morin khuur

• sesine bayıldığım moğol çalgısı. hoş bir örneği burada görülebilir: http://www.youtube.com/watch?v=1rmo3fkeveo
• yaylı bir moğol çalgısıdır. at başlı keman olarakta bilinir. bu isim çalgının başının at şeklinde oyulmuş olmasından ötürü verilmiştir. iki telli bir çalgı olup keman ve çello arasında bir tınısı vardır. gövdesi yekpare odundan oyularak yapılır. telleri geyik veya dağ keçisi kirişidir. yayı genelde at kuyruğu ile süslenmiş karaağaç veya sedir ağacı reçinesi ile kaplı söğütlerden yapılır.
  
  ekseriyetle polifonik melodileri çalmak için kullanılır; çünkü tek vuruşla yayın melodisi ve monoton dizeler aynı anda çalınabilir. morin khuur, moğolistan'da en yaygın kullanılan enstrümandır. özellikle yöresel kutlamalar ve ritüellerde mutlaka ortaya çıkar. bir çok orta asya enstrümanında olduğu gibi iki teline rağmen çok yeteneklidir. bu çalgı tıpkı kopuz gibi ezgilerini doğadan alır. nasıl ki kopuz ile rüzgar veya kuğu sesleri taklit edilebiliyorsa morin khuur ile de at sürülerinin seslerini taklit ederek müziğe dahil etmek mümkündür.
  
  nasıl yaratıldığına dair çok güzel efsaneler vardır.
  
  mesela bir efsaneye göre tanrı, çoban kuluna kanatlı bir at hediye eder. çoban her gece kanatlı atına binerek uçarken onu gören bir büyücü kıskançlığından ötürü hayvanın kanatlarını keser. kesik kanatlarının kahrına dayanamayan at kısa zaman sonra ölür. çoban, atını unutmamak için ölü bedeninden bir çalgı yapar. boynu için kemiklerini, telleri için bağırsaklarını, gövdesi için derisini kullanır. kuyruğu ise yayını süsler. bu çalgı ile bestelediği hüzünlü parçalarıyla tanrı hediyesi kanatlı atını yad ederken tanrıdan ona iyi bakamadığı için af diler.
  
  başarılı örnekleri için tavsiyelerim:
  
  morin khuur'un şahı şahbazı shinesog geni abimizdir. yalnız bu abi çalar ama söylemez. şahane klipleri ve performansları vardır. akıl alır. yukarıda bahsettiğim keman-çello tadını en iyi kendisi verir.
  https://youtu.be/dq3bfdtzt0k
  https://youtu.be/eiep5rt-q9a
  
  ikinci sırada batzorig vaanchig var. başka bir göbüşlü moğol olan bu abi ise hem çalıp hem de söylemektedir. daha doğrusu söylemekten öte bir throat singing (gırtlak sanatçısı) üstadıdır kendisi.
  https://youtu.be/5tvgei24tdq
  
  hatta kendisi marco polo dizisine konuk olmuştur.
  https://youtu.be/s41or6_jb3y
  
  marco polo demişken bu yetenekli çalgının dahil olduğu efsane introyu da unutmamak lazım.
  https://youtu.be/6onwcvx8bdg
  
  daha değişik tatlar arayanlar için;
  hemell
  https://youtu.be/h1wmaa0_yta
  khadak filminden
  https://youtu.be/wbqjkiecfhc
  
  folk rock grubu altan urag'dan
  https://youtu.be/fojfggvnkac
  https://youtu.be/r5mx7x_f_iw
  
  altan urag'ın çalgısına at başı yerine alien figürü oydurmuş olması her aklıma düştüğünde tebessüm ederim.
  
  yine her şamanizm kökenli çalgıda olduğu gibi çeşitli tedavi yöntemlerinde kullanılır. örneğin bir deve yavrusunu emzirmek istemediğinde şamanlar tarafından çalınır. müziği duyan hayvanların kendilerini daha iyi hissedecekleri ve yavrularını emzirmeyi kabul edeceği düşünülür. bu inanca dair bir örneğini şuradan izleyebilirsiniz.
  
  https://youtu.be/jip9wh0zn0y?t=183
• moğol kültüründe eski çağlarda ölen atların derisi ve kuyruğundan faydalanılarak yapılmıştır. bununla beraber koyun, deve, keçiden de faydanıldığı bilinir. bu yüzden moğollar, atları toprağa değil dağların tepelerinde kutsal olarak ayırdıkları yerlere gömmüştür.
  
  hikaye farklı şekillerde moğol mitlerinde de geçerken genel kanı morin khuur'un göçebe toplulukların çalgısı olduğu yönündedir. moğolistan'da ulusal enstrüman olarak her yıl birçok morin khuur etkinliği düzenlenirken bu festivalleri "dünya morin khuur derneği" üstlenir. ayrıca moğolistan'da hemen her evde bulunan morin khuur, unesco tarafından somut olmayan kültürel miraslar arasındadır.
• tınısına bayıldığım, fakat ankara'da dersini alabileceğim hoca bulamadığım efsane bir yaylı çalgı. çok istiyorum öğrenmeyi onu çalmayı.
• orkundk parçaları sayesinde dikkatimi çeken çalgı. yalnız ses kafama oturunca bazı şarkılarda da fark etmeye başladım. örneğin şanışer'in günleri geride bırak parçasının arka planında da ara ara duyuluyor gibi. yaylı sevdalısı biri olarak kesinlikle beğenimi kazandı.
• sesi ile alıp götüren geleneksel moğol yaylı çalgısı.
• dolar ucuzlarsa alacağım enstrüman. throat singing yaparken çalmak istiyorum.
• ankara'da morin khuur kursu veren birini bilen varsa lütfen yazsın.