ligo
-
-
laser interferometer gravitational wave observatory'nin kisaltilmisi, kutlecekim dalgasi dedektoru. iki adet olan bu yapilar, herbiri 4'er km uzunlugunda |_ meydana getirecek sekilde iki tunelden olusur. bu tuneller icinde hareket eden laser isinlarinda olusan degisiklikten yararlanarak kutlecekim dalgalarinin belirlenmesi hedeflenir.
http://www.ligo.caltech.edu/ -
(bkz: ligo ligo tha me sinithiseis)
-
hakkında sözlüğe bile 2005 yılında entry girilmiş olmasına rağmen hala başarılı olmamış deney. şimdi bütün alet edevatı yenileyerek advanced ligo yapıyorlar, kütleçekim dalgası göremediler hala.
teorik olarak kütleçekim dalgalarının olmaması neredeyse imkansız, bir de çift yıldız sistemlerinin yavaşlaması nedeniyle varlıkları için gözlemsel bir destek de var, yani gözleyememiş olmaları böyle dalgaların yokluğuna dair bir veri taşımıyor "null result" değil.
niye göremediler lan adam gibi yapsınlar deneyi demeden kimse adamların neyi gözlemeye çalıştığını anlatayım, bu kütleçekim dalgası bizim içimizden geçip giderken mesafeleri kısaltıp uzatıyor, aynen deprem dalgaları nasıl yeri sıkıştırıp-açıp ilerliyorsa bu dalgalar da uzaya aynı şeyi yapıyor. ligo deneyi de iki nokta arasındaki mesafeyi hassas ölçüp bu uzama kısalma hadisesini kaydetmeye çalışıyorlar. peki ne kadarlık bir mesafe farkını ölçmeye çalışıyorlar bu amcalar, deneyin yapıldığı alet 4 km uzunluğunda, en babasından kütleçekim dalgası geçse bu mesafe +- 1 femtometre değişiyor. femtometre metrenin milyarda birinin(nano) milyonda biri.
neyse bu aralar çalışıyor bu alet harıl harıl, yine bir şey bulamazsa duymazsınız (sonuçta bu kadar yüksek hassasiyetli ölçümü yapamamış olma şansları yüksek), ama bulursa 21. yy en büyük deneysel olayı olur higgs hikaye kalır bunun yanında. -
kütleçekim dalgası bulma dedektörü. 365 milyon dolara mal olmuş. şöyle çalışıyormuş; birbirlerine 90 derece ( büyük l şeklinde ) uzatılmış dörder km uzunluğunda iki kol var. merkezden bir lazer ışını yolluyorlar. ışın tam ortadan ikiye bölünüyor ve iki kola birden aynı zamanda, aynı miktarda taşınıyor. ışınların biri veya ikisi birden döndüğünde bozulmuşsa, zaman farkı varsa kütleçekimsel dalgalar bulunmuş oluyor. eğer bir süpernova ya da karadelik çarpışması filan olmaz ise ( ligo'nun şimdiki teknolojisiyle rahatlıkla tespit edebileceği en baba kütleçekim dalgayı bunlar ortaya çıkarıyor ) şimdiki teknolojimizin biraz daha gelişmesi bekleniyor. bilim insanları bulmanın tam kenarındayız diyorlar ama astrofizikçiler için kenar dedikleri zaman aralığı bile binlerce yıl olabilir.
2014 yapımı bir belgeselde buradan sorumlu bilim insanı "5 yılımız var daha" dedi. yani dedektörü daha geliştiriyorlar. ölçüm aletlerinin gelişimi, aynaların atomaltı düzeyde pürüzsüzlüğe ulaştırılması filan gibi şeyler bekleniyor. peki çelik metreyle mi ölçüyorlar ki kütleçekim dalgalarını bulamıyorlar da bu aletlerin gelişimini bekliyorlar. hayır; adamlar dünyanın şu an verebildiği en hassas aletleri kullanıyorlar ama yetmiyor. -
2015 eylul itibari ile kutle cekimsel dalgalarını en sonunda kesfetmis oldugu tweetlerde soylenti şeklinde dolaşan dedektor.
https://twitter.com/…uss1/status/647510799678750720
soylentilerin resmiyete dökülmesi için biraz daha beklemek gerekiyor sanırım.. -
11 şubat 2016 15:30 gmt itibariyle kütle çekimi dalgaalrı hakkında açıklama yapmaları bekleniyor.
umarım bir şeyler bulmuşlardır da, bilim konuşuruz biraz da, turizm, ışid ve mülteci gündemlerinden içimiz daraldı. -
-
-
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap