memleketimden insan manzaraları

• "bir dönemeci geçiyor tiren.
  arkadaki vagonlar görünüyor
  .....birer birer
  .........bağlı birbirine
  .................ve çok uzak.
  şaşırıyor birdenbire insan
  bu çok uzak ve çok arkadaki şeylere bağlı oluştan."
• 1920'den ba$layarak 1940'li yillara kadar anadolunun ana resimlerini, gerceklerini, iscisini, ciftcisini, koylusunu, kahramanlarini ve biraz da kendi ya$am oykusunu anlatir nazim hikmet.
  ayrica kitaptan bir bölüm için (bkz: peki ben ne yaptim/5)
• bu ülkenin insanını tanımak için eşsiz bir kaynaktır bu kitap. eşi benzeri yoktur. daha önce söylendiği gibi roman, şiir, senaryo gibi farklı türler arasında müthiş bir geçişlilik sağlayan, alışılageldik formları alt üst eden dünya çapında bir şaheserdir. şaheserdir çünkü daha iyisi asla yazılamayacak. daha doğrusu bir benzeri bile yazılamayacak.
  
  kitaptan hangi hikayeyi anlatmaya kalksam elim ayağıma dolanıyor. hangisini anlatsam bir diğerine haksızlık yapacağımı düşünerek vazgeçiyorum.
  
  memleketin hapishanelerinde 12 sene namusuyla yatan bir şairdir nazım hikmet.
  12 sene...
  
  bir bu kitap bir de huzur romanı ne zaman liselerde ders kitabı olarak iyi hocalar tarafından hakkıyla okutulur o zaman kendimizle tanışmaya başlarız gibime geliyor.
  
  insanımızı beş kelimede özetlemiş koca şair:
  
  korkak
  cesur
  cahil
  hakim (bilge)
  çocuk
  
  evet, çocuk... her şey bu kelimede düğümleniyor bence. o kadar toparlayıcı, kuşatıcı bir sözcük ki... cehalet, ahlaksızlık, kopkoyu bir yobazlık, müthiş bir saffet, inadına namuslu, mangal gibi yürekli, kancık karakterli...
  
  nazım, kimilerinin göklere çıkardığı, kimilerinin yerin dibine soktuğu insanımızı olduğu gibi, yeryüzündeki haliyle anlatıyor bize. bu yüzden hala kabullenemiyoruz onu, hala birilerinin ezberini bozuyor çünkü.
  
  çocuk demişken, yoksa cemal süreya aşağıdaki mısraları yazarken bu kitapta yer alan kuvayi milliye'den mi ilham almıştır bilinmez:
  
  "tanrım, siz anadolu'yu çocukluk günlerinizde mi yarattınız."
  
  bir de yazmadan duramadım, durunamadım:
  
  "elbette saçlarınız kırmızıdır,
  gözleriniz
  bazen yeşil
  bazen bal rengi.
  ve bir şey daha var ki farkında değilsiniz belki,
  elleriniz harikuladedir."
• nazım hikmet memleketin şimdiki halini bir görseydi! artık memleketimde dogdugu yerde tutunamayıp göç eden, her köşebaşını tutmuş haraççı otopark mafyası var. hayali ihracatçısından tut, konuşmayı bilmeyen vekiller var. eli bıçaklı kapkaççılar, aftan yararlanıp çıkan katiller var. ürününe tarım ilacı pompalayıp buncacıktan bişey olmaz diyen zehir saçan sakat çocuklar doğurtan çiftçiler var. eve ekmek götüremeyen habire köprüye çıkıp atlıycam lan diyen zavallılar var. adil olmayan bir yaşam savaşı içinde sokakta bön bön bakan şaşkın bir halk var. iletişim kuramayan ve bunun bir ihtiyaç olduğunu hissetmeyen bireyci yetiştirilen bir çocukluk ve ne istediğini bilmeyen bilse bile ulaşamayan bir gençlik var. memleketim karmançorman... memleketim de "hüsran" manzaraları var....
• "duydunuz:muhakkak
  düşündünüz:belki
  anladınız:zannetmem
  ne olacak hem,
  anlasanız da unutacaksanız.
  bir andı, geldi geçti,
  yahut geçmek üzeredir.
  geçmese de alışılır.
  alışıldı mı, mesele yok.
  alışkanlık getirir eski yerine
  hiçbirşey duymamış, düşünmemiş,
  anlamamış olmanın rahatlığını.
  ilk seferine göre belki miskin bir rahatlık,
  rahatlık fakat"
• nazım hikmet ran tarafından yapılmış şu acıklamayla başlar kitap:
  
