öğrenildiğinde ufku iki katına çıkaran şeyler

• (bkz: izmir ilçelerinin isim anlamları/@minnoklokumcuk)
• bazı internet sitelerinin sayfalarındaki yazılar kopyalanamıyor. mesela bir şey araştırırken böyle bir siteye denk gelip, bilmediğin bir kelimeyi seçili hale getirip kolayca google'da aratamıyorsun. ya da o sitedeki bilgileri kopyalayıp başka bir yerde paylaşamıyorsun. ya da her ne için kullanacaksanız artık bilemiyorum, bu sayfalardaki bilgileri kopyalamanın çok basit bir yolu varmış.
  
  tarayıcınız google chrome ise eğer; ayarlar-gelişmiş ayarlar-içerik ayarları'na giriyoruz, tüm sitelerin javascript çalıştırmasına izin verme kutucuğunu işaretliyoruz ve bitti diyoruz. kopyalamak istediğiniz o sayfayı yeniliyorsunuz ve artık hazır. kopyalayın kopyalayabildiğiniz kadar.
  
  not: daha sonra o ayarı eski haline getirmeyi unutmayınız yoksa javascriptli sitelere girerken sorun yaşayabilirsiniz.
• almanya avusturya sınırı civarında tam olarak şu güzergahı izlediğinizde sırasıyla kissing (öpçikli), petting (okşamalı), fucking (tavşan misali) ve wedding (halaylı) kasabalarına ulaşıyorsunuz. özellikle dizayn edilmiş olabilir mi bilemiyorum?
• hiç vazgeçmemek gerektiği.
  
  çok fazla hikaye var gerek gerçek gerek kurgusal ancak beni en çok etkileyeni j.k rowling'e ait olan oldu.
  
  bir çok insan duymuştur harry potter serisiyle üne kavuştuğunu ve öncesinde pek tanınmadığını. ancak hayatı, öncesinde hiç de kolay olmamıştır pek çok kez uçurumun kenarında yaşamıştır.
  
  yıl 1990 rowling abla'nın yaşı 25'miş daha. harry potter, büyücüler okulu falan gibi fikirler daha yeni yeni kafasında oluşmakta o yıllarda. bir gün manchester'dan londra'ya trenle giderken, hatta trene bindiği gibi kaleme dökmeye başlar. öylesine içerisine girer ki, eve vardığında da nefes almadan devam eder yazmaya. aynı yılın aralık ayında annesi vefat eder. ve bu da onun bir duraklama devrine girmesine sebep olur. hayatında değişiklikler yaşamaya başlar. yaşadığı kayıp da bir yandan kendi yarattığı kurgusal karakterlerinin yapısına da etki eder.
  
  kısa bir süre sonra portekiz'e taşınır ve ingilizce öğretmenliği yapmaya başlar. bi gazeteciyle tanışır ve 1992'de evlenirler. 1 yıl sonra da bir çocuk sahibi olur. ancak kızının doğumundan birkaç ay sonra aile içi şiddetten dolayı boşanır. tekrardan ingiltereye geri dönmeye karar verir ve dönerken de harry potter'ın 3 bölümünü bitirmiştir. ama ingiltere'ye dönmek hayatını toz pembe etmeyecekti.
  
  en dibi gördüğü zaman da tam olarak bu oluyor. sorunlu bir evlilik yaşamış, ülke değiştirmek zorunda kalmış, bakması gereken bir çocuğu var ve ölümüne işsizdir. bu süre içerisinde depresyonla mücadele etmiş hatta intihar etmeye bile niyetlenmiştir. sosyal hizmetlerden fakirlik yardımı bile almıştır. ancak hiçbir yaşadığı onu yazmaktan alıkoymamış. içinde bulunduğu zor koşulları kabullenip, kendisi için anlamlı olan tek şeyi yapmış yani yazmak.
  
  bütün enerjisini başladığı kitabı bitirmeye vermiş, hatta zaman zaman cafelere kızıyla birlikte gidip kızı kucağında uyurken kendisi bir yandan kitabına devam etmiştir. ve sonunda tamamlamış ve 12 tane yayınevine göndermiştir ancak biri hariç hiçbirinden olumlu yanıt alamamıştır. o yayınevi de aralarında en küçük olanlarından biri olan "bloomsbury"'ydi.
  
