• ne x ne y şeklindeki kullanımın sonunun olumlu olması gerekirken olumsuz kullanılmasından doğan hata (ya da tam tersi).
    ali de veli de gitmiyorsa, "ne ali ne veli gidiyor" denir. "ne ali ne veli gitmiyor" denmez. ayıptır, günahtır.
  • fiil, cümlenin sonunda ise sıklıkla yapılan şeydir. malum örnek;

    "bu dünya ne sana ne de bana kalmaz"

    mesela bu cümlede kişi, fiili ortaya koysa -dil bilgisi cahili olsa bile tanrı'nın bahşettiği bir hikmetle- bu bağlacı doğru kullanacaktır;

    "bu dünya ne sana kalır ne de bana"

    bu bağlacı "bu dünya ne sana kalmaz ne de bana" şeklinde hatalı kullanan bir ademoğlu görmedim, işitmedim. demem o ki bu bağlacı kullanacaksanız fiili ortaya koyun ve arkanıza yaslanın.
  • sebeb-i hikmeti şudur:

    ne... ne... türkçeye bir hint-avrupa dili olan farsçadan alınmış bir kullanım.

    aynısı latincede "nec.. nec...", fransızcada "ni... ni...', italyancada "né ... né...", ispanyolcada "ni... ni..." ve portekizcede de "nem... nem..." olarak mevcut:

    - i can live neither with you nor without you.
    - je ne peux pas vivre ni avec toi ni sans toi.
    - non posso vivere né con te né senza di te.
    - no puedo vivir ni contigo ni sin ti.
    - eu não posso viver nem com você nem sem você.

    ve bu dillerin farsça dahil tümü* yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi çift olumsuz alabilen diller, yani bu cümlelerde bu bağlaçla fiil de olumsuz kullanılabiliyor. buna negative concord deniyor. hatta eskiden ingilizcede de varmış ve yine canlandırmaya çalışanlar var [e.g: i can't live neither with you nor without you].

    birileri de "double negation affirms by accident" diye bir vecize yumurtlamış ama bu ancak kuzey avrupa dilleri için geçerli.

    *latince bazı durumlar hariç.

    edit: örnek isteği geldi, ekledim.
  • (bkz: bu dünya ne sana ne de bana kalmaz)
  • bu hatalı kullanım o kadar çok oluyor ki, "doğru şekilde kullanırsam, yanlış gibi durur" kıvamında bir kaygı veriyor insanlara. gazetelerde, televizyonlarda, şarkılarda... nereye baksanız, bu hatalı kullanıma bir örnek bulmak mümkün. ve maalesef ki bu durum, galat-ı meşru hâline dönüşmek üzere (hatta dönüşmüş bile).

    dün radyoda, şarkıcı ege'nin meşhur yaz aşkım şarkısını dinliyordum. o şarkıda da bu hatalı kullanım yapılmış:

    - ne seni, ne de kendimi ateşe atamam.

    hayır; sanki "ne seni, ne de kendimi ateşe atarım" şeklinde doğru kullanılmış olsa, insanlar "bak bak; sevdiceğini de, kendini de ateşe atıyormuş kerata" diyecekler; o derece takıntılı bir yanlışlık.

    esasında bu yanlışlıktan kurtulmak basit; "ne seni, ne de kendimi ateşe atamam" yerine "kendimi de, seni de ateşe atamam" denilse, hata mata kalmayacak. tabii ki en uygun yaklaşım, şu "ne-ne" bağlacını doğru kullanmayı öğrenmek; fakat o da, "türkçe'ye özen gösterme bilinci" olmayan biri için pek mümkün değil maalesef...
  • "sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol" dizesinde görüldüğü gibidir. öss denemelerinde falan çıkardı, utanırdık. koskoca şair yanlış mı yapmış hocam diyerek..
  • bu hatayı yapan, ne isa'ya ne musa'ya yaranabilir.
  • özellikle türkiye'deki siyasilerin ve türk medyasının sıkça yaptığı...

