadır. umarım kısa bir süre içinde içime çektiklerim arasında olur. şimdi sadece resimlerinden ve belgesellerden biliyorum.
• 1523’te kral 3. ferdinand tarafından katedrale dönüştürülen yapıda, sadece suudi kraliyet ailesine namaz izni verilmiştir, o da ispanya kralı juan carlos’un özel isteğiyle.
• (bkz: le collier perdu de la colombe)
• "sanki şam yaylasında hurma ormanı" olarak, sutunlari şairler tarafından tanımlanan muazzam cami
  ama ne yazık ki şimdi içerisinde namaz kılmayı bırak diz cokmenize bile izin vermiyorlar. görevliler hemen gelip catedral olduğunu hatırlatıyorlar.
• mimarisine bayildigim camiidir. isik oyunlari ve altın mihrabi harikadir.
  
  http://visnekiraz.com/…/enduluste-gecmise-yolculuk/
• https://twitter.com/…rvis/status/530487973931122691
• ispanya'nın cordoba(kurtuba) şehrinde, bugün katedral olarak kullanılan camii. kurtuba 13.yy da düştükten sonra camiinin içine bir katedral yapmış ispanyollar, katedral için ilk önce camiinin içinde bir yıkım başlamış, bölgedeki 6 koridor içinde sütunlar ortadan kaldırılmış bu arada camii çok zarar görmüş. ortaya çıkan ilk sonucu gören kral 5.carlos un camiinin içine yapılan katedrali görünce ''dünyada bir benzeri bulunmayan bu güzel eseri böylesine tahrip ediceğinizi bilseydim hiç size izin verir miydim? sizin yaptığınız bu kilisenin benzeri her yerde bulunabilir ama bu camiinin bir benzerini yeniden yapma imkanı yoktur'' diye hayıflandığı söylenir.