öğrenildiğinde ufku iki katına çıkaran şeyler

• 8 yıl 7 ay 6 gün bağırarak bi fincan kahveyi ısıtmak için gerekli ses enerjisini üretebilirmişiz...
• (bkz: markaların kaşar peynirinde yaptığı sahtekarlık)
• (bkz: slav mitolojisi/@minnoklokumcuk)
• yıllardır depeche mode'un söylediğini sandığım şarkıyı aslında tears for fears'ın söylediğini öğrenmek.
  
  (bkz: shout)
• anders celsius (1701 - 1744) şimdiki haliyle bildiğimiz c° termometresini oluşturduğunda derece aslında tam tersi şekildeydi. yani 0 c° suyun kaynama noktası iken 100 c° donma noktasına denk geliyordu. kendisinin öldüğü yıl carol's linnaeus tarafından tersine çevrilmiş.
• (bkz: sulu boya tabloya ilham olan miyazaki filmleri/@minnoklokumcuk)
• potasyum içeren gıdalardır. aramaya inandım ama bulamadım. eğer yazıldıysa, yeşillendirirseniz silerim.
  
  besinlerle aldığımız potasyumun miktarını yazacağım. bazılarını gördüğümde ben de çok şaşırmıştım.
  belirtmek istiyorum bu veriler
  "100 gr" besin içinde bulunan "mg" cinsinden yaklaşık potasyum miktarıdır.
  doktorum kronik böbrek yetmezliği olan hastaların günde
  2000 mg' dan fazla potasyum almaması gerektiğini söyledi.
  
  et ve et ürünleri
  
  kuzu but 818
  dana karaciğer 812
  sardalya konserve 590
  dana but 392
  
  kuru baklagiller ve kuru tohumlar
  
  soya fasulyesi 1677
  nohut 1171
  kırmızı mercimek 1004
  antep fıstığı 972
  kuru fasulye 927
  
  tahıllar
  ekmek(tam buğday unu) 1418
  bulgur 310
  makarna 220
  ramazan pidesi 137
  bebe bisküvisi 111
  
  baharatlar
  
  fesleğen 2630
  kırmızı biber 2280
  zerdeçal(toz) 2080
  pulbiber 1950
  nane(kuru) 1924
  kimyon(toz) 1788
  karabiber(toz) 1329
  zencefil(toz) 1320
  köri(toz) 1170
  karanfil 1020
  kekik 814
  tarçın(toz) 431
  hindistan cevizi(toz) 361
  
  meyveler
  
  hurma 648
  avokado 485
  kayısı(taze) 328
  erik(kırmızı) 299
  kivi 297
  muz 229(en çok potasyum olduğu iddia edilen meyve)
  
  sebzeler
  
  patlıcan(kuru) 3784
  domates(kuru) 3416
  kırmızı biber 2549
  bamya(kuru) 1839
  barbunya (konserve) 984
  
  süt ve süt ürünleri
  
  süt (pastörize, tam yağlı) 706
  yoğurt(probiyotik) 230
  süt (laktozsuz) 197
  yoğurt(kaymaklı) 179
  süt (keçi) 175
  süt (inek, yağsız) 166
  yoğurt(yarım yağlı) 143
  süt (inek, yarım yağlı) 159
  süt(manda 127
  taze kaşar 78
  beyaz peynir 68
  
  içecekler
  
  granül kahve 4405
  kakao 1522
  kuşburnu çayı 1099
  portakal suyu 324
  kayısı suyu 193
• yarasaların aslında kör olmaması
• birkaç aydır öğrenmeye çalıştığım ve geldiğim noktadan bakınca hayatıma bambaşka bir keyif kattığımı düşündüğüm bir 'astronomy for dummies' derlemesi ile katkıda bulunduğum bilgilerdir. hepimizin bildiği şeyleri değil de daha ilginç kısa notlar paylaşmaya çalışacağım ki belki ilginizi çeker ve siz de başlarsınız. özellikle de kaybolmuş ya da kaçmak isteyen bünyelere astronominin bir kurtarıcı olduğu ön bilgisini vermek isterim. "we are stardust, we are golden, we are billion year old carbon and we got to get ourselves back to the garden", bizim gibi küçük yıldız tozlarından bağımsız, algılayamayacağımız bir sonsuzlukta büyüleyici bir varoluş devam ediyor. sahiden de toz parçalarıyız, fakat bu mükemmelliğin bir şekilde bir parçasıyız ve sırf bu nedenle alelade hayat bulduğumuz kısacık hayatlarımız dahi öylesine değer kazanıyor. öyle de güzel bir meditasyon yöntemi işte astronomi...*
  
  -merkür, güneşe en yakın gezegen olması nedeniyle, güneş etrafındaki yerine göre gün batımından hemen önce ya da hemen sonra çıplak gözle görülebilir. güneşe çok yakın olması sebebiyle güneş etrafındaki yörüngesini oldukça hızlı tamamlar (88 gün), bu nedenle roma mitolojisinde hermes ile özdeşleşmiştir. (hermes: yunan mitolojisinde ayakkabılarındaki kanatlar sayesinde çok hızlı hareket edebilen, mitolojinin yaramaz çocuğu. olimpos tanrılarının değerli habercisi, aynı zamanda gezginlerin tanrısı, my kinda guy). merkür'ün güneşe yakın olması sebebiyle iç ve dış sıcaklık farkından oluşan çatlakları var, bu çatlaklara hep sanatçıların isimleri verilmiş: boticelli, chekov, debussy, degas, sibelius, vivaldi, tolkien gibi gibi. bu kraterlerde gün ışığının ulaşamadığı derinliklerde buz formunda su bulunmuş.
  