  hatice, piraye, pirayende
  doğum yeri neresi
  kaç yaşında sormadım
  düşünmedim
  bilmiyorum.
  dünyanın en iyi kadını
  dünyanın en guzel kadını
  benim karım.
  bu bahiste
  realite umrumda değil
  939 yılında istanbul'da tevkifanede başlanıp
  ...................... biten bu kitap
  ona ithaf edilmiştir.
• icinde seyh bedrettin destanininda bulundugu turk edebiyat tarhinin en onemli eserlerinden biri..almanlarin goethe si, ingilizlerin shakesparei,ruslarin cehov u varsa bizimde nazim hikmet ran imiz var dedirtir..
• milli mücadele ve kurtuluş savaşı düşmanı, vatan hain'i ali kemal'in halk tarafından linç edilmesini anlatan kısmı aşağıdaki gibidir;
  
  kartallı kazım
  köprünün orda bir ağacı gösterdi. tatar yüzlü adama;
  " - şu köprünün dibindeki ağaç yok mu?
  ard ayakları üstüne kalmış
  hayvana benzeyen ağaç?
  şu soldaki,
  koskocaman.
  bak
  dalları köprüyü aşan,
  o dallara astılar ölüsünü ali kemal'in.
  
  istanbul'dan kaldırıldı herif
  güpegündüz
  berberden,
  beyoğlu'nda tıraş olurken
  338'de..."
  
  "- kim bu ali kemal?"
  
  "- gazete muharriri
  ingiliz'den para alır
  adamaydı halifenin.
  gözlüklü
  şişman.
  kan damlardı kaleminden,
  fakat murdar
  fakat pis bir kan.
  gün olur daha derin
  daha geniş yara açar
  kalemin düşmanlığı mavzerin düşmanlığından."
  
  "- izmit bizde miydi o zaman?"
  
  "- yeni girmiştik
  ingilizler istanbul'daydı daha,
  ali kemal'i çalıp getirdiler ingiliz'in mavi gözünden.
  burda "geliyor" diye bir şayia çıktı
  altı yedi saat önce.
  iskeleye yığıldı millet,
  belki izmit halkının dörtte üçü
  kadınlara varıncaya kadar.
  ben ulucaminin ordan bakıyorum
  gözümde dürbün.
  göründü karşıdan motor nihayet,
  bata çıka geliyor.
  koştum aşağıya.
  ben iskeleye inmeden
  çıkarmışlar ali kemal'i motordan.
  şurda
  tepede
  saray meydanında hükümet konağı var
  kolordu dairesi,
  oraya götürdüler.
  
  konağın önü
  meydan
  sokaklar
  adam almıyor.
  kaynıyor karınca gibi izmit halkı.
  fakat öfkeli
  fakat merhametsiz.
  çoğu da gülüyor,
  bayram yeri gibi izmit şehri.
  hava da sıcak,
  gök de bulutsuz.
  ali kemal 20 dakka kaldı kalmadı konakta dışarı çıkardılar.
  