  yayınevinin yönetim kurulu başkanının kitapla ilgilenme sebebi de kitabı okuttuğu 8 yaşındaki çocuğunun kitabın ilk bölümünü çok beğenmesiydi. bunun üzerine hemen 1 tane daha talep etti. ve o tarihten sonra taleplerin sonu hiç gelmedi. geçmiş geçmişte kaldı ve kitapları dünya çapında 400 milyonun üzerinde satıldı. ardından çıkan filmler gişe rekorları kırdı. tüm bunlar rowling'i milyarder olan ilk kadın yazar yaptı.
  
  tüm bu yaşadığı başarı bir seçim yaptığı içindi, başarısızlıkların ardından vazgeçmemeyi seçmişti her ne pahasına olursa olsun. harvard'da katıldığı bir diploma töreninde yaptığı konuşmayla bu konudan şöyle bahseder.
  
  "hiçbir zaman benim yaşadığım ölçüde büyük başarısızlıklar yaşamayabilirsiniz, ancak hayatta bazı başarısızlıklar kaçınılmazdır. yalnızca aşırı derecede dikkatli yaşayan insanlar başarısız olmazlar ki onlar da pek yaşamış sayılmazlar. böyle bir durumda da hükmen yenilirsiniz."
• düğüne iki ay kalmışken aldatıldığını öğrenmek.
• uydurma gibi gözüken ama doğru olan bazı gerçekler.
  
  -sinek kuşu (hummingbird) geriye doğru uçabilen tek kuştur.
  -koalaların parmak izleriyle insanların parmak izi elektron mikroskopu altında bile ayırt edilemez.
  -mavi balinanın kalp damarları, bir bebeğin yüzebileceği kadar geniştir.
  -piramitlerde bulunan 3.000 yıllık bal kalıntıları hala yenilebilir durumdadır.
  -jüpiter ve satürn atmosferinde, elmas yağmurları gerçekleşmektedir.
  -rusya'nın yüzölçümü, plütonun yüzölçümünden daha büyüktür.
  -norveç'in bayrağında, 6 farklı ülkenin bayrağını bulabilirsiniz.
  -neil armstrong, edwin aldrin ve michael collins, aydan dünyaya döndüklerinde a.b.d.'ye giriş formu doldurmak durumunda kalmıştır.
  -son 2 dakikada çekilen fotoğraf sayısı, 19. yüzyılın tamamında çekilen fotoğraf sayısından daha fazladır.
  -everest'in zirvesinde telefon çekiyor.
  
  kaynak
• --- spoiler ---
  
  keçiboynuzunun içerdiği çekirdeklerin her biri 0,2 gram gelir. dünyadaki tüm keçiboynuzlarının çekirdekleri, ebatlarına bakılmaksızın her biri aynı ağırlıktadır. yani, tek bir harnup çekirdeği 0,2 gram ağırlığındadır. bu 0.2 gram ağırlık neden bu kadar mühim diye soracak olursanız, cevabı eski çağlara kadar dayanır. antik çağda ve daha öncesinde altın ve kıymetli taşları hassas olarak tartabilmek için keçiboynuzunun çekirdekleri kullanılmıştır.
  
  günümüzde de 0,2 gramın karşılığı ''1 karat'' olarak kullanılmaktadır. kıymetli taş veya metal satanların kullandıkları 1 karat buradan gelmektedir. karat kelimesi keçiboynuzunun (harnup) latince adı olan “ceratonia” dan türetilmiştir. beş tane keçiboynuzu çekirdeği tam 1 gram ağırlığındadır.
  --- spoiler ---
• ben "ittirmek" fiilini " "iktirmek "olarak söylerdim.öğrendiğimde ufkumun boyutları ittirildi.
• united airlines rezaletine ilişkin;
  
  her havayolu overbook yapmaktadır. overbook dediğimiz olay, uçağın koltuk sayısından daha fazla bilet satılması anlamına gelmektedir. eğer bir uçak "boş koltuk" ile seyahat ediyorsa, bu durum o uçuşta zarar ettiklerinin göstergesidir.
  
  insanlar uçak seyahati için bilet satın almış olsalar bile, birçok havayolu ortalama kaç kişinin uçağı kaçıracağını hesaplayan karışık parametrelerle çalışan sistemler kullanmaktadır. bu kullandıkları sistemlere "no-show rate" adı verilir ve uçağın rotası ile seyahat edilecek güne göre değişkenlik göstermektedir.
  
  united airlines'ın ağında, 3411 uçuş numaralı chicago'dan kalkan uçağın no-show rate'i oldukça yüksektir. chicago'dan uçağa binip de aktarmalı oldukları diğer uçağa yetişmeye çalışan yolcuların birçoğu uçaklarını kaçırmaktadır zira amerika birleşik devletleri içerisindeki iç-hat uçuşlarının 1/4'ü gecikmeli olarak havalimanlarına inmektedir. buna ek olarak; ilgili bölgede birçok rakip havayolu bulunması ve chicago'da tren, otobüs gibi alternatif seçeneklerin çokluğu da yolcuların bu seçeneklerine yönelmeleri ya da birkaç saat şehirde vakit geçirip daha sonra gidecekleri yere gitmeleri oldukça olasıdır.
  
  fakat, örneğin, bangor'dan kalkıp washington dc'ye giden bir uçağın yolcularının uçaklarını kaçırması ya da biletlerini isteyerek yakmaları oldukça düşük bir ihtimaldir çünkü bu rotada, bangor'a başka bir yerden bağlanıp da dc'ye giden bir uçuş bulunmamaktadır. günlük 10 ila 15 uçuşun bulunduğu bangor örneğinde tren imkanı da bulunmadığından dolayı chicago'ya kıyasla uçağa binmeme ihtimali olan yolcu sayısı çok çok azdır.
  
  diğer bir örnekle, 3411 sefer sayılı uçuşta da olduğu gibi pazar gecesi yapılan uçuşlarda çok düşük no-show rate bulunmaktadır zira yolcular pazartesi günü işbaşı yapmak için bu uçuşu kullanmaktadır.
  
  hangi yolcuların, hangi uçuşları kaçırdıklarına dair saklanan veritabanı toplumla paylaşılmayıp, gizli bir şekilde korunmaktadır zira havayolları bu sistemlerini sürekli olarak güncel tutup, güvenli bir şekilde fazladan bilet satmaya çalışmaktadır.
  
  bu sistemler düşündüğünüzün aksine, gerçek verilerden faydalandığı için oldukça iyi çalışmaktadır. örneğin 1990 yılında 10.000 yolcudan 16'sının, tıpkı bu rezalette gündeme geldiği gibi uçağa boarding yapması engellenmiştir. fakat 2016 yılında bu rakam 10.000 kişide 9 kişiye düşmüştür. sağlanan verilerin iyileştirilmesi ve kullanılan parametrelerin daha da akıllılaştırılması, havayollarının daha fazla "buhardan" koltuk satmasını kolaylaştırmaktadır.
  
  united airlines'ın 3411 sefer sayılı uçuşu tam anlamıyla bir "rezalet"tir zira check-in'ini ve boarding'ini yapmış, koltuğuna oturmuş bir yolcuyu uçaktan "koltuğunuzu başkasına satmış bulunmaktayız" diye diğer yolcuların gözünün önünde atmak tam anlamıyla bir pr fiyaskosudur.
  
  peki böyle bir durum başımıza gelmesin diye ne yapabiliriz?
  
  havayolları, böyle durumlarda kimleri uçaktan çıkaracaklarına dair bir yönergeye sahiptirler. bu yönergeler hiyerarşik bir sisteme göre çalışmaktadır. kağıt üstünde, havayoluna karşı -sözüm ona- en az değeri olan yolcular seçilmektedir. normal şartlarda bilgisayarlar otomatik olarak en son check-in yapan kişiyi ya da "sık sık uçan" statüsüne sahip olmayan yolcuları seçmektedir. yani erkenden online olarak bile check-in yapıp da koltuk seçiminizi tamamlayıp da boarding pass'inizi alırsanız uçaktan atılma riskinizi en aza indirmiş olursunuz diyebiliriz. buna ek olarak uçtuğunuz havayolunun müşteri kartlarından birisine sahip olmanız, o kartı hiç ya da çok az kullansanız bile sizi bu durumdan kurtaracak statüye sokacaktır.
  
  havayollarının geçmiş yıllardan kazandıkları en büyük tecrübe, yolcuların kaliteli bir uçuştan ziyade daha ucuz bir uçuş tercih ettikleridir. bu nedenle, havayolları ucuz bilet sunabilmek adına daha fazla bilet satarak koltukların fiyatlarını düşürmeye çalışmaktadır. koltukların fiyatlarının düşmesi demek rakip firmalara karşı avantaj sağlamaları anlamına gelmektedir. bu yüzden de sürekli olarak bu tahmin sistemlerini geliştirmektedirler.
• türkiye'deki asgari ücretin oecd ülkeleri arasında en yüksek ikinci sırada olması.
  
  asgari ücret, tanımı itibariyle işverenin çalışanına teklif edebileceği en düşük ücrettir. diğer bir deyişle; bir meslek ya da vasıf sahibi olmayan ve haliyle “ne iş olsa yaparım.” diyen işgücünün ücret beklentisidir.
  