  -venüs, yine güneşe yakınlığı nedeniyle gün doğumlarından önce ya da sonra görülebilir. merkür gibi hemen ufukta olmasa da gün dönümlerine oldukça yakındır. çok parlaktır ayrıca, güneş ve ay'dan sonra gökyüzündeki en parlak obje. gözle görülebilen gök cisimlerinden en kolay tanınanı da bu bana kalırsa, ben ilk venüs'ü tanımıştım =) venüs'ün benim için en ilginç tarafı şu, aslında dünya ve güneş arasında olduğu için orbitinden dolayı venüs'ün de 'yarım ay, dolunay' gibi fazları var. ancak yüzeyi o kadar parlak ve o kadar ışık yansıtıyor ki, biz asla o fazları çıplak gözle göremiyoruz, ancak teleskopla görülüyor. fakat ne oluyor? mesela 'hilal'ken parlaklığı azalıyor. 'tam ay'ken ise çılgınca parlıyor. kendisini 2-3 aylık bir periyotta takip ederseniz, bunu siz de gözlemleme hazzına erişebilirsiniz. bu parlaklığın sebebi ise cehennem sıcaklığındaki venüs'ün tepesindeki kalın bulut tabakası, gezegene vuran tüm güneş ışınlarını yansıtıyor. venüs'ün korkutucu bir cehennem olmasındaki -bence- en tüyler ürpertici detay ise, venüs greenhouse effect nedeniyle böyle. eskiden okyanusları olan tatliş bir gezegenmiş, şimdi ise sülfür yağmurları yağan ama yağmurlar daha havadayken tekrar buharlaşan bir canavara dönüşmüş. yeterince ilginç gelmedi mi? peki ya bu greenhouse effectten sıyrılabilen, dağların epey yüksek tepelerinde metal-kar oluşumları olduğunu söylesem? ya da ne bileyim, rotasyonunun o kadar yavaş olduğunu ki venüs'te 1 günün 1 yıldan daha uzun olduğunu? izafiyet ağladı be! sölemeye ne hacet, venüs roma mitolojisinde aşk ve tutku tanrıçası olan afrodit ile özdeşleşmiş. uluslar arası bir anlaşma ile, venüs'ün bütün yapıları kadın isimleri ile adlandırılıyor.
  
  -mars, her ne kadar çok sıcak olduğu için kırmızı sanılsa da, aslında toprak yapısındaki demirden dolayı kırmızı. mars'ta organik moleküller bulunmuş olması oldukça enteresan aslına bakarsanız. teorik olarak, dünyadan çok ama çok daha uzun süre önce mars'ta yaşam olmuş olması ihtimalini getiriyor bu bulgular. aynı şekilde, mars'ta okyanusların var olmuş olduğu da kanıtlandı. bu nedenle mars'ta yaşamın sürdürülebilirliği çok gündemde, zira yakın çevrede dünya şartlarına en yakın koşulların sağlandığı gezegen burası. renginden olsa gerek, yunan savaş tanrısı ares, roma mitolojisinde mars olarak anılır.
  
  -jüpiter: allahım çok seviyom! ben böyle tatliş bir gezegen görmedim ya. üç tane de görülebilir uydusu var^**, böyle yumurta gibi sıralanıyorlar peşinden. her gece pencere manzaram, hiç yalnız bırakmıyor beni sağolsun. o kadar büyük ki, güneş sistemindeki bütün gezegenler içine sığabilir. 'içine' derken, bir gaz devi olduğu için keskin bir iç ve dış kavramı yok pekala. üzerinde farklı renklerde kemerler var, bunlar kendi hızları ile dönen ve yıllar içinde şekil değiştiren gaz kütleleri aslında. jüpiter'de de aurora gözlemleniyor, bir hayli büyüleyici. bu auroraların sebebi ise jüpiter'in io ve ganymede uydularının yarattığı manyetik etkileşimler. jüpiter'in uydularında da ilginç hikayeler var aslında. mesela europa var, üzerinde hiç bir iz yok, ne bir krater, ne bir volkan izi. sebebi ise europa'nın içinden çıkan suyun yüzeyde 'merhem' etkisi göstermesi. tam bir 'tek taşımı kendim aldım, tek başıma kendim taktım, girmesinler havaya' değil de ne? roma tanrısı jüpiter, yunan mitolojisinde zeus olarak adlandırdığımız göklerin ve şimşeklerin tanrısı aynı zamanda.
  