  attı bir adım.
  etrafını zabitlerle polisler almış.
  kireç gibi yüzü.
  sarışın.
  birden ahali başladı bağırmaya
  "kahrol artin kemal..."
  durdu.
  arkasına baktı
  konağın kapısından tarafa.
  belki de geri dönüp içeri girmek için.
  fakat yüzüne karşı kapıyı ağır ağır kapadılar.
  yürüdü sallanarak on adım kadar.
  ahali boyuna bağırıyor.
  bir taş geldi arkadan
  başına çarptı.
  bir taş daha
  bu sefer yüzüne.
  kırıldı gözlükleri,
  bıyıklarına doğru kanın aktığını gördüm.
  birisi, "vurun," diye haykırdı.
  taş
  odun
  çürük sebze yağıyor.
  muhafızları bıraktı ali kemal'i
  ahali kara bulut gibi çullandı üzerine
  alaşağı ettiler.
  orda yerde yaptılar ne yaptılarsa.
  sonra açıldı bir parça ortalık.
  baktım ki yatıyor yüzükoyun
  ayağında bir donu kalmış
  kısa bir don.
  çıplak eti pelte gibi tombul, beyaz.
  bana hala nefes alıyor gibi geldi.
  bir ip bağladılar sol ayağına.
  hiç unutmam
  sol ayağında kundura, çorap filan yoktu
  fakat sağ bacağında çorap bağı kalmış.
  başladılar ölüyü bacağından sürümeye.
  yokuş aşağı, başı taşlara çarpıp gidiyor.
  millet peşinde.
  bir aralık ipi koptu.
  bağlandı yenisi.
  ibret alınacak hal.
  halkı kızdırmaya gelmez.
  bir sabreder iki sabreder;
  her ne ise...
  böyle dolaştı izmit şehrini ali kemal."
  
  sayfa 90 - 91 - 92 - 93
  
  bilgi yayınevi - 1987 / 2.baskı
  
  edit / imla
• arkadaşlardan gelen e-postalarda çok sık rastlanan, alaycı bir kalıp haline dönüşmüş cümle.
  bir de yurdum insanı der bazıları. yurdum sanatçısı, yurdum bilmem necisi falan...
  bu kalıpları kullanınca hooop sıyrılıyorsunuz direk o beğenmediğiniz insanlardan çünkü.
  siz çok aydın, çok modern, çok zekisinizdir de o yurdum insanları çok ahmak, çok rezil, çok gülünesidir.
  ne kadar da kolay insanları bir kalıba sokup, onlara genel bir isim yapıştırıp, onlarla eğlenmek, değil mi?
  siz bu postaları yolladığınızda ben de benzer bir tepki veriyorum ister istemez, "asıl sizsiniz memleketimden insan manzaraları" diye.
  kendini çok üstlerde gören, haddini bilmeyen, insanların zayıflıklarıyla alay etmeyi marifet sanan, insanlıktan nasibini almamış insanların oluşturduğu manzarasınız.
  "memleketimden insan manzaraları"yla dalga geçmek size sınıf atlatmaz, o memleketteyseniz o manzaradasınızdır siz de.
  o çok güldüğünüz karelerin içinde siz de varsınız.
  manzaraya gülmek yerine manzarayı güzelleştirmek için bir şeyler yapmaya ne dersiniz?
• nazım hapse düşmeseydi bu kadar iyi bir şair olamazdı. tüm türkiyeyi gözleyebileceği küçük bir evrendi hapishaneler.
  
  memleketimden insan manzaralarına gelirsek; dünyadaki tüm kitapları yalamış yutmuş biri değilim. biraz da duygusal yaklaşabilirim. bu kitabın üstüne dünyada hiçbir kitap erişemeyecektir. bu seviyede ikinci bir anlatım hiçbir zaman mümkün olmayacaktır. böyle dememin sebebi daha iyisini tahayyül edememem.
  
  tüm öyküyü baştan sona okuyabileceğin, ortasından dalabileceğin, arada göz gezdirebileceğin, her gece uyumadan okuyabileceğin, yıllar sonra eline alabileceğin ve ne olursa olsun "vıcık vıcık insan kaynaşan bir mahşerden geçmiş" olabileceğin bir kitap!
  
  rahat uyu...