orfizm

• 20. yüzyıl başında ilk kez guillaume apollinaire'in kullandığı, robert delaunay'ın uygulamaya geçirdiği terim. kübist akım içinde sayılır. (bkz: eşzamanlılık)
  "renk kuramlarının, betimsel olmayan salt soyut renk uyumlarına dönüştürülmesi"^**.
  
  (bkz: francis picabia)
  (bkz: fernand leger)
• orfizm (nadiren orfikizm) eski yunanistan'da gizemli bir mitolojik din. mitik orpheus'un kurduğu söylenir. orpheus hadesin yer altı dünyasına gitmiş ve dönmüştü.
  
  birçok din gibi orfikler de öteki dünya hakkında vaatler verirler.
  
  bazı tarihçilerin bu din hakkında görüş ayrımı vardır. hades'in dünyasına gidip de geri dönmeleri ve bu durumda öteki dünyanın avantajlarını savunmaları, erken hristiyanlığı etkilemiş olabilir.
• orfizmin mythosu şöyledir : başlangıçta khronos (zaman) evreni yarattı. evrenden tanrı phanes doğdu. hem erkek hem dişi olan phanes, nyks'i (gece) doğurdu; onunla birleşerek gaia (toprak), uranos (gök), kronos'u (titan) dünyaya getirdi. kronos'un oğlu zeus, phanes'i yutarak dünya egemenliğini ele geçirdi. zeus kızı persephone - demeter ile birleşip dionysos-zagreus'u yarattı. dionysos-zagreus, titanlar tarafından parçalandı, yutuldu. bunun üzerine zeus, yıldırımlarının alevleriyle titanları mahvetti. ama titanların külünden insan soyu vücuda geldi. insan soyundan titanların kötü, yutulmuş dionysos çocuğun tanrısal iyi huyları birleşti. athena, parçalanan çocuğun yüreğini kurtarmıştı, zeus bu yüreği yedi, sonra da dionysos-lyseus'u (kurtarıcı) yarattı.
  insandaki tanrısal ruh, bedende (soma) bir mezarda (sema) gibi hapistir, öte dünyaya kavuşmaya çabalar. dionysik taraf, titanik unsurlardan temizlenmek ister. bunun için de ruh, günahından temizlenmek üzere, birçok vücutlarda dolaşır. arınma, dürüst bir yaşayış, canlıların verdikleri besinlerden (et, yumurta) el çekiş sayesinde olacaktır. iyileri mutlu bir öte dünya bekler, kötülerse ölüler hakiminin karşısına çıkacaklar, tartaros bataklığına götürüleceklerdir.
• orpheus, efsanevi bir yunan ozanıdır. gerçekten böyle biri yaşamış mı bilinmiyor.adı orpheus efsanesiyle bilinir. rivayete göre çok yetenekli, son derece güzel sözler söyleyen bir ozandır. karısına da çok aşıktır. beraber mutlu bir hayat sürmektedirler. bir gün karısı ölür. orpheus, bu acıya dayanamaz ve divane olur. çok acıklı, iç yakan şiirler yazmaya,söylemeye başlar. tanrılar bu duruma daha fazla dayanamayıp onu yanlarına alırlar. karısını ona geri vereceklerini ama karısı arkada kendi önce sadece çıkıp gitmesini şart koşarlar. ne olursa olsun asla dönüp arkasına bakmaması gerektiğini söylerler. o da söz verir. sıra bunu yerine getirmeye geldiğinde, insanı merak duygusuna yenilerek karısının gerçekten arkasında olup olmadığını görmek için arkasına dönüp bakar. ve karısını görür. bu aynı zamanda onu son görüşü olmuştur. bir daha onu sonsuza dek göremeyecektir. sözünü tutmadığı için tanrılar onu kovarlar. bu yüzden tanrıların dışladıklarına '' orfik'' denir.
  
  orfik tarikatlarda ana unsur beden-ruh,kadın-erkek vs ilişkileridir. pisagor'un beden-ruh üzerinde durması bununla ilgilidir. kadını da kabul eden, onun da düşüneceğini varsayan ilk tarikattır. ayrıca kolektif yaşamı esas alan ilk felsefe okuludur. oraya gelen herkes, herşeyini kapıda bırakır.
  
  islam'da da bu tür tarikatler vardır. örneğin; hurufiler.ebcet hesabını en mükemmel şekilde kullanan bu tarikattır. çok ünlü filozofları vardır. (bkz: muhiddin-i arabi)
• soyut kübizm akımı.
  
  favori resmim.
• 20. yüzyıl başında yaşam tarzlarındaki çeşitlilik sanata da yansımış; yeni gerçekliği ifade etmeye çalışan sanatçılar birbirlerinden çok farklı yöntemlere başvurarak birbirine paralel yeni üsluplar geliştirmişlerdir. bu durum sanatta birbirini takip eden, birbirinden etkilenen ya da birbirinin içinden doğan akımların değil, farklı yöndeki akımların ortaya çıkmasında etken olmuştur. orfizm de bunlardan biridir.
• orfizm inanışına göre bu dünyada çektiğimiz acılar, ruhumuzun yaptığı kötülüklerin cezasıdır.
• yaradılış temeline "gece"yi yerleştiren dionysik-mistik bir kurtuluş dinidir. trakya taraflarında doğduğuna inanılmaktadır.
  
  orfizm(orfikizm)'de ruhun bedenden kurtulması esas gayedir. zira beden ruhun mezarı olarak kabul edilir, bu yüzden de onun, kir ve ihtiraslarından kurtulmak için ruhtan ayrılması gerekmektedir.
• orpheusun anlatılarına dayanan din, yaşam veya düşünce biçimi. orpheus bunun anlatıcısıdır, bunun tanrısı dyonisos'tur. orpheusun 5yy.da yaşadığı varsayılır. yani homeros ve heseidos'tan sonra.
  
  islam gibi kişi tanrı geleneğini sürdüren bir anlatım. şairlerin, ozanların, mistiklerin, sufilerin tanrısı. kanlı canlı, kişi tanrısı. dua edilebilecek, kucak istenebilecek, sırtımızı sıvazlayacak bir tanrı.
  
  sonra apollon tarzı tanrılı dini inançlar oluşur. daha çok devlete yardım eder. düzen ve intizam taraftarıdırlar.
• 20. yüzyılın başında robert delaunay ve sonia delaunay'ın önderliğini yaptığı orfizm aniden gelişen bir sanat hareketi değildir; empresyonizm, puantilizm ve fovizm'den etkilenen, saf soyutlama ve parlak renklere odaklanan kübizm'in bir sonucudur.
  
  ~ robert delaunay, paris, 1912
  ~ sonia delaunay, elektrik prizmaları, 1914
  ~ vladimir baranoff-rossine, adem ve havva, 1910-13
  ~ frantisek kupka, iki renkli füg, 1912