mattel
-
endonezya yağmur ormanlarını oyuncak paketleri için katlettiğinden, greenpeace'in savaş açtığı oyuncak markası. kampanyanın yüzü ken ve "barbie it's over. i don't date girls that are into deforestation" sloganını kullanmışlar.
http://www.greenpeace.org/…sts/asia-pacific/barbie/ -
barbie, disney prensesleri ve şimdilerde monster high'ın üreticisi olan, lego group'tan sonra dünyanın en büyük ikinci oyuncak üreticisidir. oyuncak bebek biriktiren komünite arasında, ki ben bundan sonra collector diyeceğim bunlara kısaca, neredeyse mafyatik bir monopol olmasıyla ve diğer oyuncak firmalarına nefes bile aldırmamasıyla ünlüdür. zaten yine bu komünite arasında sürekli söylenen bir şey vardır, o da oyuncak firmaları arasındaki yıllar süren büyük davalarin petrol şirketleri arasındaki davalardan hem sayıca daha fazla hem de daha agresif olduğudur. gerçekten bu bilgi doğru mudur bilemiyorum, bu endüstrilerin kendi içlerinde toplam kaç dava açılmış ve bunlar ne kadar sürmüş, böyle bir data bir yerlerde vardır eminim ama kıyaslamak yersiz geliyor çünkü büyüklük açısından kıyaslanabilir endüstriler değiller bunlar. ama bir bakımdan oyuncak firmaları arasındaki davaların bu kadar agresif olması iki sebepten dolayı anlaşılabilir geliyor, birincisi petrol ya da gıda gibi binlerce farklı kanun ve yönetmelikle regüle edilen bir endüstri değil bu. ikincisi de tam da bu bahsettiğimiz diğer endüstriler kadar büyük olmaması ve oyuncak denen ürünün telif hakları konusunda arada bir yerde yer alması (ne tam bir sanat ya da fikir eseri olması ne de tam olarak endüstriyel bir ürün olması) monopolleşmeye alan açıyor olabilir. neyse bunlar benim spekülasyonlarım. mattel ve bratz'in yaratıcısı mga arasındaki ünlü fantastik davayı anlatıcam şimdi, bu davanın notunu bir yerlere düşmek istiyorum ve burası en uygun platform bunun için.
2000 yılında mattel'de çalışan bir tasarımcı, bratz bebekleri fikriyle ortaya çıkıyor. hatırlayalım ki bratz'in barbie'den en önemli farkı sürekli balo kıyafetleriyle dolaşan beyaz ve ultra feminen barbie yerine günlük modayı takip eden, farklı etnisitelerden oluşan, bazısı tomboy, bazısı ultra seksi, kısacası kurallara uygun cici barbie'ye alternatif oluşturacak bebekler yaratma fikriydi. mattel bu fikri beğenmeyince tasarımcı mattel'den ayrılıp mga firmasına geçiyor, 2001 yılında da bratz bebekleri üretilmeye başlanıp inanılmaz popüler oluyor. 2001 yılında en çok satılan oyuncak bebek rapunzel barbie olmuş, yani aslında hala barbie monopolistik konumunu koruyor, ama yine de sene sonunda satışları %12 oranında düşüyor. bratz'in bu kadar popüler olması ve mattel'de çalışan bir tasarımcı tarafından tasarlanmış olması mattel'in hem tasarımcıya hem de mga'e 2009'a kadar sonuçlanmayacak bir dava açmasına neden oluyor.