  şu tabloya bakacak olur isek; sol kısımda 2006, 2010 ve 2014 yılları için öğrenim durumuna ilişkin yıllık brüt ortanca ücretleri (örneğin 11 kişilik grupta 6. kişinin aldığı ücret) gösterilmekte. grafiğin sağ tarafı ise ortanca ücretlerin asgari ücretin kaç misli olduğunu gösteriyor. örneğin yüksekokul mezunları 2006 yılında asgari ücretin 3,29 katını kazanırken, bu fark 2014 yılında 3,02 kata gerilemiş.
  
  tüik maalesef bu veriyi 4 yılda bir yayınlıyor. elimizde açıklanmış veri olmasa da başka verilerden faydalanarak tahmin etmek zor değil. 2014 asgari ücret ortalamasına sonrasındaki 2 buçuk yılda toplam %61 zam yapıldı. 2016 yılı başında yapılan %30 zam bu ciddi artışın temel nedeni. 2016 yılı için tüm çalışanların ortalama ücret artışı ise tüik tarafından %21,3 olarak açıklandı. çalışanların üçte birinden azının yüksekokul mezunu olduğunu düşünürsek bu grubun elde ettiği zammın kabaca %10’un altında yaklaşık enflasyon kadar olduğunu söyleyebiliriz. kolaylaştırmak için üniversite mezunlarının 2014 yılı ortasından 2017 yılı başına kadar geçen 2 buçuk yıllık sürede %24 zam aldıklarını varsayalım (bu süredeki tüketici enflasyonu ile aynı oran, yıllıklandırılmış %9). bu varsayıma dayalı ücret zammının doğruluğunu okuyucular kendi aldıkları maaş zammı ile kıyaslayıp kontrol edebilirler. elde ettiğimiz nihai sonuç ise yüksekokul mezunlarının brüt ortanca maaşlarının asgari ücretin yaklaşık 2,32 katına düştüğü. tabloda bahsedilen tüm ücretlerin brüt olduğunu hatırlatalım. artan oranlı gelir vergisi aslında yüksek eğitim grubunun eline geçen net miktarın oran olarak daha aşağıda olduğunu göstermekte. vergi değişkenini de eklediğimizde en az 2 yıllık bir üniversite mezunu 2017 yılı başı itibarıyla asgari ücretin 2,08 katını kazanmakta. unutmamak gerekir ki yüksekokul mezunları arasında sayıları muhtemelen daha az da olsa yüksek lisans ve doktora mezunları da bulunuyor.
  
  kesin yargıya varmadan evvel bu tabloya da bakar isek; açık bir şekilde asgari ücretin genel ücretlere kıyasla çok yüksek olduğu doğrulanmış oluyor. oecd tarafından derlenen 2015 yılı verilerine göre türkiye; bu grupta kolombiya hariç en yüksek orana sahip. başka bir ifade ile türkiye’de ücretler çoktan asgari ücretleşmiş. biz yurtdışına kıyasla asgari ücretin ne kadar düşük olduğuna odaklanmışken; yüksekokul mezunlarının oransal olarak çok daha düşük ücret kazandıkları gerçeğini atlamışız.
  
  bu eğilim neticesinde ilk bakışta gelir adaletinin sağlandığını akla gelebilir. unutulmaması gerekense toplumsal gelir adaletinin aynı nicelik ve nitelikte iş yapanlar için geçerli olduğu. yüksek öğrenim almış kişilerin en azından kâğıt üzerinde farklı niteliklere sahip olduklarını göz önünde bulundurduğumuzda bu eğilimin aslında emek adaletsizliğine yol açtığının farkına varabiliriz. üstelik toplumdaki hayat standardı adaletsizliğinin temel nedeninin gelir dağılımına değil; servet dağılımına dayandığı da ortada.
  
  türkiye’deki ortanca maaşın asgari ücrete kıyasla zaten düşük olduğuna ve gün geçtikçe daha da eridiğini tespit ettiğimize göre bunun sonuçlarına odaklanabiliriz.
  