  -satürn, iddialara göre gök bilimcilerin görür görmez aşık olduğu büyülü bir cisim. henüz göremedim, temmuz sonu katılacağım teleskoplu bir gözlem sırasında görebilmeyi ve aşık olabilmeyi umuyorum. altıgen bir kutbu var mesela satürn'ün. ya da mesela satürn'ün halkaları^*** dünya ve ay arasındaki mesafenin 2/3ünü kaplayacak kadar geniş olmalarına rağmen sadece 10 metre kalınlığında. on metre. on. inanılmaz. halkalarda buz parçaları var çoğunlukla, bu nedenle çok parlak. satürn'ün uydusu olan mimos'un tipi tam olarak death star. bir diğer uydusu olan titan ise biraz garip doğrusu, lava yerine su fışkırtan yanar dağlar, yer altı okyanusları, metan dereleri (ki güneş sisteminde sıvı olarak tespit edilebilen tek şey), karbon molekülleri ve tüm saydığım elementleri birleştiren 'yaşam var olmuş mu?' sorusu ile titan dikkat çekici bir uydu. titan'a benzer şartlara sahip encoladus uydusu da ekstrem soğuk koşullarda yaşam olma olasılığı olan bir başka gök cismi. roma tanrısı saturn, yunan mitolojisindeki baş titan cronus, kendisi pek iyi anılmasa da satürn'ün ponçikliğine ven tontişliğine gölge düşürmesine izin vermeyeceğiz, bu suça ortak olmayacağız!!1!! sistemdeki en cool gezegeni tontiş ve ponçik yapmam rezaletini sonra konuşuruz.
  
  -uranüs: bir gezegen düşün. içerisindeki baskı öyle güçlü ki elmastan karbon formları oluşturuyor ve bu elmas formları sıvı halde. uranüs'un içinde sıvı elmas okyanusları var arkadaşlar, tanıdığınız bir yatırımcı varsa acilen uzay gemisi alıp uranüs elmas ticaretine başlayın. ya da dolara yatırın, bilemiyorum size kalmış. metan yoğunluğundan dolayı mavi/yeşil renkte görülen bu gaz devimizin uyduları, shakespeare'in karakterleri ile adlandırılmış. uranüs roma ve yunan mitolojisinde ilk tanrılardan biri olarak kabul edilir ve gökyüzünün 'kişileşmiş'^* halidir. uranüs'ün de halkaları bulunuyor.
  
  -neptün: matematik ile bulunmuş tek gezegen. picassonun asid alıp sanat üretmesi gibi, diğerleri hep yanlışlıkla bulunmuş. fakat neptün, matematiksel hesaplamalarla 'bilimin gücüyle' bulunmuş. kendisine dair ilgimi çeken tek şey bu maalesef =( kendisi deniz tanrısıdır, yunan mitolojisinden aşina olduğumuz poseidon yani. devasa ve mavi olduğu için sanıyorum, hoş gözüktüğünü itiraf etmek durumundayım. neptün'ün de halkaları mevcut.
  
  kısa kısa:
  gökyüzüne olan ilgim, belki de pek çoğumuz gibi dolunay ve şavk`:(bkz: #67978021)` manzaraları ile başladı. betonarmelerin arasında kaybolduğum, hayatıma oranla kısa ama bana sonsuzluk gibi gelen gri bir dönemde " there is a sunrise and a sunset every day and you can choose to be there for it." gibi hayatımın mottosu yaptığım bir alıntı ile başımı yukarı çevirmeyi öğrendim. bu kimimiz için gerçek hayatından kaçmak, kimimiz için hayal kurmak, kimimiz için huzur bulmak gibi pek çok farklı motivasyondan beslenebilen bir adım. fakat başınızı bir kez yukarı çevirdiğinizde, aslında her gece üzerinizi örten o samanyolunu ve bulutumsuları görebilmek amacıyla yanıp tutuşmaya, günden güne tanıyıp bağ kurduğunuz gezegenlerle kaynaşmaya başlıyorsunuz. paralel evren gibi, bilmiyorum, 'neden bunca zaman bu güzelliği keşfetmemişim' fikri biraz. üzerine sayfalarca felsefe yapılabilir, fakat kendi düşüncelerinizi kendiniz keşfetmeniz adına söyleyebileceğim tek şey, başınızı yukarı çevirin dostlar. sonra öyle bir bağımlılık yapıyor ki 'light pollution map' üzerinden ışık kirliliği olmayan yerlere kamp atmaya gidip havanın bulutsuz olması için bulut tanrılarına(???!?%+^?) dua ediyorsunuz. o samanyolu bulutumsuları görülecek arkadaş!
  
  motivation credits to: phil plait^*, alesta alabora, tanzer.
• "yürüme" fiili üzerinden idare kavramları ve yönetici adları üzerine kökenleriyle birlikte ufak bir deneme:
  
  (bkz: #67980110)