    gazetede, televizyonda, internette ve her yerde, hemen bütün popüler şahıslar ve kurumlar tarafından sürekli olarak "ne ... ne ..." benzeri ifadeler yanlış kullanılmakta ve bu durum son derece can sıkmaktadır.

    al işte, habertürk'ten güncel bir örnek: "ne petrol, ne doğalgaz ondan daha değerli değil!"

    bir kere o doğalgaz değil, doğal gaz. iki kere de o "değerli değil" değil, "değerli"dir.

    bilmiyorum ne olacak.
  • görmemezlikten(ki doğrusu görmezden olacak) gelmek ve duymamazlıktan(ki doğrusu duymazdan olacak) gelmekle kardeş olan hatalı kullanımdır..
  • öncelikle belirtelim, ne ... ne ... bağlaç değil edattır. nefi(olumsuz) edat denir. dil konusunda kafa yormaya hevesli ve tartışma konusunda heyecanlı arkadaşlarımız öncelikle bunu netleştirsinler.

    ardından konuya gelirsek, bu zaten uzun yıllardır konuşulan, tartışılan bir mesele. ebüzziya tevfik ne edatının kullanımına dair kitap dahi yazmaya gereksinim duymuş zamanında. (75 lirama kıyabilirsem bu kitabı edineceğim)

    peyami safa, osmanlıca türkçe uydurmaca adlı kitabında konu hakkındaki fikrini belirtmiş. bana göre de oldukça geçerli bir görüş.

    diyor ki; ne edatından sonra fiil, araya birkaç kelime girmeden geliyorsa, yani cümle kısaysa eylem ya da yüklem olumlu olmalıdır. yok değil de, araya fazlaca kelime giriyorsa, cümle uzayıp "ne" edatının tesiri azalıyorsa fiil olumsuz olmalıdır.

    edebi eserlerde de fazlaca örneğine rastlayabiliriz;

    yahya kemal;

    ben ne harabi ne harabatiyim,
    kökü mazide olan atiyim.

    ahmet haşim;

    ne sen, ne ben
    ne de alam-ı fikre mersa
    olan şu mai deniz
    melali anlamayan nesle aşina değiliz.

    yahya kemal örneğinde fiil olumlu, zira araya giren kelime sayısı az ve ne edatının tesiri hala geçerli. fakat ahmet haşim örneğinde "ne" ile "değiliz" arasına giren on iki kelime edatın olumsuz etkisini azaltmış olduğundan şair "aşinayız" demek yerine olumsuz şeklini kullanmayı tercih etmiş.

    (ve zaten "ironiden anlamayan nesla aşina değiliz" klişesini gözü kapalı kullanan arkadaşların, ahmet haşim örneğini çoktan özümsemiş olmaları gerekirdi. demek ki biraz ezbere kaçmışlar.)

    önce okuyalım.

    not: yazdıklarım peyami safa'nın bakış açısı ve bunu destekleyen edebi örneklerden ibarettir. benim için ise dilimizi inşa eden bu isimlerin yazdıkları tabii ki kural niteliğindedir.

    edit: bir yorum geldi, tdk ne ne icin tekrarlama
    baglaci ismini kullanmis. dogrudur. ben de kendi sebep oldugum anlam karmasasini duzelteyim. tum bu baglaclar aslinda edat ailesinin bir parcasidir. rabıt edatıdır hepsi. fakat bir noktada baglac ismi verilip sanki bambaska bir seymis gibi ogretilmeye baslandiginda tabii ki bu kafalari karistirdi. halbuki baglaclar birer rabıt (baglama) edatidir. dolayisiyla ben biraz daha muhafazakar taraftan bu edattir kardesim ne oluyor dediysem de benim de iddiam yuzde yuz hakli olmuyor bu durumda. cunku edattir demek dogru fakat baglac degildir demek yanlis olmus. e on sene evvel ne uzerine yazdiysam tekzipi simdiye kismetmis. fakat yine bana sorun, yine edattir derim. ama baglac degildir demem.
hesabın var mı? giriş yap