  ilk etki haliyle makroekonomik. son dönemde ülkemizin iktisadi olarak girdiği darboğazdan çıkmak için yüksek teknoloji içeren üretimin gerekliliği reçete olarak yazılmakta. bunun için öncelikle nitelikli işgücü oluşturmak devamında da bu grubu işe motive etmek gerekiyor. üstte belirttiğimiz eğilimse açık bir şekilde eğitimin karşılığının gün geçtikçe daha az alındığını ve çalışanların bu tip teknolojilerin üretimine teşvik edilemediğini göstermekte. bu grubun zaten işsizlikle de mücadele verdiği ve fark yaratan eğitimin çok pahalı olduğu da aşikar: 20 yıllık özel okul masrafının 690bin tl olması
  
  maaşlardaki bu eğilimin ikinci etkisi ise sosyo-ekonomik. türkiye’de yüksek, orta ve düşük gelir ve eğitim gruplarının siyasi eğilimleri resmi istatistiklerle takip edilmiyor. kamuoyu yoklaması yapan araştırma şirketleri ise seçim ve referandum anketlerinin detaylarında bu konuya mutlaka yer vermekteler. genel sonuçlar yüksek eğitim ve orta gelir grubunda chp seçmeninin en büyük payı oluşturduğunu göstermekte. bununla birlikte düşük eğitim ve gelir grubunda akp seçmeninin payı en yüksek. elbette dar kapsamlı anketler ile homojen olmayan gruplar için büyük genellemelerde bulunmak doğru olmaz. yine de üstteki genel geçer sonuçlara ulaşmak okuyucuların da kişisel tespitlerine aykırı gelmeyecektir. dolayısıyla son dönem trendinin chp seçmeninin aleyhine, akp seçmenininse lehine olduğunu kabaca söyleyebiliriz. bu saptama önemli bir soru işaretine yol açmakta: ücretlerdeki bu eğilim kasıtlı bir şekilde mi yapılıyor?
  
  üstteki soruya cevap vermek için asgari ücretin nasıl belirlendiğini açıklamalıyız. herkesin merakla beklediği asgari ücret zammı, asgari ücret belirleme komisyonu tarafından tespit edilmekte. bu komisyon hükümeti, işvereni ve işçiyi temsil eden eşit sayıda üyeden oluşuyor. nihai kararın oy çokluğu ile alınabilmesi nedeniyle; hükümet ve işveren temsilcisi tisk’in anlaşması yeterli. 2016 yılı gibi işvereni üzecek yüksek zam oranları halinde hükümet sgk prim ödemeleri indirimi gibi politikalarla işverenin gönlünü almakta. bu tip teşviklerin genel bütçeden karşılandığı ve bütçenin vergi yükünü de orta gelir sınıfı tarafından taşındığını hatırlatmakta fayda var. özetle asgari ücretin belirlenmesinde hükümet son derece etkili. yıllar itibarıyla oluşan bu trend bir hükümet politikası.
  
  öyleyse tüm bu eğilimin siyasi sonucu nedir? asgari ücret çoğunlukla sol politikalarla ilişkilendirilse de mussolini’nin faşist manifesto kitabında da yer alır. amaçlanan vasıfsız ve az vasıflı işgücünün ücretlerini asgari ücretleştirerek çalışanları hükümetin kontrolüne almaktır. işverenler de eşzamanlı olarak yandaşlaştırılıp, özel sektör hükümet kontrolüne sokulur. hükümet asgari ücretleri yöneterek düşük gelir grubunu kendine bağımlı hale getirir. bu durumun faturasını hükümetten hazzetmeyen orta gelir ve yüksek eğitimli gruba yansıtır. hükümetle yakın ilişki içerisine girmiş yüksek gelir grubu ise karşılıklı rüşvet ekonomisi ile egemen konumunu sürdürür.
  
  bu entry'nin 16 nisan 2017 anayasa değişikliği referandumundan hemen önce girilme sebebi, birçoğumuz bu referandumla oluşacak olan diktatörlükten endişe etmesi. maalesef bu faşist yapı işgücü piyasası vasıtasıyla ekonomimizde kuruldu bile. bu nedenle referandumda oyunu diktatörlükten yana koyan seçmenlerin tercihlerinde dini ve milli duyguların etkisinin sınırlı, asgari ücretinse esas olduğunu vurgulamak gerek.