bu dava gerçekten çok fantastik ve yıllarca amerika'da telif hakları konusu geçtiğinde örnek gösterilen bir dava. ben oyuncak bebekler ilgi alanıma girdiği için biliyorum, ama böyle olmasaydı bile bu dava hem fantastik suçlamalarla dolu olduğu, hem çok uzun sürdüğü, hem de firmaların birbirlerine ve hakimlere karşı ajanlık yaptığı söylentileriyle dolu olduğu için bir şekilde aşırı ünlü (bakın hemen bir the new yorker makalesi buldum, başka bir makale daha ve the new york times'da çıkmış bir haber). davanın başlangıcında mattel, mga'i telif hakları kendilerine ait olan bir ürünü üretip satmakla suçluyor. ama dava ilerledikçe bu suçlamalara bratz bebeklerin büyük kafaları ve dolgun dudaklarıyla barbie'nin düzgün ve insana benzeyen vücut hatlarını karalama amacı güttüğü, bu bebeklerin porno yıldızlarına benzediği, ve bu yüzden oyuncak bebek endüstrisi için zararlı olduğu gibi şeyler eklenmeye başlıyor (bu arada daha önce mattel'in aynı sebeplerle aqua grubunun şarkısı barbie girl'e açıp kaybettiği bir dava var, hakim davanın kapanışını "the parties are advised to chill" cümlesiyle yapıyor. daha sonra bu hakime bilgisayarında pornografi bulundurduğu iddiasıyla sexual misconduct davası açılıyor ve collectorlara göre mattel ajanlarının bu işte rolü var). dava dallanıp budaklandıkça oyuncak bebekler ilhamını nerelerden alır, insana benzemeli mi benzememeli midir, iki oyuncak bebek firması da insana benzer bebekler yapıyorsa kimin kimden ne kadar çaldığı nasıl anlaşılır, barbie mi yoksa bratz mi daha seksidir ve nedendir, seksi olmak bir problem midir gibi popüler kültürde kadın temsiliyetini ve hatta insanın varoluş amacını sorgulamaya varacak acayip tartışmalar dönüyor bu davada. şimdilerde her yerde ai tartışmaları görüyorum, belki ilerisi için bir fikir verebilir.
ilk dava bu minvalde mattel'in aleyhine sürerken 2006'da mga de mattel'e karşı dava açarak mattel çalışanlarının fake kimlik kartlarıyla kendi binalarına ajanlık için girmeye kalkıştığını, fikirlerini çaldıklarını söylüyor (bazı iddialar gerçekten komedi ve mattel gerçekten de bu karşı davayı 2011 yılında kaybetti ve mga'e 300 milyon dolarlık tazminat ödedi. 2009 yılında ise mattel'in açtığı ilk dava da mga'in mattel'e 100 milyon dolarlık tazminat ödemesiyle sonuçlandı (mattel'in istediği fiyat bu rakamın yaklaşık on katı, eğer kazansaydı mga oyuncak piyasasından tamamen çekilecekti).
bu gerçekten çok kapsamlı ve fantastik bir dava ve ben de her aşamasına takdir edersiniz ki amerikalı bir hukukçu olmadığım için hakim değilim. ama 'oyuncak' gibi masum görünen ve dört bir tarafı yasal düzenlemelerle kısıtlanmamış bir sektörde 'telif hakları' yoluyla nasıl bir monopolleşmenin önü açıldığını göstermek adına ibretlik ve tüm bunlar olmasa bile oyuncak bebekler uğruna ne ajanlıklar döndüğünü izlemek komik. unutmayalım ki mattel öyle bir monopol ki barbie pink denen rengin bile telifini almış, özellikle 2015'ten beri bok gibi barbieler üretmesine rağmen sırf bu telifler ve rakipleri bastıracak taktiklerle bir yüz yıl daha yaşar. ben greta gerwig'in yeni gelecek olan barbie filminin bu gibi reel konulara da eğilmesini beklerdim, ama daha ziyade 'barbie imajı'nı eleştirecek olan bir film gibi duruyor. umarım yanılırım, bu mesele üzerine çok konuşuldu çünkü. barbie çok rererö demek kolay, bize derin oyuncak dünyasını göster greta. -
barbie bebekleri icat eden ve üreten şirket
-
evrim teorisini allak bullak etmiş bir firmadır bu aslında... alışagelmiş olan bir filmin ya da çizgi filmin çok tutması daha sonra da oyuncağının otunun bokunun yapılmasıdır... söz konusu he man ve she ra oyuncakları olunca iş değişir çünkü mattel önce oyuncakları yapmıştır ki bu yüzden bu kadar anlamsız kel alaka karakterle doludur eternia, oyuncaklar hayvani satış rakamlarına ulaşınca "eh o zaman bütün bu gudik yaratıkları bir araya getiren bir çizgi film patlatalım!" demişlerdir...
-
he man'in oyuncaklarını da mattel yaprdı.
-
dunyanin en buyuk oyuncak ureticisi olmasinin yani sira en buyuk silah ureticilerinden de birisidir. israil kokenlidir.
-
scrabble'i yapan firma..
-
-
asmis bebekler ureten oyuncak firmasi.
son harikasi da harry potter serisidir. harry'nin gerek kıyafetleri, gerek gozlugu ve yara izi sasılacak derecede gercekci ve guzel. bunun disinda bir internet sitesinde gordugum kadariyla grease filmindeki sandy nin bile bebegini yapmıslar. -
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap